84669 skanuj0017 (212)

4.3. Gatunki specjalnej troski

4.3. Gatunki specjalnej troski

107

Małe populacje wśród rodzimej fauny i flory

Nauka nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, dlaczego tak wiele współcześnie żyjących gatunków składa się z nielicznych i małych populacji, często silnie rozproszonych i w dodatku zajmujących bardzo ograniczony areał, wiadomo jednak, że niska liczebność i izolacja populacji stanowią przyczynę wyginięcia lub krytycznego zagrożenia dość dużej liczby gatunków (MacArthur 1972; Korn 1994). Ich przykłady znajdujemy także wśród rodzimej flory i fauny. Z reguły gatunki te zajmowały lub nadal występują na pojedynczych lub nielicznych stanowiskach, często w górach. Z roślin należą do nich np. wymarłe już w Polsce — nasięźrzał wie-lolistny, podejźrzon lancetowaty, widliczka szwajcarska, przetacznik stokrotkowy, karmnik nadmorski, zdrojek źródlany, goździki: łysy i śląski, pierwiosnka długo-kwiatowa oraz spora grupa gatunków uznanych za krytycznie zagrożone, m.in. zanokcica serpentynowa, zmienka górska, rozrzutka brunatna, rzeżucha rezedolist-na, karmnik ościsty, głodek mroźny, traganki: wytrzymały i zwisłokwiatowy czy na-brzeżyca nadrzeczna. Wiele z nich stopniowo gunie także w innych krajach, często bez wyraźnej przyczyny. Bardzo małe populacje znane są także wśród licznych gatunków zagrożonych zwierząt, do których należą m.in. traszka karpacka, orzełek Włochaty, orzeł przedni, gadożer, sokół wędrowny, podkowiec duży i kozica. Zwierzęta są jednak mobilne, osobniki poszczególnych gatunków zajmują często duże areały i z tego powodu trudno jednoznacznie określić rzeczywisty stan liczebny ich populacji.

Metapopulacja

Większość bardzo rzadkich gatunków roślin, zwierząt i grzybów tworzy nie jedną małą populację, ale kilka, kilkanaście lub nawet kilkadziesiąt lokalnych populacji (subpopulacji) zasiedlających podobne płaty w przestrzennie heterogennym (zróżnicowanym) środowisku. Pomiędzy subpopulacjami dochodzi do wymiany materiału genetycznego dzięki przemieszczaniu się osobników lub ich części, np. pyłków lub nasion (rys. 4.1). Lokalne populacje mogą się charakteryzować dużymi fluktuacjami liczebności, a co więcej — mogą na pewien czas zanikać z powodu okresowego

populacji lokalnych, pozwalający utrzymać tę samą liczbę osobników