edukacja09

spierano się o to, co znaczył ten skrót, najczęściej tłumaczono g jako Tajna Organizacja Nauczycielska), nawiązującą do tradycji zliś kwidowanego Związku Nauczycielstwa Polskiego.    ■<

Tajne nauczanie

wyższe

Tajne nauczanie rozwinęło się także w ośrodkach akademićżT kich Warszawy, Krakowa, Lublina, Lwowa i Wilna. Pod koniec oku^ pacji na konspiracjonym Uniwersytecie Józefa Piłsudskiego studio? wało ponad 2100 studentów. Nawet Uniwersytet Poznański, którym z powodu wysiedleń zarówno pracowników nauki, jak i studentów? nie mógł działać na terenie Wielkopolski, w postaci tajnego Uniwer-sytetu Ziem Zachodnich, działał w Warszawie, w miejscowościach podwarszawskich, a także m.in. w Częstochowie i w Kielcach.

Tajne szkolnictwo stało się liczącą najwięcej uczestników częścią podziemnego państwa, współpracowało też z innymi strukturami konspiracji: z wojskiem (Związkiem Walki Zbrojnej, a od 1942 roku Armią Krajową), harcerstwem (Szare Szeregi), podziemnymi wydawnictwami i tajną prasą. Korzystało też z ogromnej pomocy Kościoła katolickiego, a tysiące osób duchownych uczyło w kompletach tajnego szkolnictwa.

5. Odbudowa szkolnictwa

Sowiecka

dominacja

Od stycznia 1944 roku na ziemie przedwojennej Polski, a od lipca tego roku na tereny, które Związek Sowiecki zgodził się przyznać Polsce, wkraczała sowiecka armia, spychając Niemców coraz dalej na zachód. Chociaż Polacy walczjdi u boku zachodnich aliantów, a w Londynie swoje funkcje wypełniał konstytucyjny rząd Rzeczpospolitej, Polska nie odzyskała niepodległości i na prawie pół wieku stała się krajem poddanym sowieckiej dominacji i rządzonym przez rodzimych komunistów, posłusznych moskiewskim poleceniom. Dyktatura komunistycznej partii i brak państwowej suwerenności zaważyły na polskich losach po zakończeniu II wojny światowej, wywierając też wielki wpływ na polską oświatę, naukę i kulturę.

Uruchomienie

szkolnictwa

Po przesunięciu linii frontu niemal natychmiast wszędzie tam, gdzie zachowały się nienaruszone budynki i znalazła się grupa nauczycieli, wznawiano naukę według zasad organizacyjnych i programów obowiązujących przed wojną. Wprawdzie znaczna część nauczycieli w różny sposób związana była z podziemnym państwem, które nie uznawało kolaboranekich władz Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (PKWN), a następnie Rządu Tymczasowego, to jednak naczelne władze tego państwa wezwały do uruchamiania szkolnictwa tak szybko, jak tylko było to możliwe, aby jak najliczniejsze rzesze dzieci i młodzieży objąć z powrotem normalną nauką.

Istotne znaczenie dla odbudowy szkolnictwa miało uznanie wyników tajnego nauczania z okresu okupacji. Przy powstających kuratoriach szkolnych oraz przy niektórych szkołach średnich utworzone zostały komisje weryfikacyjne, złożone z nauczycieli i przedwojennych urzędników administracji szkolnej, które wydawały świadectwa ukończenia klas na podstawie zaświadczeń, podpisanych przez co najmniej dwóch nauczycieli, a egzaminów dojrzałości przez trzech członków tajnej komisji egzaminacyjnej.

Uznanie wyników tajnego nauczania

Budowa resortu

oświaty

Polityka szkolna

powojennych

władz

Szkoły różnych szczebli spontanicznie wznawiały działalność, podczas gdy władze komunistyczne, działające pod opieką i protekcją sowieckiej armii, usiłowały tworzyć administrację szkolną. Budową resortu oświaty z ramienia PKWN, a później Rządu Tymczasowego zajmował się Stanisław Skrzeszewski (1901-1978), przed wojną nauczyciel i członek Komunistycznej Partii Polski (KPP), który już w okupowanym Lwowie dał się poznać jako współpracownik władz sowieckich. We wrześniu 1944 roku wydano pierwsze Wytyczne organizacji publicznych szkól powszechnych, zalecając wprowadzenie do szkół o różnych stopniach organizacyjnych jednakowego programu i jednorocznych klas. Wobec przygotowań do wznowienia pracy przez Katolicki Uniwersytet Lubelski, co nastąpiło 3 lisnjpa-da 1944 roku, pośpiesznie powołano państwowy Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej z wydziałami lekarskim, weterynaryjnym, przyrodniczym i rolniczym. W czerwcu 1945 roku zwołano do Łodzi „dele-•gatów” środowisk oświatowych, w rzeczywistości przeważnie działaczy politycznych i społecznych, szykujących się do robienia karier u boku nowej władzy. Przedstawiono tam projekty reformy szkolnictwa,