Ergonomia - nauka o człowieku w sytuacji pracy Nazwa pochodzi od: „ergon” - praca, „nomos” - prawo, prawidłowość.
Od 1978 w Polsce istnieje PTE - Polskie Towarzystwo Ergonomiczne
Ergonomia dzieli się na:
Ergonomia przemysłowa
Ergonomia poza przemysłowa :
ergonomia stanowisk komputerowych
ergonomia oprogramowania
ergonomia mieszkania
ergonomia transportu i ruchu drogowego
ergonomia pracy umysłowej
ergonomia czasu wolnego i wypoczynku
ergonomia osób w starszym wieku
ergonomia osób młodocianych
ergonomia krajów rozwijających się
ergonomiczna lista problemowa ELP (120) + lista warunków diagnostycznych (90)
Arkusz Oceny Ergonomicznej wg. J. Gierasimiuk.
Definicje Ergonomii:
wg Jana Rosnera: Ergonomia jest nauką praktyczną i kompleksową, której celem jest dostosowanie maszyn, urządzeń technicznych i organizacji pracy do psychicznych i fizycznych możliwości człowieka
wg Janusza Ditrycha: Ergonomia jest nauką stosowaną, której celem jest ukształtowanie optymalnych relacji w systemie człowiek - obiekt techniczny.
wg Edwarda Franusa: Ergonomia jest kompleksową nauką empiryczną ukierunkowaną na wieloaspektowe poznanie układu człowiek - technika i opracowanie zbioru twierdzeń dyrektywalnych dla urzeczywistnienia w praktyce obustronnego dostosowania członów układu celem zapewnienia mu najkorzystniejszych warunków do funkcjonowania.
Certyfikaty:
ISO 9001 - zarządzanie jakością
ISO 14000 - norma ekologiczna
Podstawowe nurty działalności ergonomicznej:
ergonomia korekcyjna (korygująca) Dotyczy obiektu technicznego (maszyny, wyrobu), procesu technologicznego lub pomieszczenia. Poprawianie własności ergonomicznych.
ergonomia koncepcyjna (projektowanie ergonomiczne) Zaprojektowanie obiektu, procesu, maszyny lub pomieszczenia tak, by ergonomia była uwzględniona (w fazie projektowania)
ergonomia modernizująca Celowe nakierowywanie działań, by zwiększyć ergonomię.
PRZEDMIOT BADAŃ ERGONOMII i NAUKI SKŁADOWE:
Nauki techniczno-ekonomiczne:
Nauki o technologiach
Naukowa organizacja pracy
Ekonomiczna analiza pracy (wyliczenie wartości pracy)
Normowanie i badanie metod pracy
Nauki o człowieku:
Fizjologia pracy (zachowanie człowieka podczas pracy)
Antropotechnika (wiedza o wymiarach człowieka)
Psychologia inżynieryjna (przetwarzanie procesami percepcji i przetwarzania (rozmieszczenie wskaźników, kontrolek itp.)
Higiena pracy (Właściwości fizyczne stanowiska pracy (temp, światło, hałas itp.)
Przedmiot badań Ergonomii: na dzień dzisiejszy jest tzw. cybernetyczny model człowiek-praca
prakseologia (praksis - praktyka, logos - nauka), twórca: Espinos (koniec XVIIIw)
ogólna teoria systemów. Twórca: Ludwig von Bertalanffly (lata 30-te XXw)
cybernetyka
informatyka
teoria sieci neuronowych (neural network theory)
bionika
biotechnologia
biomechanika
teoria zbiorów rozmytych (fuzzy seto theory) Twórca: Lee Zadel
psychologia
socjologia
Czynniki fizycznego środowiska pracy:
Wibracje
Mikroklimat
Hałas
Oświetlenie
Zanieczyszczenie
Promieniowanie elektromagnetyczne wysokiej częstotliwości
Inne promieniowania
Elektryczność statyczna
Układ wykonuje funkcje:
odbiór informacji
podejmowanie decyzji
Obejmuje podstawowy zakres problematyki ergonomii przemysłowej.
HAŁAS
Poziom natężenia hałasu. (1 fon jednostką poziomu głośnosci)
Granica szkodliwości 1000 Hz
Zakres słyszalności człowieka 16 - 16000 Hz
Ucho ludzkie potrafi rozpoznać dźwięk w stopniu co 1,5 dB
Hałas - każdy dźwięk uciążliwy lub niepożądany w danej sytuacji
Filtr korygujący A - stosowany przy pomiarach hałasu dla ludzkiego ucha w zakresie 0 - 55 fonów
Filtr korygujący B - w zakresie 55 - 85 fonów
Filtr korygujący C - w zakresie > 85 fonów
Pr. Webera - Fechnera - między intensywnością bodźca zewnętrznego a reakcją organizmu ludzkiego istnieje zależność logarytmiczna (organizm reaguje przyrostowo - logarytmicznie)
Dla każdego bodźca fizycznego można ustalić taką wartość intensywności, która nie powoduje u badanego człowieka, bądż też badanej populacji żadnej reakcji. Nazywamy to komfortem ergonomicznym.
Wartości optymalne
Hałas Hopt= 55 fon = 55 dB (A)
Oświetlenie Oopt= 2000 lx
Ze względów ekonomicznych nie opłaca się zawężać norm do wartości pasa ergonomicznego.
Choroba zawodowa - choroba wykryta w czasie trwania pracy.
Choroba parazawodowa - wykryta po zakończonej pracy (po latach) np. po pracy z azbestem
Wartości progowe
Oświetlenie E -> Epr = 1*10-6 lx
Hałas p -> p0 p0= 2*10-5 [N/m2] ciśnienie
I -> I0 I0=1*10-12 [W/m2] natężenie
W -> W0 W0=1*10-12 [W] moc akustyczna
Wybrane zagadnienia kształtowania klimatu świetlnego - wg PN - 84/E „Oświetlenie wnętrz światłem sztucznym”
Podstawowe wielkości i jednostki świetlne:
E - natężenie oświetlenia
φ - strumień świetlne
I - światłość
L - luminancja