0000006 (18)

Urazowe uszkodzenia narządu ruchu

412

ra adolescentium), w wieku średnim — zwichnięcie biodra zaś w wieku starszym — złamanie szyjki kości udowej (Watson-Jones).

Złuszczenie nasad i ich leczenie omówiono w pierwszym tomie książki.

1. ZWICHNIĘCIE STAWU BIODROWEGO (LUXATIO COXAE TRAUMATICA)

a. Uwagi ogólne

Zwichnięcia w biodrze powstają przy dużych urazach, zdolnych do pokonania oporu wiązadeł i torebki stawowej, a w niektórych przypadkach i panewki stawu biodrowego. Jeżeli uraz zadziała w osi uda zgiętego w biodrze i przywiedzionego — powstaje tylne zwichnięcie (luxatio iliaca, luxatio ischiadica) bez złamania krawędzi panewki. Przy niedużym przywiedzeniu następuje odłamanie tylnej lub tylnogórnej krawędzi panewki z równoczesnym zwichnięciem głowy kości udowej ku tyłowi, czasem ze stłuczeniem nerwu kulszowego.

Tego typu zwichnięcia powstają często w wypadkach samochodowych, w których przy gwałtownym zahamowaniu pojazdu pasażer siedzący obok kierowcy zostaje siłą bezwładności gwałtownie pchnięty ku przodowi i uderza kolanem o przednią ścianę kabiny, poniżej deski przyrządowej.

Jeżeli w chwili urazu kończyna była odwiedziona, uraz działający pionowo lub w osi kończyny powoduje zwichnięcie głowy ku przodowi (luxatio pubica, luxatio obtaratoria).

Upadek z wysokości na kończynę rozkraczoną i w nadwyproście lub nagłe obciążenie tułowia spadającym ciężarem (dach, sufit) może spowodować przednie zwichnięcie obu stawów biodrowych (Watson-Jones).

Na ogół olbrzymia większość zwichnięć przednich i tylnych daje się nastawić bezkrwawo. W zwichnięciach tylnych najczęstszą przeszkodą nastawienia jest owinięcie się mięśnia gruszkowatego (m. piriformis) lub nerwu kulszowego (n. ischiadicus) około szyjki kości udowej, rzadziej zaciśnięcie się krawędzi szczeliny w torebce stawowej lub obrąbka stawowego (Badgley) naokoło szyjki.

Bezwzględną przeszkodą w nastawieniu zwichnięcia stanowi odłamanie części głowy, która obrócona ranną powierzchnią ku dnu panewki, blokuje jamę stawową.

Interwencja chirurgiczna jest również wskazana w zwichnięciach z odłamaniem tylnej krawędzi panewki, jeżeli po krytym odprowadzeniu głowy do panewki odłamana jej część nie nastawi się prawidłowo.

W centralnych zwichnięciach biodra wkroczenie operacyjne jest konieczne. jeżeli po odprowadzeniu głowy kości udowej do stawu dno panewki (w II i 111° zwichnięcia) pozostaje w miednicy malej i może nastąpić nawrót zwichnięcia oraz w przezpanewkowych złamaniach miednicy nie dających się nastawić sposobem krytym lub półkrytym.

W przednich zwichnięciach głowy leczenie chirurgiczne jest wskazane, jeżeli głowa nie daje się odprowadzić z powodu zaciśnięcia się szczeliny w torebce na szyjce uda (Mac Farlane, Henderson), w następstwie pourazowego obrzęku torebki.

b. Powikłania urazowych zwichnięć biodra

Zwichnięcie głowy kości udowej łączy się z obrażeniem zarówno tkanek stawowych, jak przystawowych i okołostawowych. Chrząstka pokrywająca głowę ulega stłuczeniu lub odbiciu od podchrzęstnej warstwy kości, torebka stawowa i więzadła rozerwaniu lub odłuszczeniu od ścian panewki względnie szyjki, mięśnie stłuczeniu, nerw kulszowy przemieszczeniu lub stłuczeniu, a w niektórych wypadkach — przygnieceniu. Więzadło głowy kości udowej i przebiegające w nim naczynia ulegają zawsze przerwaniu, a odżywiające resztę głowy zakończenia tętnicy okrężnej tylnej i przedniej (a. circumfle.ra femorin posterior et anterior) mogą ulec w pozycji zwichnięcia zaciśnięciu w obrębie szyjki lub stłuczeniu i zaczopowaniu. Obrzęk oraz krwiak pourazowy pogarszają krążenie w obrębie głowy i to tym bardziej, im dłużej głowa znajduje się poza panewką.

Do klinicznie najpoważniejszych powikłań należy późna martwica głowy. Niebezpieczeństwu martwicy zapobiega się przez możliwie rychłe i delikatne odprowadzenie zwichnięcia, względnie odciążenie głowy kości udowej po nastawieniu przy równoczesnym statycznym ćwiczeniu mięśni, a jeżeli mimo takiego postępowania martwica wystąpi (w około rok po zwichnięciu) — przez odciążenie jej przy zachowaniu ruchu, lub przez chirurgiczne usunięcie podchrzęstnej tkanki martwiczej oraz wypełnienie jam świeżymi autoplastycznymi gąbczastymi wiórkami (sposób Camery) i przez ułatwienie regeneracji krążenia wszczepieniem uszy-pułowanego pasma mięśniowego w przestrzeń podchrzęstną (Boswerth, Palazzi). W późnych zmianach zniekształcających głowy wykonuje się plastykę stawu (Cup-Smith-Petersena) lub osteotomię artroplastyczną autora (typ Y), rzadko usztywnienie stawu (sposobem Watson-Jo-nesa).