DSCN1760

108 Modernizacja

ulegają warunki. w których jednostka działa, środki, które ma do dyspozycji, a więc niejako w naturalny sposób zagrożona jest trwałość postaw nowo nabytych. (M.P.)

Zob. efekt uodpornienia, efekt usypiania, ideologiczny model postawy, postawa jako definicja sytuacji.

Literatura:

Kamińska A , Mikułowski Pomorski J„ Pacholski M. 1988. Typy działań socjotechnicznych w organizacji, AE w Krakowie, Kraków.

Masłyk E, 1978, Teoria i praktyka nawoju organizacyjnego. Analiza koncepcji, Ossolineum, Wrocław.

Modernizacja, czyli proces unowocześniania, rozumiana może być na trzy sposoby: 1) upowszechnienie różnorodnych innowacji techniczno-technologicznych - zakłada się tu, że zmiany w technice powodują zmiany społeczne; 2) wszelkie zmiany (niel tylko technologiczne) prowadzące do nowocześniejszych i doskonalszych form organizacji danego społeczeństwa, jego gospodarki, polityki, kultury; 3) przekształcenie społeczeństwa typu tradycyjnego w społeczeństwo „nowoczesne”, utożsamiane zazwyczaj z społeczeństwem przemysłowym.

Reinhard Bcndix przez modernizację rozumie wszelkie zmiany społeczne i polityczne towarzyszące industrializacji. Cechą modernizacji jest wysokie tempo urbanizacji, zmiany struktury zawodowej, ruchliwość społeczna, rozwój szkolnictwa, uczestnictwo społeczeństwa w zarządzaniu i sprawowaniu władzy. Samuel N. Eiscnstadt i Neil i. Smeber podkreślają, Ze cechą modernizacji jest proces dyferencjacji, czyli nieustannego różnicowania, co w konsekwencji prowadzi do rozwoju wyspecjalizowanych organizacji, powstawania nowych ról społecznych, zróżnicowanych mechanizmów regulacyjnych we wszystkich sferach życia, a także różnicowania się systemów wartości i społecznej stratyfikacji. Proces len nie przebiega jednotorowo, tak samo we

wszystkich krajach lub regionach; podkreśla się pluralizm dróg rozwojowych. Różnice dotyczą warunków w okresie poprzedzaj ą-

cym modernizację, dynamiki a* modernizacji, przebiegu zaawaiuw- • (Jonizacji oraz pojawiających nych wydarzeń” (NJ. Smeber I97j7£ Proces modernizacji dokonuje 3 różnych płaszczyznach: I) w sferze ki indywidualnej - występuje wzrost ności na zmiany, racjonalne rł®^ świata, pojawienie się pragnienia ojjZj 2) na płaszczyźnie społecznej - zaZ; społecznych, przekształcenia instytucji -funkcji, przemiany struktur spófecarr' zmiany w obrębie rodziny i więzów aw wieństwa; 3) na płaszczyźnie kułturm. wzrastające zróżnicowanie systemów 4 gijnych, światopoglądowych, wzros * nauki, zmiany obyczajowe, ksakm* się nowych stylów życia; 4) na płaszcz,t-ekonomicznej - eliminacja gospoda % turalnej na rzecz gospodarki piaięzs powstawanie jednostek produkcyjnych » rientou anych na rynek; 5) w sfera poi. tycznej - rozwój struktur władzy.

Podstawowe założenia teorii modem-zacji wypracowane zostały w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX w. Tent modernizacji próbowano wykorzystać i poprawy położenia krajów Trzeciego Śńt i doprowadzić do ich rozwoju spoktat -gospodarczego. Niestety w wielu przypadkach usiłowania te zakończyły się niepowodzeniem. Krytycy teorii modernizacji -reprezentujący głównie tzw. teorię fozwoja zależnego - wskazywali, że pod uwagę lirze się tu głównie czynniki endogenne, natomiast pomija się neokoloniałną zależność gospodarczą krajów ubogich od kry* najbogatszych. Wskazywano także, iż Moczowe w teorii modernizacji pojęcie społeczeństwa tradycyjnego jest pewną idealin-cją, która nie przystaje do rzeczywistości krajów Trzeciego Świata. Przeciwstawianie społeczeństwa tradycyjnego społeczeństw nowoczesnemu jest zbyt daleko idącymi, uproszczeniem - narzuca ściśle określoną wńqę rozwoju, pomijając całkowicie pottfr cjalne zasoby tkwiące w istniejących icahue społeczeństwach. Wskazywano, że wciela-