94294901

FIZYOLOGIA MECHANIZMU ODDECHOWECO 133

i tak przystosowane, ażeby ta wymiana gazów odbywała się jak najszybciej i jak najdokładniej. Narządy te są różne, zależnie od środowiska, w którem zwierzę żyje: są to skrzela u zwierząt żyjących w wodzie, a tchawki i płuca u zwierząt żyjących w powietrzu.

Niektóre ustroje oddychają tylko zapomocą tlenu wolnego; takie oddychanie nazywamy oddychaniem tlenowem (aerobia), inne zużytkowują tlen, znajdujący się w połączeniu chemicznem; ten rodzaj oddychania nazywamy oddychaniem beztlenowem (anaerobia). Oddychanie beztlenowe istnieje tylko u istot jednokomórkowych. Ale bez względu na sposób, w jaki tkanka żywa otrzymuje swój tlen, proces ten polega na całym szeregu zjawisk fizyczno-chemi-cznych, utrzymujących daną tkankę, a zatem i cały organizm, w ciągłym rozwoju i przemianie organicznej.

Oddychanie płucne.

Zjawiska oddychania poznano dopiero stosunkowo niedawno, mimo że są to procesy fizyologiczne, które musiały przed innymi zwrócić na siebie uwagę. Wszakżeż, jak życie uczy, oddychanie odbywa się z bezwzględną koniecznością, rozpoczyna się równocześnie z życiem a ustaje wraz ze śmiercią ustroju.

Pierwszy Lavoisier, chemik francuski (1776), podał chemiczny skład powietrza, a drogą analizy chemicznej wyjaśnił zjawiska spalań organicznych i samo oddychanie. Określił on to ostatnie jako powolny proces spalań chemicznych w organizmie żyjącym, przyjął jednak mylnie, że to spalanie odbywa się wyłącznie tylko w samych płucach. Później Spalanzzani, William Ed-wards wykazali doświadczalnie, że w płucach odbywa się tylko wymiana gazów, że płuca więc są tylko pośrednikiem między tlenem powietrza, a krwią, krążącą w naczyniach krwionośnych płuc. Pochłonięty tlen, znajdujący się w drogach oddechowych, zostaje doprowadzony przez krew do różnych tkanek, które go zużytkowują, a w zamian oddają krwi, jako końcowy produkt procesów chemicznych, bezwodnik węglowy. W latach ostatnich podjęli Bohr i Henriques (1897) na nowo badania celem stwierdzenia, czy tkance płucnej nie należy przyznać w procesach oksydacyjnych ustroju szczególniejszego jakiegoś znaczenia. O wynikach tych badań będzie mowa niżej.