img137 (5)

5.5. ZWIĄZKI MIĘDZY STRUKTURĄ KAPITAŁU

I RYZYKIEM

Z poprzednich stwierdzeń wynika, że w przypadkach, w których rachunek potwierdza opłacalność zwiększenia udziału kapitałów obcych w finansowaniu majątku przedsiębiorstwa, decyzje podejmowane w tej dziedzinie powinny uwzględniać ich wpływ na stabilność finansową firmy. W miarę zwiększania udziału zobowiązań w kapitałach przedsiębiorstwa rośnie ryzyko w zakresie płynności płatniczej. Zwiększa się skala niebezpieczeństwa utraty tej płynności, która może nastąpić na przykład w przypadku:

—    konieczności opłacania odsetek w wysokości wynikającej z zawartych porozumień lub ceny pieniądza na rynku kapitałowym, podczas gdy następuje znaczne zmniejszenie zysków lub pojawiają się okresowo straty wskutek recesji gospodarczej lub innych niepowodzeń,

—    trudności w uzyskaniu nowych pożyczek i kredytów w miejsce tych, których termin spłaty mija, co może prowadzić do załamania sytuacji finansowej przedsiębiorstwa.

Trzeba dodać, że w miarę wzrostu zadłużenia firmy kredytodawcy z reguły ostrożniej podejmują decyzje dotyczące udzielania nowych kredytów, skracają terminy ich spłacania oraz wymuszają zwiększone odsetki ze względu na wyższe ryzyko.

Teoria finansów nie jest w stanie określić uniwersalnej formuły, którą posługiwanie się umożliwiłoby wyznaczanie najkorzystniejszej struktury kapitałowej dla danej firmy, godzącej zarówno optimum zyskowności własnych kapitałów jak i rozsądną skalę ryzyka. Jest ona bowiem zależna od wielu złożonych czynników, ulegających ciągłym zmianom, w tym także trudnych do dostatecznie dokładnego przewidzenia zmian koniunktury gospodarczej.

Jednak można określić pewne zasady, które powinny być uwzględniane przy podejmowaniu decyzji dotyczących kształtowania struktury kapitałów w warunkach konkretnego przedsiębiorstwa. Dotyczą one wspomnianego już przestrzegania odpowiednich relacji między strukturą kapitałów i strukturą majątku z uwzględnieniem różnego stopnia płynności poszczególnych jego składników oraz wyboru najkorzystniejszych źródeł obcych kapitałów.

Szczególne znaczenie ma jednak przede wszystkim programowanie struktury kapitałów przy rozszerzaniu działalności firmy, wymagającym zwiększenia majątku. Wówczas niezbędne staje się poszukiwanie struktury kapitału, umożliwiającej maksymalizację zyskowności własnych kapitałów ale przy zachowaniu płynności finansowej oraz zdolności do obsługi zadłużenia długoterminowego. W tym celu trzeba określić z góry granice ryzyka płynności finansowej i skalę maksymalnego zadłużenia, które firma decyduje się ponosić bez nadmiernej groźby utraty swojej przyszłej egzystencji oraz zbyt daleko idącego uzależnienia się od kredytodawców.

Przy ustalaniu granic ryzyka można posłużyć się scharakteryzowanymi uprzednio wskaźnikami płynności finansowej oraz stopy zadłużenia (por. pkt 3.4.). Inaczej formułując, firma powinna z góry ustalić optymalny wskaźnik pokrycia zobowiązań środkami obrotowymi oraz dopuszczalny wskaźnik zadłużenia, przy którym mogłaby uniknąć nadmiernego uzależnienia od kredytodawców. Po dokonaniu tych ustaleń dopiero można projektować wybór źródeł finansowania działalności, biorąc pod uwagę ich koszt oraz wpływ na zyskowność zainwestowanych w firmie kapitałów.

Procedura postępowania zostania Słluitrowana przykładem liczbowj niającym decyzje w sprawie rozwoju firmy przytoczonym poniżej, której znajduje się na stronie 92.

Nie zawsze przedsiębiorstwo będzie mogło w praktyce doprowadl kapitałów do stanu uznanego za optymalny. Zależy to bowiem od tej posiada odpowiednią elastyczność finansową, która oznacza dostęp stl niż jednego źródła kapitałów i możliwość wyboru między tymi źródłami, jej nie tylko na wykorzystywanie łatwiej dostępnych i tańszych źródeł p< kapitałów, ale — co jest nie mniej ważne — umacnia pozycję negoęjl wobec kredytodawców.

Firma, która nie posiada elastyczności finansowej, tzn. nie może z realnie występujących alternatywnych źródeł finansowania, jest skazana nienie się od określonych jedynie kredytodawców, którzy narzucają jej niejl nie niekorzystne warunki umowne. Ta elastyczność finansowa zależy jednak nej mierze od solidności polityki finansowej firmy, a przede wszystkim strzegania bieżącej płynności finansowej, umożliwiającej terminowe reguł zaciąganych zobowiązań. Z reguły bowiem — jak już wspomniano — w f| sygnałów świadczących o trudnościach płatniczych firmy kurczy się krąg jej kred) dawców a dostawcy niejednokrotnie uzależniają wykonanie zamówień od upr* niego przekazania należności lub od gotówkowej zapłaty. Jest to podyktowj zrozumiałymi obawami przed rosnącym ryzykiem niewypłacalności partnera.

Przykład

Firma dysponuje majątkiem o wartości (wszystkie dane wartościowe w min zł) 65,C z czego na majątek trwały przypada 28.000 a na obrotowy 37.000. Jest on sfinansowi kapitałami własnymi (35.000), kredytami długoterminowymi (6.000), od których odM wynoszą 16% rocznie i kredytami krótkoterminowymi, których koszt stanowi 12% roczi Ponadto w firmie występują pewne stałe zobowiązania w wysokości 4.000 (np. związi z techniką bieżącego regulowania faktur za dostawy), od których nie płaci odsetek. Z; operacyjny (przed odliczeniem kosztów odsetek) wynosił 15.600 a stopa podatku dochodo' go stanowi 40%.

Przedsiębiorstwo rozważa znaczne zwiększenie sprzedaży, co wymagałoby wzrostu mąj ku trwałego do 36.000 a obrotowego do 62.000. Umożliwiłoby to zwiększenie zyi operacyjnego do 24.500. Jednocześnie jednak zakłada się, że pokrycie zobowiązań bieżąc; majątkiem obrotowym powinno kształtować się na poziomie zbliżonym do 2, a wskaż sfinansowania majątku własnymi kapitałami na poziomie około 0,5. Wówczas wielkość stał; zobowiązań uległyby zwiększeniu do 5.000, a stawki procentowe od kredytów pozostałyby 1 zmian. W razie jednak zmniejszenia się wskaźnika pokrycia zobowiązań środkami obrotowy poniżej 1,5 należałoby oczekiwać szybkiego wzrostu odsetek od kredytów krótkoterminowj do 14%.

Dokonując kalkulacji, umożliwiającej określenie optymalnej struktury kapitałów, przi stawiono ją na tle wariantu zwiększenia dodatkowych udziałów oraz wariantu wykorzystaj najtańszych kredytów.