41. Zaprezentuj twórczość Tuwima, Broniewskiego, Leśmiana oraz futurystów
1. Julian Tuwim
Najbardziej reprezentatywny poeta grupy „Skamander”. Stworzył nowy kanon poetyckiego piękna, opartego na dynamice, ekspresji, sile wyrazu. Odświeżył język liryki i tematykę. Stworzył nowy typ bohatera. Niezrównany mistrz języka polskiego o wielkich pasjach społecznych, przenikliwości widzenia otaczającego świata. Postawa poetycka Tuwima ulegała ewolucji. W jego twórczości można wyróżnić 3 okresy:
twórczość młodzieńcza 1918 - 1926
formowanie poglądów 1926 - 1939
okres wojny i powojenny 1939 - 1953
(1918 - 1926)
Młodzieńcze utwory Tuwima przenika kipiąca od nadmiaru wrażeń, uczuć, pasja życia, bije z nich uniesienie i zachwyt nad urodą świata, upojenie wolnością, wiosną, urokiem miłości, przyrodą. Poezja żywiołowa, bujna, afirmująca życie, optymizm. Zachwyt nad codziennością. Tuwim stosuje zwroty potoczne, słownictwo jest kolokwialne, brutalizacja języka. W pierwszym etapie twórczości powstają wiersze: „Życie”, „Do krytyków”, „Wiosna”, „Poezja”, „Rewizja”, „Przyjaciele”.
„Do krytyków” - tematem poezji nie muszą być głębokie filozoficzne ani narodowe treści ale entuzjazm, banalne, codzienne zdarzenia. Twórcą poezji niech będzie zwykły człowiek a nie wybitna jednostka. Jest to manifest młodości i ukryta polemika z innym systemem wartości.
„Życie” - nastrój pogodny, radosny, zachwyt życiem wynikający z poczucia siły, jedności z przyrodą, entuzjazm, optymizm (witalizm - Bergson)
(1926 - 1939)
Krystalizują się poglądy poety na kształt twórczości, wątki satyryczne, polityczne. Pojawia się refleksja na temat śmierci, protest przeciwko konwencjonalnemu mieszczaństwu. Tuwim nawiązuje do Horacego, Kochanowskiego, romantyków. Tworzy dla dzieci. Posługuje się ironią, parodią a poezja tego okresu ,a charakter metafizyczny. Nurt współczucia i solidarności z prostym człowiekiem z czasem nasilił się, rośnie gniew przeciw krzywdzicielom, imperialistom. Pojawiają się akcenty goryczy, rozczarowania, obrazy nędzy ludzkiej. Przed wybuchem wojny poeta zagłębia się w zagadnienia języka, słowotwórstwa („Słowisień”). Na kształt poetyckich wizji Tuwima zaważyła koncepcja naturalistyczna. W tym okresie twórczości poeta poszukuje ładu, harmonii, jest przekonany o znaczeniu kultury ocalającej sens ludzkiego życia. W tradycji odnajduje artysta nieprzemijające wartości duchowe. Odczuwa osamotnienie i wyobcowanie w świecie wzrastającej grozy systemów totalitarnych, wobec widma wojny, rasizmu, zaakcentowana zostaje postawa indywidualistyczna. Analizuje ponurą rzeczywistość polski międzywojennej. Wiersze: „Bal w operze”, „Sitowie”, „Rzecz czarnoleska”, „Zapach szczęścia”, „Mieszkańcy”, „Do prostego człowieka”, „Prośba o piosenkę”
„Bal w operze” - groteskowy obraz elity rządowej na tle codziennej pracy kraju
„Do prostego człowieka” - pacyfizm, sprzeciw wobec tendencjom militarystycznym, wobec wojny (wzbudził wiele sprzeciwów)
„Mieszkańcy” - motywem centralnym jest obraz przeciętnych ludzi miasta, mieszczańskiej kokieterii, której życie jest płytkie, pozbawione sensu, puste. Ogromny ładunek pogardy, niesmaku, instrumentacja głosowa, wulgaryzmy, mocne epitety
(1945 - 1953)
Na emigracji powstał poemat dygresyjny „Kwiaty polskie”. Dzieło łączące w sobie sceny rodzajowe, wspomnieniowe, liryczne wyznania patriotyzmu, polemiki polityczne, opisy przyrody. Całość zbudowana jest na zasadzie swobodnych dygresji tematycznych. Wyraz tęsknoty za krajem. Poeta sięgnął do romantyzmu.
