skanuj0013 (260)

2.3. Antropopresja w XX wieku - początek globalnej katastrofy biosfery?

ców przenoszonych przez muchę tse-tse i wywołujących śpiączkę u ludzi oraz chorobę nagana u bydła. Ten profilaktyczny zabieg był zresztą nieskuteczny, ale życie traciło rocznie 11—30 tys. dziko żyjących zwierząt, wskutek czego wielkie obszary Afryki zostały z nich całkowicie ogołocone. Dwa lata po zakończeniu tego procederu Anglicy zaangażowali ponad 30 tys. myśliwych, których zadaniem było całkowite wytępienie zwierząt na obszarze 1,2 min ha w Tanganice, projektowanym pod wielkoobszarową plantację orzeszków ziemnych. Elementem wstępnych „zabiegów agrotechnicznych” na tym obszarze było także wytrucie ptaków, owadów i innych zwierząt bezkręgowych. W Australii koalę zdołano uratować przed całkowitą zagładą, natomiast do połowy XX wieku skutecznie wytępiono na tym kontynencie 11 innych gatunków zwierząt. Europa nie była zresztą wolna od podobnych, haniebnych zdarzeń. Na przykład w 1954 roku brytyjskie lotnictwo w ramach ćwiczeń wojskowych zrzuciło bomby na niewielką wysepkę Knechstand na Morzu Północnym, masowo zasiedloną przez ohary (ptak z rodziny kaczkowatych), odbywające w tym czasie pierzenie i niezdolne zatem do lotu. Protesty ornitologów pozostały bez echa, bomby zabiły 70 tys. ptaków. Takie przykłady można mnożyć.

Spustoszenie żywych zasobów biosfery nie ominęło mórz i oceanów. Niemal całkowicie wytępiono wieloryby, w tym humbaka i płetwala błękitnego, „pro- Rzezie zwierząt ducenta” fiszbinów i cennego tłuszczu, w latach 30. ubiegłego wieku odławiano pllllfi bowiem po ok. 7 tys. tych morskich ssaków rocznie. Postęp techniki połowów spowodował, że w latach 40. wymordowano aż 26 tys. finwali, a w 1965 roku 20 tys. sejwali. W 1986 roku uchwalono wprawdzie moratorium na komercyjne połowy Waleni, ale zasadniczo nie zmieniło ono sytuacji tych zwierząt: w latach 1986—1995 wybito bowiem 14 tys. wielorybów, a tylko w sezonie 1991/1992 flota japońska upolowała na wodach Antarktydy kilkaset płetwali karłowatych. Nie lepszy był los delfinów, fok, żółwi morskich i wielu gatunków ryb, do niedawna bardzo pospolitych.

Wiele gatunków zwierząt i roślin pod koniec XX wieku znalazło się na krawę- Gatunki u kresu dzi wymarcia. Na przykład, z żyjących na Hawajach populacji 135 gatunków pta- ^za9^łady ków tylko 11 ma szansę przetrwać do końca XXI wieku. Pozostałe, reprezentowane przez niewielką liczbę osobników, niewątpliwie wydłużą listę gatunków wymaiłych. Wśród gatunków zwierząt reprezentowanych przez populacje liczące mniej niż tysiąc osobników, a zatem skrajnie zagrożonych wyginięciem, można wymienić małpożera, chińskiego delfina, nosorożca jawajskiego, gibbona czarnego.

W stanie szczątkowym, bo w liczbie zaledwie kilku lub kilkunastu przedstawicieli, żyje w naturze także wiele gatunków drzew. Ich przykładem może być grab chiński, nazywany przez ekologów „żywym trupem”, ponieważ przetrwały jedynie pojedyncze osobniki tego gatunku, w Apallachach brzoza Betula uber, której populacja w 1975 roku liczyła 13 drzew i kilka siewek, oraz inny gatunek drzewa — Persea theobrominifolia, ekwadorski endemit, reprezentowany pod koniec minionego wieku przez zaledwie 12 drzew. Niewykluczone, że przetrwają one jedynie w rezerwatach