Image 28

Cena w pierwszym miesiącu wynosi P, w wyniku czego wielkość oferty w drugim miesiącu równa się Q₂. Podaż Q₂ może być sprzedana po cenie P₂. Oznacza to, że w trzecim miesiącu wielkość oferty wynosi Q₃ natomiast cena sprzedaży P₃. Cena P₃ znajduje swoje odbicie w rozmiarach podaży w czwartym miesiącu - Q₄. Wahania cen oraz wahania ilości oferowanych produktów są coraz mniejsze - cena zmierza do P₀ a podaż do Q₀, czyli do punktu doskonałej równowagi rynkowej.

W przypadku odwrotnym, tzn. większego nachylenia krzywej popytu aniżeli krzywej podaży wahania P i Q przybierają charakter wybuchowy - nieustannie zwiększają się.

NADWYŻKI KONSUMENTA i PRODUCENTA

Mechanizm prowadzący do równowagi rynkowej działa najskuteczniej w warunkach doskonałej konkurencji, kiedy cena jest wyłącznie efektem konfrontacji interesów sprzedających i kupujących (podaży i popytu), kiedy podmioty gospodarcze (konsumenci, producenci) nie posiadają w stosunku do siebie pozycji dominującej (np. dominacji monopolistycznej), a państwo nie ingeruje na rynku i nie koryguje w sposób administracyjny elementów rynku.

Rynkowe prawa popytu i podaży prowadzą w takich warunkach do ustalenia ceny i ilości równowagi rynkowej. Z równowagą rynkową związane są kolejne kategorie ekonomiczne, określane mianem nadwyżki konsumenta oraz nadwyżki producenta.

Nadwyżka konsumenta powstaje jako różnica między ceną, którą za dany produkt jest skłonny zapłacić konsument, a ceną równowagi, ustaloną na rynku (wykres 17).

Konsument, który jest skłonny zapłacić za produkt 6 zł (np. z racji preferencji i posiadanych dochodów) lecz może go kupić po cenie rynkowej 4 zł osiąga nadwyżkę konsumenta równą 2 zł. Nadwyżka zanika przy 5 jednostce produktu, którą nikt nie zakupi po cenie wyższej od 4 zł. Całkowita nadwyżka konsumenta to zakreskowany obszar trójkąta ABC. W powyższym przykładzie liczbowym nadwyżka wynosi ^ [5 • (8 - 4)] = 10.

Na rynku doskonałej konkurencji także producent może realizować swoją nadwyżkę. Nadwyżka producenta jest różnicą między rynkową ceną sprzedaży produktu (4 zł) a kosztem marginalnym produkcji (wykres 18). Jeżeli wytworzenie pierwszej jednostki produktu kosztuje np. 2 zł, wtedy sprzedając ją po cenie rynkowej 4 zł producent osiąga nadwyżkę równą 2 zł. Jeśli produkcja kolejnej, drugiej jednostki zwiększy koszt jej wytworzenia do 3 zł, wówczas nadwyżka wynosi 1 zł. Krzywa podaży przedsiębiorstwa doskonale konkurencyjnego pokrywa się z przebiegiem kosztu marginalnego (por. ss. 217-218).

Wykres 18. Nadwyżka producenta

Q

Nadwyżka znika przy piątej jednostce produktu, której kosz wytworzenia zrównuje się z ceną rynkową. Nadwyżka całkowita realizowana przez producenta zaznaczona jest jako trójkąt BCE i wynosi ^ [ 5 • (4 - 2)] = 5.

57