image080 (10)

B. Nirmtrtko. Ksztalcetm sidmr. tt mnwi 2007. lSaN!97K-Si-«<SCC-lI.8.« by WAIP2O0?

Dstopr»#inievr>Tnagańpłogr3rrKr<vy(h 161

stało się dla wiciu uczniów szkoły średniej, zwłaszcza spośród mniejszości rasowych i etnicznych, nie do osiągnięcia, a dla niektórych szkół „minimum stało się maksimum". Po burzliwych dyskusjach (Niemi er ko, 2002a, s. 211-212) i procesach sądowych zaniechano obowiązkowego pomiaru minimum kompetencji, które przybrało u nas nazwę osiągnięć koniecznych.

Znacznie trwalsze okazało się podejście zastosowane w Wielkiej Brytanii. W 1988 r. ustanowiono tam Państwowy Program Szkolny (The National..., 1995), dzielący wymagania dwunastu lat kształcenia ogólnego na dziesięć poziomów. Tak ustopniowano główne umiejętności we wszystkich przedmiotach szkolnych. Poziom czwarty na egzaminie końcowym miał uprawniać ucznia do świadectwa ukończenia szkoły średniej. Mimo niepokojów wywołanych klasyfikowaniem („tabelami ligowymi") szkół według wyników egzaminu opartego na tym programie brytyjski model standaryzacji wymagań utrzymał się, a także stał się wzorem dla innych krajów, w tym częściowo i Polski (Potworowski, 2000).

Standardy edukacyjne, węziej określane jako standardy wymagań egzaminacyjnych. to zwięzłe opisy osiągnięć uznanych za obowiązujące na określonym szczeblu kształcenia. Zwykle mają szeroki zasięg, krajowy lub nawet międzynarodowy (europejski). Są bezpośrednio podporządkowane celom kształcenia i wyrażane w języku czynności praktycznych (Wielka Brytania), ale mogą też, co jest mniej korzystne, mieć nachylenie ku materiałowi kształcenia, stanowiąc zbiory głównych pojęć lub modułów programowych przedmiotu (Polska).

Przykładem języka czynności praktycznych, stosowanego w brytyjskim Państwowym Programie Szkolnym, mogą być dwa standardy poziomu szóstego (nasza „mocna trójka" dla absolwenta liceum):

JĘZYK OJCZYSTY-PISANIE

Uczniowie piszą w sposób mogący wywołać i utrzymać zainteresowanie czy telnika, dostosowując styl do określonych form wypowiedzi, nie wykluczając stylu urzędowego. Stosują różne struktury zdaniowe i bogate słownictwo dla osiągnięcia pożądanego efektu. Pisownia jest na ogół poprawna, także w za kresie wyjątków ortograficznych. Pismo odręczne jest schludne i czytelne. Reguły przestankowania są na ogół przestrzegane, co zwiększa jasność tekstu, a myśli są ujęte w akapity.

TECHNIKA - PROJEKTOWANIE

Podczas projektowania i wykonywania przedmiotów uczniowie wytwarzają pomysły na podstawie szerszego kręgu źródeł informacji niż bezpośrednio

wv/w.waip.com.pl

B. Nirnuftfco, Ksztaheme sztdnc, Warszawa 2007.

ISBN B7sJU^oacc-i i -«. * by wmp 2oo?

162 Rozdział S Autorskie programy kształtowa

związane z zadaniem oraz na podstawie zrozumienia formy i funkcji przedmiotów codziennego użytku. Ustalają kryteria oceny projektu, biorąc pod uwagę wygląd, funkcję, bezpieczeństwo i trwałość oraz użytkownika i jego cele, a następnie sporządzają projekt. Wykonują prototypy przedmiotów dla sprawdzenia wartości pomysłu i posługują się poprawnym rysunkiem technicznym dla przedstawienia projektu.

Budowanie hierarchii wymagań programowych w autorskich programach kształcenia (w warunkach naszego kraju) obejmuje trzy etapy:

1    (niezbędny). Rozdzielenie wymagań podstawowych, których spełnienie może być uznane za wystarczające do zaliczenia elementu treści (modułu, przedmiotu), od wymagań ponadpodstawowych, uprawniających do wyższych ocen. Dokonując wyodrębnienia wymagań podstawowych, wracamy do kryteriów zestawionych w punkcie „Dobór treści programu autorskiego", w tym zwłaszcza do kryteriów określonych jako „perspektywa programowa bliższa” (II), przenosząc pojęciowe struktury naukowe i dalekie perspektywy zastosowań do kręgu ponadpodstawowego. Ważne jest także, by wymagania podstawowe stanowiły niewielką co do objętości warstwę treści kształcenia, gdyż inaczej hierarchia dwu poziomów wymagań nie będzie praktycznie użyteczna (Niemierko, 1990a, s. 264-267).

2    (pożądany). Wydzielenie z wymagań podstawowych wymagań koniecznych. których spełnienie umożliwia dalsze uczenie się przedmiotu, choć nic pozwala na zaliczenie danego elementu treści. W ich opisie trzeba niejednokrotnie cofać się do poprzednich modułów programowych, klas szkolnych i nawet szczebli szkoły - do sytuacji, w których uczniowie zdobywali najważniejsze umiejętności szkolne. Wymagania konieczne dla szkoły średniej mogą mieć wiele wspólnego z klasami IV-VI szkoły podstawowej, a wymagania konieczne dla tych klas - z kształceniem wczesnoszkolnym (klasami I-III szkoły podstawowej). W niektórych (szczęśliwych) szkołach może nie być potrzeby określania takich wymagań.

3    (pożądany). Rozdzielenie wymagań ponadpodstawowych na rozszerzające i dopełniające, a także określenie wymagań wykraczających poza program. Tu kryteria doboru treści mają wagi przeciwne do etapu pierwszego: bardziej przydatne będą kryteria uznane za „perspektywy programowe dalsze". Wymagania wykraczające mogą być tylko ramowo określone, gdyż samodzielność zainteresowań i oryginalność działań uczniów na tym poziomie osiągnięć są największe.

4    (niezbędny). Sprawdzenie, jak hierarchia wymagań funkcjonuje w praktyce szkolnej. Jej wartość mocno zależy od metod kształcenia i środków dydaktycznych oraz od umiejętności organizacyjnych nauczyciela. W praktyce znaczy to, że będzie on tworzył i ulepszał swój system wymagań w ciągu całej kariery