skanuj0011 (304)

2.3. Antropopresja w XX wieku - początek globalnej katastrofy biosfery?

ków), to pod koniec XX wieku, według skrupulatnie przeprowadzonych obliczeń Światowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN, zob. rozdz. 5), skrajnie zagrożonych wyginięciem było już 3565 gatunków zwierząt, m.in. 452 ryb, 1029 ptaków i 505 ssaków (Baillie, Hilton-Taylor i Stuart 2004; Wilson i Reeder 2005). Nie lepiej przedstawia się los roślin: do końca XVI wieku zginęły w sumie 584 gatunki roślin kwiatowych, wśród których były tylko dwa gatunki palm, podczas gdy w XX wieku w stanie krytycznego zagrożenia znalazło się blisko 34 tys. gatunków, m.in. 925 gatunków palm i 7625 innych gatunków drzew (Bram-well 2002; Thorne 2002; Scotland i Wortley 2003). Obecnie zagrożenie dotyczy zatem 1/8 flory Ziemi, a co gorsze, czerwona lista gatunków wydłuża się z każdym rokiem (rys. 2.2).

Oto kilka faktów ilustrujących błyskawiczne tempo wymierania gatunków w minionym wieku. Na wzgórzach Centinela w Ekwadorze w ciągu zaledwie kilku miesięcy 1985 roku zginęło wraz z wycięciem drzew 90 endemicznych gatunków roślin, z licznymi storczykami na czele. W okresie niewiele dłuższym zniknęła 1/2 gatunków ryb na Półwyspie Malajskim, zginęło 10 gatunków ptaków na Filipinach, 20 gatunków ślimaków na wyspie Cebu, 44 gatunki płytkowodnych małży na łachach rzeki Tennessee. W Jeziorze Wiktorii w ciągu 20 lat wymarło 200 gatunków ryb, a w Australii, od momentu przybycia na ten kontynent europejskich osadników, zginęło 16 gatunków ssaków, przy czym 1/4 (torbacze) tylko w ciągu 40 lat minionego wieku.

Przyczyny wyginięcia lub skrajnego zagrożenia gatunków tkwią w tym samym stopniu w nadmiernym pozyskiwaniu dziko żyjących, użytecznych lub atrakcyjnych dla człowieka roślin i zwierząt różnych gatunków, co w niszczeniu preferowanych przez nie siedlisk lub ograniczeniu środowisk ich żyda oraz naruszaniu równowagi biocenotycznej, m.in. na skutek nieprzemyślanej introdukcji gatunków geograficznie i siedliskowo obcych.

Miniony wiek był czasem masowej zagłady wielu dziko tyjących gatunków zwierząt, powodowanej głównie chęcią zdobycia ich mięsa, rogów, poroży, futer lub skór oraz pozyskania nowych terenów pod uprawę roślin lub surowca do wyrobu najrozmaitszych przedmiotów. Światową opinię publiczną już w XIX wieku bulwersowały doniesienia o groźbie zagłady różnych gatunków ptaków, ssaków lub ryb, na które polowano lub które wyławiano niemal do ostatniego osobnika. Niestety,

35

Zagłada

gatunków

Rys. 2.2. Wzrost liczby gnących gatunków w ciągu 10 lat (wg IUCN 2006)

2006

Lata

ostatnich

Przypadki

zagłady

gatunków