Ergonomia - nauka o człowieku w sytuacji pracy

Nazwa pochodzi od:

• „ergon” - praca

• „nomos” - prawo, prawidłowość.

Od 1978 w Polsce istnieje PTE - Polskie Towarzystwo Ergonomiczne

Ergonomia dzieli się na:

• Ergonomia przemysłowa

• Ergonomia poza przemysłowa :

• ergonomia stanowisk komputerowych

• ergonomia oprogramowania

• ergonomia mieszkania

• ergonomia transportu i ruchu drogowego

• ergonomia pracy umysłowej

• ergonomia czasu wolnego i wypoczynku

• ergonomia osób w starszym wieku

• ergonomia osób młodocianych

• ergonomia krajów rozwijających się

1964 - Lista Dortmundzka

1972 - CET, CETT

• ergonomiczna lista problemowa ELP (120) + lista warunków diagnostycznych (90)

• Arkusz Oceny Ergonomicznej wg. J. Gierasimiuk.

Definicje Ergonomii:

wg Jana Rosnera:

Ergonomia jest nauką praktyczną i kompleksową, której celem jest dostosowanie maszyn, urządzeń technicznych i organizacji pracy do psychicznych i fizycznych możliwości człowieka

wg Janusza Ditrycha:

Ergonomia jest nauką stosowaną, której celem jest ukształtowanie optymalnych relacji w systemie człowiek - obiekt techniczny.

wg Edwarda Franusa:

Ergonomia jest kompleksową nauką empiryczną ukierunkowaną na wieloaspektowe poznanie układu człowiek - technika i opracowanie zbioru twierdzeń dyrektywalnych dla urzeczywistnienia w praktyce obustronnego dostosowania członów układu celem zapewnienia mu najkorzystniejszych warunków do funkcjonowania.

Certyfikaty:

ISO 9001 - zarządzanie jakością

ISO 14000 - norma ekologiczna

Podstawowe nurty działalności ergonomicznej:

• ergonomia korekcyjna (korygująca)

Dotyczy obiektu technicznego (maszyny, wyrobu), procesu technologicznego lub pomieszczenia.

Poprawianie własności ergonomicznych.

• ergonomia koncepcyjna (projektowanie ergonomiczne)

Zaprojektowanie obiektu, procesu, maszyny lub pomieszczenia tak, by ergonomia była uwzględniona (w fazie projektowania)

• ergonomia modernizująca

Celowe nakierowywanie działań, by zwiększyć ergonomię.

PRZEDMIOT BADAŃ ERGONOMII i NAUKI SKŁADOWE:

Nauki składowe Ergonomii:

Przedmiot badań Ergonomii:

• prakseologia (praksis - praktyka, logos - nauka), twórca: Espinos (koniec XVIIIw)

• ogólna teoria systemów. Twórca: Ludwig von Bertalanffly (lata 30-te XXw)

• cybernetyka

• informatyka

• teoria sieci neuronowych (neural network theory)

• bionika

• biotechnologia

• biomechanika

• teoria zbiorów rozmytych (fuzzy seto theory) Twórca: Lee Zadel

• psychologia

• socjologia

Przedmiot badań ergonomii

Przedmiotem badań ergonomii na dzień dzisiejszy jest tzw. cybernetyczny model człowiek-praca

Układ wykonuje funkcje:

• odbiór informacji

• podejmowanie decyzji

Obejmuje podstawowy zakres problematyki ergonomii przemysłowej.

HAŁAS

Poziom natężenia hałasu. (1 fon jednostką poziomu głośnosci)

Granica szkodliwości 1000 Hz

Zakres słyszalności człowieka 16 - 16000 Hz

Hałas - każdy dźwięk uciążliwy lub niepożądany w danej sytuacji

Filtr korygujący A - stosowany przy pomiarach hałasu dla ludzkiego ucha w zakresie 0 - 55 fonów

Filtr korygujący B - w zakresie 55 - 85 fonów

Filtr korygujący C - w zakresie > 85 fonów

Prawo Webera - Fechnera - między intensywnością bodźca zewnętrznego a reakcją organizmu ludzkiego istnieje zależność logarytmiczna (organizm reaguje przyrostowo - logarytmicznie)

Ucho ludzkie potrafi rozpoznać dźwięk w stopniu co 1,5 dB

Dla każdego bodźca fizycznego można ustalić taką wartość intensywności, która nie powoduje u badanego człowieka, bądż też badanej populacji żadnej reakcji. Nazywamy to komfortem ergonomicznym.

Wartości optymalne

Hałas H_opt= 55 fon = 55 dB (A)

Oświetlenie O_opt= 2000 lx

Ze względów ekonomicznych nie opłaca się zawężać norm do wartości pasa ergonomicznego.

Choroba zawodowa - choroba wykryta w czasie trwania pracy.

Choroba parazawodowa - wykryta po zakończonej pracy (po latach) np. po pracy z azbestem

Wartości progowe

Oświetlenie E -> Epr = 1*10^-6 lx

Hałas p -> p₀ p₀= 2*10^-5 [N/m²] ciśnienie

I -> I₀ I₀=1*10^-12 [W/m²] natężenie

W -> W₀ W₀=1*10^-12 [W] moc akustyczna

Wybrane zagadnienia kształtowania klimatu świetlnego - wg PN - 84/E „Oświetlenie wnętrz światłem sztucznym”

Podstawowe wielkości i jednostki świetlne:

E - natężenie oświetlenia

φ - strumień świetlne

I - światłość

L - luminancja

Naukowa organizacja pracy

Nauki o technologiach

Fizjologia pracy

Antropotechnika

Ekonomiczna analiza pracy

Normowanie i badanie metod pracy

Higiena pracy

Psychologia inżynieryjna

Nauki techniczno-ekonomiczne

Nauki o człowieku

Zachowanie człowieka podczas pracy

Wiedza o wymiarach człowieka

Przetwarzanie procesami percepcji i przetwarzania (rozmieszczenie wskaźników, kontrolek itp.)

Właściwości fizyczne stanowiska pracy (temp, światło, hałas itp.)

Wyliczenie wartości pracy

Pamięć

Uwaga

Stresy

Receptor

Efektor

Maszyna

Urządzenia sterujące

Urządzenia sygnalizacji

Maszyna

Postawa przy pracy

Rytm i tempo pracy

Przerwy w pracy

Czynniki techniczno-organizacyjne

Wyrób

Zasilanie

Hałas

Wibracje

Oświetlenie

Mikroklimat

Zanieczyszczenie

Promieniowanie elektromagnetyczne wysokiej częstotliwości

Inne promieniowania

Elektryczność statyczna

Czynniki fizycznego środowiska pracy

Uciążliwość

psychofizayczna

Intensywność normatywna

Intensywność bodźca fizycznego

Wartość progowa

Zakaz organizowania miejsc pracy

---