DSCN1760

108 Modernizacja

ulegają warunki, w których jednostka działa, kodki. które ma do dyspozycji, a więc niejako w naturalny sposób zagrożona jest trwałość postaw nowo nabytych. (M.P.)

Zob. efekt uodpornienia, efekt usypiania, ideologiczny model postawy, postawa jako definicja sytuacji.

Literatura:

Karwińska A.. Mikułowski Pomorski Pacholski M.. 1988, Typy działań socjotechnicznych w organizacji, AE w Krakowie, Kraków. Masłyk E., 1978, Teoria i praktyka rozwoju organizacyjnego. Analiza koncepcji, Ossolineum. Wrocław.

Modernizacja, czyli proces unowocześniania, rozumiana może być na trzy sposoby: 1) upowszechnienie różnorodnych innowacji techniczno-technologicznych — zakłada się tu, że zmiany w technice powodują zmiany społeczne; 2) wszelkie zmiany (nie tylko technologiczne) prowadzące do nowocześniejszych i doskonalszych form organizacji danego społeczeństwa, jego gospodarki, polityki, kultury; 3) przekształcenie społeczeństwa typu tradycyjnego w społeczeństwo „nowoczesne", utożsamiane zazwyczaj z społeczeństwem przemysłowym.

Reinhard Bcndix przez modernizację rozumie wszelkie zmiany społeczne i polityczne towarzyszące industrializacji. Cechą modernizacji jest wysokie tempo urbanizacji, zmiany struktury zawodowej, ruchliwość społeczna, rozwój szkolnictwa, uczestnictwo społeczeństwa w zarządzaniu i sprawowaniu władzy. Samuel N. Eiscnstadt i Neil J. Smelser podkreślają, że cechą modernizacji jest proces dyferencjacji, czyli nieustannego różnicowania, co w konsekwencji prowadzi do rozwoju wyspecjalizowanych organizacji, powstawania nowych ról społecznych, zróżnicowanych mechanizmów regulacyjnych we wszystkich sferach życia, a także różnicowania się systemów wartości i społecznej stratyfikacji. Proces ten nie przebiega jednotorowo, tak samo we wszystkich krajach lub regionach; podkreśla się pluralizm dróg rozwojowych. Różnice dotyczą warunków w okresie poprzedzającym modernizację, dynamiki nr,itr ■ modernizacji, przebiegu zaawansować' demizacji oraz pojawiających się nych wydarzeń” [NJ. Smelser 1975,5.3??

Proces modernizacji dokonuje ^ różnych płaszczyznach: I) w sferze jm ki indywidualnej — występuje wznos eg. ności na zmiany, racjonalne tłumacze: świata, pojawienie się pragnienia osk^..’ 2) na płaszczyźnie społecznej - anjarr. . społecznych, przekształcenia instytucji i w fUnkcji, przemiany struktur społeczni-zmiany w obrębie rodziny i więzów pciot wieństwa; 3) na płaszczyźnie kulturowe. wzrastające zróżnicowanie systemów r*. gijnych, światopoglądowych, wzroa tai nauki, zmiany obyczajowe, ksaahowza się nowych stylów życia; 4) na płaszczjźś ekonomicznej — eliminacja gospodarki » turalnej na rzecz gospodarki pfeniężas. powstawanie jednostek produkcyjnych c-rientowanych na rynek; 5) w sfera pc-> tycznej — rozwój struktur władzy.

Podstawowe założenia teorii modera-zacji wypracowane zostały w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX w. Teorię modernizacji próbowano wykorzystać di poprawy położenia krajów Trzeciego Swift i doprowadzić do ich rozwoju społeczno--gospodarczego. Niestety w wielu przypadkach usiłowania te zakończyły się niepowodzeniem. Krytycy teorii modernizacji -reprezentujący głównie tzw. teorię rozwoju zależnego — wskazywali, że pod uwagę berze się tu głównie czynniki endogenne, natomiast pomija się neokolonialną zależność gospodarczą krajów ubogich od krajów najbogatszych. Wskazywano także, iż kluczowe w teorii modernizacji pojęcie społeczeństwa tradycyjnego jest pewną idealiza-cją, która nie przystaje do rzeczywistości krajów Trzeciego Świata. Przeciwstawianie społeczeństwa tradycyjnego społeczeństwu nowoczesnemu jest zbyt daleko idącym uproszczeniem — narzuca ściśle określoną wizję rozwoju, pomijając całkowicie potencjalne zasoby tkwiące w istniejących realnie społeczeństwach. Wskazywano, że wciela-