Choroby lasu0046 jpeg

miesiąc

Cykl życiowy grzyba Cenangium ferruginosum (oryg.)

Osutko-we nieszczęście

w skali regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych lub kilku nadleśnictw, notowano zjawiska epifitozyjnego występowania obwaru sosny (Peridermium pini) w 1992 r., skrętaka sosny (Melampsora pinitorgua) w 199(5 r., czy grzyba Cylindrocarpon spp. na żołędziach i sadzonkach gatunków liściastych w 1997 r.

Oznaki zbliżających się zagrożeń we wszystkich tych przypadkach nie były na tyle wyraźne, aby móc je w prognozie wystarczająco wcześnie ocenić oraz zaproponować skuteczne sposoby przeciwdziałania lub minimalizowania strat. Dopiero ocena wykonywana po fakcie przypomina okoliczności, które wpłynęły na nagle, nieoczekiwane i masowe pojawienie się symptomów chorobowych oraz wskazuje na prawdopodobne mechanizmy rozwoju choroby. W taki właśnie sposób wyjaśniono przebieg zjawiska zamierania pędów w starszych drzewostanach sosnowych w roku 1996, gdy drzewa równocześnie były obciążone przez czynniki stresowe spowodowane nieoczekiwanym przebiegiem temperatury w okresie lutego i marca, wzmożonego wystąpienia pryszczarkowa-tych i epifitozyjnego rozwoju grzybów' endofitycznych.

Choroby korzeni

To, czego nie widać, jest najtrudniejsze do oceny - spostrzeżenie oczywiste

Wyróżniając główne zagrożenia stanu zdrowotnego drzew' i drzewostanów ze strony chorób infekcyjnych, wymienia się zwykle choroby igieł, liści i pędów' oraz choroby systemów' korzeniowych. Analiza przebiegu i skutków chorób powodowanych w lasach przez patogeny grzybowe w' Europie i Polsce w okresie ostatnich 80 lat skłania do refleksji, że głównym zagrożeniem dla lasów' gospodarczych są choroby korzeni. Ich sprawcami są korzeniowdec wieloletni (Heterobasidion annosum) powodujący hubę korzeni oraz opieńki (Armillaria spp.) wywołujące opieńkowi zgniliznę korzeni. Powierzchnia występowania chorób korzeni w drzewostanach gospodarczych ciągle zwiększa się. O ile w 1960 roku stwierdzono je na łącznej powierzchni około 60 tys. ha, to w kolejnych okresach dziesięcioletnich areał występowania wynosił odpowiednio: 194,1 tys. ha, 201,3 tys. ha, 278,8 tys. ha oraz 346 tys. ha w 1999 roku.

Szkodliwość tych grzybów' wynika ze szczególnej aktywności enzymatycznej grzybni prowadzącej do zamierania drzew' oraz ukrytego dla prostej obserwacji miejsca bytowania, co utrudnia rozpoznanie ich występowania. Patogeny te cechuje również mniejsza zależność od bezpośredniego oddziaływania czynników' pogodowych - inaczej niż w przypadku grzybów zasiedlających igły czy pędy. Ponadto infekcja i rozwój patogenów' w' korzeniach drzew w sposób trwały wiąże sprawców tych chorób z bazą odżywczą i nie ustaje naw^ret z chwilą zamarcia zaatakowanego drzewa. Patogeny korzeni, pozostając w zasiedlonych tkankach korzeni pniaków' przez dziesiątki lat, stają się trwałym zagrożeniem dla następnych pokoleń lasu na tym terenie i zmniejszają odporność drzew na inne czynniki stresowe. Według badań angielskich, grzybnia może pozostawać w części twardzielowej pniaka czy grubszych korzeniach nawet do 70 lat, zaś wieloletnie ow'oeniki korzeniowca oraz ryzomorfy opieniek mogą przez długi czas stanowić zagrożenie dla drzew. W takich okolicznościach dochodzi bowiem do zakażania kontaktują-

93