img058 (38)

4.3.5. Stopień autyzmu a poziom i profil rozwoju psychoruchowego w przebiegu procesu terapeutycznego. Badania własne

Dane przedstawione w poprzednim rozdziale wskazują, iż poziom rozwoju psychoruchowego w grupie z autyzmem cechuje duże zróżnicowanie. Przyjęcie założenia o autyzmie, rozumianym jako kontinuum zaburzeń zachowania o różnym nasileniu, nacechowanych charakterystycznymi dla autyzmu objawami osiowymi, umożliwia wyróżnienie odmiennych grup dzieci. Zrozumieniu, dlaczego w populacji określonej jako autystyczna można odnaleźć tak bardzo różniące się od siebie jednostki, pomaga wyróżnienie takich czynników⁷, jak: stopień autyzmu oraz poziom i profil rozwoju psychoruchowego. Ponieważ poglądy na temat związku stopnia autyzmu (natężenia ekspresji zachowań autystycznych) i poziomu rozwoju psychoruchowego cechuje różnorodność, w której dostrzec można pewną sprzeczność, pragnęłam podjąć ten temat, posługując się stosunkowo nowymi, nie stosowanymi szeroko w naszym kraju metodami. Przesłanką podjęcia moich badań były również liczne doniesienia dotyczące specyficznego profilu umiejętności w grupie osób z autyzmem. Mimo iż większość autorów jest zgodna, iż taki specyficzny profil istnieje, to nie analizowano jego kształtu w odniesieniu do stopnia autyzmu.

Celem moich badań było określenie, czy istnieje związek pomiędzy stopniem autyzmu a poziomem rozwoju psychoruchowego oraz czy występuje związek pomiędzy stopniem autyzmu a profilem rozwoju psychoruchowego. Interesowało mnie również obserwowanie w przebiegu procesu terapeutycznego dynamiki zmian w stopniu autyzmu oraz w poziomie i profilu rozwoju psychoruchowego. Tak postawiony cel stanowiłby próbę odpowiedzi na pytanie Jakie deficyty są najbardziej istotne w przebiegu autyzmu i jego genezie.

W moich badaniach posłużyłam się następującymi metodami: CARS — Childhood Autism Raling Scalę {Skala Oceny Autyzmu Dziecięcego) E. Schoplera, R. Reichlera, B. Renner i PEP-R — Psychoeducational Profile Revised — PEP-R {Profil Psychoedukacyjny) E. Schoplera, R. Reichlera, A. Bashford, które został}⁷ opisane szerzej w aneksie.

Badania przeprowadzono w Ośrodku Pomocy Terapeutycznej dla Osób Autystycznych w Gdańsku, obecnie: Specjalny Ośrodek Szkolno-Terapeutyczny dla Dzieci i Młodzieży z Autyzmem, oraz w Poradni dla Osób Autystycznych w Gdańsku. Ośrodek dla osób autystycznych istnieje od 1990 r. i obejmuje opieką dzieci z Trójmiasta i okolic. W pierwszym etapie badań (od III 1994 do VII 1995) przebadano indywidualnie 40 dzieci, które po roku (II etap — od IV 1995 do VI 1996) poddano badaniu przy użyciu tych samych metod. W ostatnim etapie (111) dokonano analizy i opracowano zebrany materiał. Każde dziecko przebadane zostało testami PEP-R i CARS dwukrotnie, przed podjęciem terapii i po roku jej trwania. Opracowany materiał badawczy oparty był na 160 pomiarach testowych. W zebraniu materiału badawczego, oprócz autorki tej pracy, uczestniczyli terapeuci z Ośrodka i Poradni oraz studenci w ramach seminarium magisterskiego prowadzonego przez prof. M. Bogdanowicz.

Badaną grupę stanowiło 40 dzieci, u których zdiagnozowano autyzm dziecięcy. 22% dzieci (9 osób) uzyskało diagnozę autyzmu między 2. a 4. rokiem życia. Większość dzieci (31 osób 78%) właściwą diagnozę otrzymało pomiędzy 4. a 6. rokiem życia. Tylko u dwojga dzieci rozpoznano zaburzenia autystyczne między 2. a 3. rokiem życia. Diagnoza dokonywana była w Ośrodku (Punkcie Konsultacyjny) w Gdańsku, w Poradni dla Osób Autystycznych w Gdańsku, Poradni Nerwic w Gdańsku oraz w innych placówkach poza województwem gdańskim (Poradnie Psychologiczne-Pedagogiczne, Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie). Podstawą diagnozy, przeprowadzonej przez psychologów i psychiatrów, były kryteria diagnostyczne według DSM-III-R.

Wobec wszystkich dzieci z badanej grupy zastosowano oszacowanie przy użyciu CARS (Skala Autyzmu Dziecięcego) E. Schoplera i Diagnostycznej Listy Kontrolnej E-2 B. Rimlanda. Test CARS przeprowadzali psychologowie i pedagodzy z Ośrodka i Poradni dla Osób Autystycznych w Gdańsku, E-2 był wypełniony przez rodziców. W Diagnostycznej Liście Kontrolnej E-2, której rezultaty przesyłane były z Autism Research Institute San Diego (USA), wszystkie dzieci znalazły się w przedziale pomiędzy' -15 do +19 punktów, który wskazuje na autyzm. W Skali Oceny Autyzmu Dziecięcego (CARS) 15 osób uzyskało wynik wskazujący na autyzm lekki - umiarkowany, u 25 stwierdzono autyzm znaczny.

W badanej 40-osobowej grupie, było 32 chłopców i 8 dziewczynek w' wieku od 3 do 12 lat (średni wiek wyniósł 7 lat). Proporcja chłopców do dziewczynek, wynosząca 4:1, jest zgodna z danymi epidemiologicznymi (przedstawionymi w rozdziale I) i świadczy o reprezentatywności badanej grupy.

60% badanej grupy (26 osób) dłużej uczestniczyło w' terapii przed pierwszym badaniem (ponad 1 rok). 40% (14 osób) przed pierwszym pomiarem nie uczestniczyło w terapii lub był to okres krótszy niż 1 rok. Wobec wszystkich badanych dzieci, niezależnie od czasu trwania wcześniejszej terapii, po raz pierwszy zastosowane zostały elementy system edukacyjno-terapeutycznego TEACCH E. Schoplera.

Badana grupa pomiędzy pierwszym a drugim pomiarem uczestniczyła w^r zajęciach opartych na systemie ćwiczeń edukacyjno-terapeutycznych E. Schoplera i terapii behawioralnej.

79