img262 (6)

70 Druidzi

rzymskich w połowie piątego wieku. Według jego słów, gdy święty Germanus ekskomunikował Wortigerna za obstawanie przy herezji pelagianizmu, ten zaprosił do rady dwunastu druidów. Powrócimy jeszcze do znaczenia pelagianizmu przy omawianiu filozofii druidów.

W elegii poświęconej Modogowi z Powys [walijski poeta] Gwalchmai ap Meilyr (tworzył ok. 1130-1180) napisał: „Czyżby Bóg dzień sądny zamierzał, albowiem druidzi o nieszczęściu wieszczą”. W panegiryku sławiącym Owaina Gwynedd, króla Gwynedd (1137-1170), inny walijski poeta Cynddelw Brydydd Mawr (tworzył 1155-1200) napisał: „Bardowie są ustanowionymi sędziami doskonałości, sprawiedliwymi druidami, z czterech królestw Walii i czterech dialektów”. I dalej wspomina o druidach „ze wspaniałej rasy, noszących złote łańcuchy”, tak jak gdyby wciąż funkcjonowali w dwunastym wieku. Również w wierszu skierowanym do Owaina Cyfeilcawg, księcia Powys (ok. 1149-1195), Cynddelw pisze o druidach jako grupie wciąż istniejącej.

Także Llywarch ap Llewelyn (tworzył 1173-1220) wspominał o przepowiedniach druidów w sposób wskazujący na to, że w jego czasach druidzi ciągle stanowili element życia kulturalnego Walii. Podobnie wypowiadał się o druidach Filip Brydydd (1200-1250).

W Czerwonej Księdze z Hergest (powstała pomiędzy 1375-1425)¹ znajduje się wiersz znany jako „Laska Mojżesza”, w którym mówi się o „chwale wysoko postawionych dam, śpiewanej przez druidów”.

W walijskim zbiorze praw, skodyfikowanym przez Hywela Dda w dziesiątym wieku, brak jest wzmianek tyczących druidów, porównywalnych do zapisów w tradycyjnym prawie irlandzkim [Brehon]. Jeżeli, jak wskazywałyby wiersze, druidzi byli w średniowiecznej Walii rozpoznawalną grupą, to prawo ich nie wyodrębniało.

Z powyższych danych można wyciągnąć wniosek, że przed końcem dwunastego wieku druidzi występowali jedynie jako bractwo poetów. Jak zauważył Sir Thomas D. Kendrick w swej pionierskiej pracy The Druids: A Study in Keltic Prehistory (Druidzi: Studium celtyckiej prehistorii, 1927):

Podstawowe założenie, że średniowieczni bardowie walijscy stanowili kontynuację hierarchii druidycznej (...) nie jest wcale ani przesadzone ani absurdalne.

Z całą pewnością możemy mówić o „kaście bardów” kontynuującej w Walii dziedzictwo wczesnej Brytanii celtyckiej. Według Lewisa Spence’a:

Istnieją podstawy pozwalające sądzić, że zachowali oni wiele z druidycznego cultus, z którym byli kiedyś blisko związani.

Zanim Willliam Borlase napisał swą rozprawę Antiąuities of Cornwall (Starożytności Kornwalii, 1754) w której, całkiem słusznie, odrzucił teorię Williama Stukeleya, według której płaskie kręgi kamienne miały być ołtarzami druidów - w źródłach literackich nie pojawiały się żadne odniesienia do druidów w Kornwalii. Mimo istnienia niezliczonych Żywotów różnych kórnickich świętych w żadnym z nich nie wspomina się o konfliktach między chrześcijańskimi misjonarzami a celtyckimi druidami. Jedynie w pochodzącym z czternastego wieku Żywocie świętego Gwinear znajduje się wzmianka

0    męczenniku za wiarę z szóstego wieku. Gwinear przybył z Irlandii do Kornwalii na czele grupy misjonarzy, wśród których była jego siostra, Piała. Wylądowali u ujścia rzeki Hayle, na terenach należących do miejscowego władcy Teudora (Tewdriga). Teudor pojawia się także w kórnickim utworze Bewnans Meriasek (Żywot świętego Meryadoca), jako muzułmanin! Bewnans Meriasek, napisany w 1504 roku. to jedyny zachowany w języku celtyckim żywot świętego w formie dramatu². Ale w Żywocie świętego^Gwinear Teudor „obawiając się, że mogliby jego ludzi nawrócić na wiarę Chrystusa” skazał Gwineara, Pialę

1    kilkoro ich towarzyszy na śmierć. Inni, wśród nich la (święty Ives), zdołali uciec. Badacze historii i literatury, między innymi Henry Jenner, dowodzili, że prawdopodobnie Teudor był upadłym chrześcijaninem, lecz na pewno nie muzułmaninem. Istnieje jednak, inna ewentualność, a mianowicie, że Teudor był nie tylko królem, ale również i druidem, obrońcą starej wiary. Według niektórych źródeł, Teudor miał ściąć Gwineara i zabrać jego głowę jako trofeum, co współbrzmi z przekazami, nie tylko antycznymi, ale również rodzimymi, celtyckimi, o symbolicznym znaczeniu głowy. Pogańscy Celtowie darzyli szacunkiem głowy nieprzyjaciół, jako miejsce przebywania duszy. Najwyraźniej Teudor hołdował dawnym obyczajom.

W Historii Kornwalii (1959) F.E. Halliday tak pisze:

(...) mimo że druidzi nie pozostawili materialnych śladów po swej religii, to w pamięci ludzi przetrwały liczne wspomnienia. Wiara, że przeprowadzenie dzieci przez szczelinę w kamieniach Men-an-Tol uchroni je przed krzywicą, może być przesądem odziedziczonym po druidach, a pochodzącym z jeszcze wcześniejszych czasów. Ślad po sztuce przepowiadania przyszłości uprawianej przez druidów mógł zachować się w zwyczaju zawieszania nad kamieniami dwóch skrzyżowanych zapinek i wróżenia z ich ruchów. A także wszelkie obrzędy związane z rozpalaniem ognisk, tak ukochane przez mieszkańców Kornwalii, mogą stanowić zmodyfikowaną formę świętych ogni ofiarnych rozpalanych przez druidów. Istniał zwyczaj rysowania sylwetki ludzkiej na kłodach drewna, palonych na stosach rozpalanych w święta Bożego Narodzenia. W czasie celtyckiego święta przesilenia wiosennego na wzgórzach rozpalano ogniska (tak jak czyni się to i dzisiaj) i przerzucano dzieci nad płomieniami, czasami tak niebezpiecznie blisko, że aż przypalały się im ubranka.

1

Llyfr Coch Hergest, czyli Czerwona Księga z Hergest. to najważniejszy zbiór średniowiecznej poezji walijskiej (przyp. tłum.).

2

Bewnans Meriasek powstał znacznie wcześniej, z 1504 roku pochodzi najstarsza zachowana wersja pisana. Podobne, dramatyczne żywoty świętych powstawały nieco później w Bretanii w innym języku celtyckim - bretońskim (przyp. tłum.).