IMAG0800 (5)

LXVIII

Wobec braku żywszych zainteresowań społecznych- i politycznych Herbart sformułował cel wychowania w duchu mora-lizmu — i to moralizmu jednostkowego, lila nim być „siła charakteru moralnego". Za ciasna to formuła! Ha dobro naszego filozofa można powiedzieć, że ten jego moralizm był iOświecahy. Nie miał on nic wspólnego z ciasną foigoterią. Temu niebezpieczeństwu zapobiegł intelektualzm Uerbarfa. Silny charakter ma się — według niego — rodzić z bogatych mas przedstawieniowych. Znalazło to wyraz w znanym powiedzeniu Herbarza ;*%Tę-paki nie mogą być ludźmi cnotliwymi” (Zarys,'4§ 6'4)'. ‘ '■

Zgadza się z tym jego przekonanie, jakerbjjK najpeWHle|sźlł drogą do wychowania było nauczanie* Nie jest’to *trSa‘inre postawienie sprawy, zdarza się bowiem tak,i:źe czło^ek&o wyćwiczonym intelekcie i dużym zasobie wiadomości ma słaby, a nawet wyraźnie zły charakter. Herbart tego niebezpieczeństwa jakby nie dostrzegał, -!bo patrzył na te sprawy przez- okulary swojej intelektualisty cznej psychologii. Kazała mu ona wierzyć w to, że charakter moralny p65wstaje z ruchu bogatych należycie powiązanych mas przedstawieniowych. Dlatego .tóij wady ^ charakteru zawsze przypisywał jakimś błędom, które popełnili no w dziedzinie Ipgtałeenia

Wskutek tego tym gorliwiej pracował nad dydaktyką. W tej dziedzinie dużo zawdzięczamy jego pracom nad uwagą, zainteresowaniem, powstawaniem pojęć, apercepcją i masami przed-Jj stawieniowymi.

Szczególnie doniosłe są jego prace nąd metodami nauczania. W tej dziedzinie umiał podejmować wielkie zagadnienia dydaktyczne. Dwa z nich były najdonioślejsze: zagadnienie toku nau«;|j czania i zagadnienie koncentracji planu nauczania. Rozwiązania, które dał, niewątpliwie przestarzały się, nawet^; szkicowo wy- 4 łożona teoria stopni formalnych, choć ona właśnie największym wpływ wywarła na potomnych. Ale wielkie zagadnienia pozO-J stały! Pobudzają one do szukania nowych rozwiązań przy Ja zastosowaniu nowszych środków i przy opracowywaniu ieb|| w nowszym duchu. Dodać do tego należy wybiegające w da- J leką przyszłość poglądy Herbarta na ustrój szkolnictwa, zawarta-J