img199 (13)

i miękkich, ustnych i nosowych, a także wyodrębnia głoski, występujące w różnych miejscach wymawianego słowa: na początku, w środku i na końcu.

Przeprowadzając ćwiczenia w analizie dźwiękowo--słuchowej wyrazów trzeba pamiętać o tym, że ta sama głoska brzmi inaczej jako izolowana (wymawiana oddzielnie) niż w obrębie słowa. W związku z tym bardzo ważne jest przestrzeganie zasady, aby do początkowych ćwiczeń przygotowujących do właściwej nauki czytania, a także do pierwszych ćwiczeń w nauce elementarzowej dobierać tylko taki materiał słowny, w którym nie występują wymawianiowe zniekształcenia głosek (w obrębie wyrazu i międzywyrazowe).

We wstępnych, przygotowawczych ćwiczeniach nie stosuje się więc wyrazów, w obrębie których zachodzą upodobnienia, ubezdźwięcznienia i udźwięcznienia, zmiękczenia za pomocą i (np. ciasto, kino), wyrazów z j oraz wyrazów z dyftongami (dwugłoskami) typu auto, audycja.

Podstawowym warunkiem skuteczności ćwiczeń arty-kulacyjnych jest bezbłędne odtworzenie brzmienia głosek izolowanych i zespołu głosek w wyrazie. Specjalnej troski wymaga dopilnowanie dokładności i precyzji ruchów narządów mowy, szczególnie zaś ruchliwości żuchwy (szczęki dolnej).

Analizie i syntezie słuchowej powinna towarzyszyć analiza mięśniowo-ruchowa w obrębie ruchów narządów mowy. Analizie poddaje się najpierw zdanie, potem wyraz. Dzieci zdobywają pojęcie zdania w sposób praktyczny, przez stwierdzenie nauczyciela, że wypowiedź — np. Ala stoi — to jest zdanie („Powiedziałam zdanie: Ala stoi. Powtórzcie to zdanie”), następnie przez polecenie ułożenia innego dania o Ali, a potem różnych zdań o kimś innym lub o czymś, co znajduje się w zasięgu obserwacji dziecka.

Pojęcie wyrazu wprowadza się również praktycznie na podstawie podziału zdania na wyrazy oraz towarzyszącej temu podziałowi informacji o liczbie wyrazów w wypowiedzianym zdaniu (np. „Ala stoi. To jest zdanie, powiedziałam zdanie. W tym zdaniu są dwa wyrazy: Ala i stoi, pierwszy wyraz to Ala, drugi wyraz stoi. Powtórzcie pierwszy wyraz, powtórzcie drugi wyraz. Powtórzcie całe zdanie”).

Tego rodzaju ćwiczenie powinno być przeprowadzone kilka razy, z wydłużeniem zdania do trzech, a nawet i czterech wyrazów.

Niewskazane jest jednak stosowanie tu wyrazów nie akcentowanych, które wymawiane są jako całości z wyrazami następującymi po nich (tzw. proklityki: np. d o domu, na stole) lub przed nimi (tzw. enklityki: np. daj n o).

Podziału wyrazu na głoski dokonuje się za pomocą oddzielnego przedłużonego w czasie wybrzmiewania kolejnych głosek wyrazu, np.: E...wa, E — w...a, Ew — a...

Po wyćwiczeniu analizy należy przystąpić do ćwiczeń w syntezie, stanowi ona bowiem istotę czytania.

W toku dokonywania wstępnej analizy słuchowej niezbędne są ćwiczenia polegające na ustalaniu następstwa wyrazów w czasie — w analizie zdania (który wyraz pierwszy, który drugi?) oraz głosek — w analizie wyrazu (jaka pierwsza głoska, jaka ostatnia itp.), w analizie zaś wzrokowej — ćwiczenia w ustalaniu następstwa elementów (liter i części liter) w przestrzeni (na lewo — na prawo, na początku — na końcu, u góry — u dołu).

W okresie wstępnym, przygotowawczym, mamy do czynienia z czytaniem pozornym,globalnym: dzieci dokonują odpoznania wyrazów i liter wprowadzonych w czasie ćwiczeń.