2. Bolesław Leśmian
Uchodzi za absolutną indywidualność epoki. Jest twórcą o oryginalnej poetyce i filozofii. Ważną rolę pełnie przyroda, wiersze opisują ludzkie przeżycia i uczucia, są filozoficzne i refleksyjne. Twórczość ta przesycona jest baśniowością, poetyką. Symbol, neologizmy, oksymoron, szczegółowość i konkretność obrazowania są jej zasadniczymi cechami. Często pojawiają się motywy baśniowe, ludowe, fantastyczne. Leśmian zajmuje się relacją Bóg - człowiek, w jego twórczości uwidacznia się poczucie godności i odrębności człowieka. Siła i duma człowieka wynika ze świadomości śmierci i podejmowaniu trudu życia. Budując swój własny, niesamowity świat poeta pragnie dotrzeć do wiecznej istoty życia, absolutu. Szuka jej w przyrodzie. Tworzenie, walka, wędrówka są kluczami do jego poezji. Twórczość Leśmiana to rozważania natury egzystencjonalnej, w których autor akcentuje dramatyzm ludzkiego życia. Człowiek skazany jest na świat ciągłych przeobrażeń, zmian, poddany jest pędowi życiowemu. Życie to nieustanne poszukiwanie. Liryka zmysłowa, wizyjna, bogactwo wyobrażeń poety. Jedno z najcenniejszych zjawisk artystycznych. Utwory: „Przygody Sinnbada Żeglarza”, „W malinowym chruśniaku”, „Dusiołek”, „Łąka”, „Metafizyki”, „Dziewczyna”
„Dusiołek” - fantastyczna istota. Dusiołek uosabia ludzkie lęki i obawy. Bajdała występuje do Boga z pretensjami, bunt ten brzmi humorystycznie, ma jednak głębszy sens - to Bóg staje się odpowiedzialny za zło i ciężar psychiczny człowieka.
„W malinowym chruśniaku” - najsłynniejszy erotyk Leśmiana. Siła ekspresji i erotycznego napięcia została skontrastowana z nieuchronnym cierpieniem przyrody. Utwór subtelny, przepełniony spokojem i ciszą
3. Władysław Broniewski
Jego twórczość łączy tradycję polskiej poezji romantycznej i patos retoryki rewolucyjnej. Poeta często używa konwencji pieśni, hymnu. Utwory są buntownicze, komunikatywne, gniewne. Okresie międzywojennym poezję Broniewskiego cechowała dominacja tematyki społeczno - politycznej, w latach II wojny nurt liryki patriotyczno - żołnierskiej splata się z nastrojem wygnańczej nostalgii. W twórczości powojennej początkowo dominuje poezja rewolucyjnej walki potem refleksja nad życiem, drogą twórczą, pięknem przyrody. Idealistyczna koncepcja poezji czynu, wyzwalającej świat od zła i przemocy sprzyja ożywieniu tradycji prometejskiej. Znamienną cechą wierszy Broniewskiego jest ukazywanie bohaterów w chwili ostatecznej próby, ostatecznie gorycz zrodzona z cierpienia i daremności ofiary ustępuje wierze w zwycięstwo dobra i sprawiedliwości. Liryka Broniewskiego wyraża romantyczne marzenie o życiu w wolności i sprawiedliwości. Poezję pojmował Broniewski jako czyn, walkę i posłannictwo. Wiersze: „Młodość”, „Zagłębie Dąbrowskie”, „Elegia o śmierci Ludwika Waryńskiego”, „Targowisko”
„Poezja” - wiersz program poetycki i wyraz poglądów na temat kształtu i roli poezji. Broniewski konfrontuje 3 tradycje literackie. Jest to poezja:
- romantyczna, odrzuca ten typ,
- sentymentalno-usypiająca
- tyrtejska
- rewolucyjna
Dwie ostatnie potrzebne są współcześnie.
4. Futuryści
Futuryzm nakazywał całkowite odcięcie się od przeszłości a spojrzenie ku przyszłości. Tematy tej poezji to: cywilizacja i technika. Futuryści byli pierwszymi przedstawicielami awangardy w polskiej poezji. Główna ich działalność przypada na lata 1918 -1921. W Warszawie tworzyli A. Skru i A. Wat, w Krakowie Młodożeniec i Bruno Jasieński. Futuryści postulowali dowolność form ortograficznych i gramatycznych, prowokowali, bawili się słowem. Poszukiwali nowych środków ekspresji, zainteresowani byli zwłaszcza fonetyczną warstwą języka. Manifestowali postawę kontestacji wobec tradycji kultury i sztuki. Futuryzm nie pozostawił po sobie arcydzieł. Odegrał jednak ogromną rolę w rozwoju poezji - odnowił język poetycki i otworzył drogi do nowych poszukiwań, które zaowocowały w liryce powojennej (nurt lingwistyczny)
2