img131

64 .Wro* AU'*u-j\*i.    Pum mi. Kultura *rvlu

wrtogrjfii i interpunkcji polskiej. Na wniosek odpowiedniej instytucji, producentów towarów, osób prywatnych, a także z własnej inicjatywy Rada wyraża opinie (w formie ekspertyz) co do poprawności określonych form językowych, np. nowych terminów z różnych dziedzin nauki, nazw instytucji, nazw towarów, sformułowań zawartych w pismach o charakterze publicznym itp. Komisje problemowe Rady podejmuj* badania dotyczące używania polszczyzny w różnych środowiskach i grupach społecznych i zawodowych, np. Komisja Dydaktyczna zajmuje się kwestiami dotyczącymi programu nauczania języka ojczystego w szkołach.

Formą upowszechniania wiedzy o polszczyźnie i o najistotniejszych problemach językowych, jakie się współcześnie pojawiają, są organizowane co dwa lata przez Radę konferencje zatytułowane „Forum Kultury Słowa". Z inicjatywy Rady powstało też obszerne opracowanie Polszczyzna 2000, w którym w 17 artykułach jest ukazany stan polszczyzny w różnych dziedzinach życia społecznego.

Wspomniana Ustawa o języku polskim dotyczy używania polszczyzny i jej ochrony w „działalności publicznej i obrocie prawnym" i jest najważniejszym w historii języka polskiego aktem normatywnym dotyczącym kultury' języka ojczystego. Podnosi ona rangę działalności kulturalnojęzykowej i może się przyczynić do zwiększenia zainteresowania tymi kwestiami w szerokich kręgach społeczeństwa polskiego.

Do chwili powołania Rady Języka Polskiego głównym organem opiniodawczym i w pewnej mierze orzekającym w sprawach językowych była Komisja Kultury Języka Komitetu Językoznawstwa PAN. Na jej posiedzeniach rozstrzygano kwestie językowe nieobjęte kodyfikacją, np. w zakresie ortografii, wymowy, leksyki, składni. Od roku 1997 sprawy te zaczęła przejmować nowo powstała Rada Języka Polskiego, a Komisja Kultury Języka ukierunkowała swe prace na zagadnienia ogólniejsze, dotyczące współczesnej polszczyzny i jej rozwoju.

Utrwalonym rezultatem poradnictwa językowego są wydawnictwa książkowe dotyczące kultury języka: słowniki normatywne i poradniki językowe. W ostatnim dziesięcioleciu liczba tych wydawnictw znacznie wzrosła, są też one dostosowane do różnego typu odbiorców.

Kodyfikację całej współczesnej polszczyzny zawiera Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN pod redakcją Andrzeja Markowskiego, wydany w roku 1999. Zawiera prawie 31 tysięcy wyrazów, które mogą sprawiać Polakom kłopoty różnego rodzaju (fonetyczne, semantyczne, gramatyczne, stylistyczne, ortograficzne). Na uwagę zasługuje obszerne potraktowanie w nim kwestii składniowych. Istotną nowością jest uwzględnianie w rozstrzygnięciach dwóch poziomów normy językowej: normy wzorcowej -która powinna obowiązywać w wystąpieniach publicznych - i normy potocznej, charakterystycznej dla polszczyzny codziennej, nieoficjalnej. Pozwala

r^,or*i.-ju»o Ktvko»r w IMkc to na zgodny z rzeczywistością opis współczesnej polszczyzny i dawanie rozstrzygnięć normatywnych uwzględniających typ sytuacji komunikatywnej, a przez to adekwatnych do takiej sytuacji. To założenie teoretyczne powoduje, że w słowniku oprócz rozstrzygnięć bezwzględnych (np. ostrzeżeń przed formami błędnymi) wiele jest rad. zaleceń, wskazań na formy lepsze, wariantywne lub stosowne tylko na jednym poziomie normy (zwykle w normie potocznej). W oddzielnych częściach słownika są umieszczone nazwy geograficzne, nazwy osobowe, skróty i skrótowce oraz cząstki słowotwórcze. Słownik zamyka obszerna część zawierająca hasła problemowe, w których w formie dłuższych artykułów omawia się podstawowe zagadnienia językoznawcze w ujęciu normatywnym.

Do roku 1999 podstawowym źródłem zawierającym kodyfikację polszczyzny był Słownik poprawnej polszczyzny P\VS pod redakcją Witolda Doroszewskiego i Haliny Kurkowskiej z roku 1973. Jednakże szybkie zmiany w polskiej rzeczywistości językowej ostatnich lat sprawiły, że współcześnie nie wszystkie rozstrzygnięcia w nim zawarte są aktualne. Pozostaje on jednak rzetelnym świadectwem polskiej normy językowej lat sześćdziesiątych XX wieku.

Normę ortograficzna i interpunkcyjną kodyfikują słowniki ortograficzne. W ostatnim dziesięcioleciu na rynku pojawiło się kilkadziesiąt słowników tego typu, różnej objętości, o różnej zawartość: i - także - o niejednakowej wartości merytorycznej. Największy jest Sowy słownik ortograficzny PWS z z.tsadami pisowni i interpunkcji (z 1996 r.) pod redakcją Edwarda Polańskiego, zawierający ponad 123 tysięcy haseł. Najwięcej form wyrazowych (ok. 353 tysięcy) ma Ortograficzny słownik jeżyka polskiego (z 2ZZZ r.) pod redakcją Andrzeja Markowskiego. Najbliższe kanonowi przepisów z roku 1936 są Ltsady pisowni polskiej i interpunkcji ze słownikiem ortograficznym Stanisława Jodłowskiego i Stanisława Taszyckiego, uzpełnianc systematycznie przez Danutę Wesołowską. W zakresie interpunkcji interesujący jest Słownik interpunkcyjny języka polskiego (z 1998 r.) Jerzego Podrackiego.

Normę w zakresie wymowy kodyfikują: obszerny, ale wydany już dość dawno temu (w r. 1977) Słownik wymowy polskiej pod redakcją Mieczysława Karasia i Marii Madejowej oraz Podręczny słownik poprawnej wymowy polskiej (z r. 1993) Władysław-a Lubasia i Stanisława Urbańczyka.

Bezpośrednio lub pośrednio normatywne są też liczne słowniki Wydawnictwa Naukowego PWN wydane w serii „Z krukiem”' (np. Praktyczny słownik poprawnej polszczyzny. Sie tylko dla młodzieży pod redakcją A. Markowskiego, Słownik wyrazów kłopotliwych M. Bańki i D. Krajewskiej, Podręczny słownik frazeologiczny języka polskiego S. Bąby, G. Dziamskiej i J. Li-berka, Słownik skrótów i skrótowców]. Podrackiego. Słownik synonimów polskich pod red. Zofii Kurzowej). Pośrednio normatywne są także słowniki ogólne języka polskiego, gdyż odnotowuje się w nich tylko te wyrazy i po-