img010 (98)

Levi-Strauss

5.    Tezeusz, Fedra i Hippolit

OPOWIEŚĆ: Hippolit jest synem Tezeusza i Antiopy królowej Amazonek. Fedra, córka Minosa, jest żoną Te. zeusza i macochą Hippolita. Fedra zakochuje się w Hippolicie, który odrzuca jej względy; wówczas Fedra oskarża Hippolita o to, że usiłował ją zgwałcić. W rewanżu Tezeusz zwraca się do Posejdona, by zgładził Hippolita, który ginie. Fedra popełnia samobójstwo. Tezeusz odkrywa swój błąd i cierpi z powodu wyrzutów sumienia.

KOMENTARZ: Jest to prawie odwrotność przedstawionej dalej opowieści o Edypie. W tym przypadku ojciec zabija syna, a nie syn ojca. Syn nie śpi z matką, chociaż zostaje o to oskarżony. W obu przypadkach matka (Fedra - Jokasta) popełnia samobójstwo; żyjący dalej ojciec - syn (Tezeusz - Edyp) w obu przypadkach cierpi z powodu wyrzutów sumienia. Co warte uwagi, fakt, że Hippolitos nie popełnił kazirodztwa ze swoją macochą Fedrą, pociągał za sobą jeszcze gorsze skutki niż dokonane kazirodztwo Edypa z Jokastą. Zauważmy również, że Fedra jest siostrą Ariadny (opowieść 3). Role zostają tu odwrócone. Zamiast zięć zabić teścia za sprawą zdrady córki, ojciec zabija syna z powodu zdrady matki.

6.    Lajos, Chryzyp i Jokasta

OPOWIEŚĆ: Gdy panują Likos, Amfion i Zetos, Lajos idzie na wygnanie i zaprzyjaźnia się z Pelopsem. Zakochuje się w synu Pelopsa, Chryzypie, którego uczy powożenia rydwanem. Po powrocie na tron Teb żeni się z Jokastą, lecz unika spania z nią ze względu na przepowiednię, według której ma zginąć z rąk jej syna. Poczęcie Edypa jest rezultatem przypływu namiętności spowodowanego pijaństwem podczas święta religijnego. Kiedy Lajos spotyka Edypa „u rozstajnych dróg”, ten jest „młodzieńcem powożącym rydwanem”.

KOMENTARZ: Mit ten ustanawia równoważność Edypa i Chryzypa, a kazirodztwu popełnionemu przez Edypa i jego matkę odpowiada kazirodztwo homoseksualne Lajosa ze swoim synem.

7.    Edyp

: OPOWIEŚĆ: Król (Lajos) i królowa (Jokasta) panują w Tebach. Syn (Edyp) zostaje porzucony na górze z przebitymi kostkami i uznany za nieżyjącego. Uchodzi jednak z życiem. Syn spotyka ojca-króla „u rozstajnych dróg” i zabija go. Brat królowej (Kreon) rządzi jako regent. Tebom zagraża potwór (Sfinks pici żeńskiej). Ręka królowej zostaje obiecana temu, kto uwolni Teby od potwora, rozwiązując stawianą przez niego zagadkę. Dokonuje tego Edyp. Potwór popełnia samobójstwo. Syn przejmuje wszystkie funkcje zmarłego ojca. Poznawszy prawdę, królowa popełnia samobójstwo, syn-król (Edyp) oślepia się i staje się jasnowidzem (zyskuje wzrok nadprzyrodzony).

8.    Argiwowie (Antygona, Eteokles i Polinik)

OPOWIEŚĆ: Edyp ma dwu synów, Eteoklesa i Polini-

ka, którzy są jednocześnie jego braćmi przyrodnimi, ponieważ wszyscy trzej to synowie Jokasty. Po abdykacji Edypa Eteokles i Polinik mają panować na zmianę. Pierwszy obejmuje tron Eteokles, odmawiając potem oddania go bratu; Polinik zostaje wypędzony i występuje przeciwko Tebom na czele armii herosów z Argos. Ekspedycja ta nie udaje się, Eteokles i Polinik zabijają się nawzajem. Antygona, wbrew zakazowi Kreona, wyprawia rytualny pogrzeb Polinikowi. Za karę zostaje żywcem zamurowana w grobie, gdzie popełnia samobójstwo. Po pewnym czasie synowie poległych herosów podejmują nową ekspedycję przeciwko Tebom, tym razem uwieńczoną sukcesem.

KOMENTARZ: Dokonaną przez samego Levi-Straus-sa interpretację opowieści 7 i 8 w połączeniu z opowieścią 1 przedstawiliśmy już na s. 80-84.

Widać, że gdybyśmy kontynuowali tę linię postępowania, nigdy nie doszlibyśmy do punktu, w którym można by sobie powiedzieć, że uwzględnione zostały już „wszystkie warianty”, ponieważ prawie każda opowieść wydzielona z całości klasycznej mitologii greckiej okazuje się w ten czy inny sposób nowym wariantem. Jeśli, na przykład, uznamy za centralny temat sprawę kompleksu Edypa - w rozumieniu Freuda - czy-

97