Choroby wątroby i trzustki

Katedra Patofizjologii

Agnieszka Żak-Gołąb

Funkcje wątroby

• Metabolizm białkowy

• Syntezuje większość białek osoczowych (albuminę, białka krzepnięcia krwi, białka transportujace, hormonalne, białka ostrej fazy)

• Reakcje tlenowej deaminacji i transaminacji

• W cyklu mocznikowym amoniak ulega przekształceniu do mocznika

Funkcje wątroby

• Metabolizm tłuszczowy

• Wytwarzanie cholesterolu (80%)

• Cholesterol wątrobowy może być transportowany do krwioobiegu w postaci VLDL; w obiegu przekształcana w LDL a ta z kolei wychwytywana przez hepatocyty

• Wytwarzanie HDL w celu „wymiatania” nadmiaru cholesterolu i TG z innych tkanek.

Funkcje wątroby

• Metabolizm węglowodanowy

• Znaczenie w utrzymaniu stałego stężenia osoczowego glukozy - zapasy w postaci glikogenu w wątrobie i mięśniach szkieletowych

Funkcje wątroby

• Metabolizm bilirubiny

• Wychwytywana przez hepatocyty, sprzęgana z kwasem glukuronowym i wydalana z żółcią

Funkcje wątroby

• Metabolizm leków

• Metabolizm i wydalanie związków pochodzenia egzogennego w tym również leków

Wirusowe zapalenie wątroby

• Ostre zapalenia wątroby

• Wirusy zapalenia wątroby (HAV,HBV, HCV, HDV, HEV)

• Wtórne uszkodzenie (wirus cytomegalii, Epsteina-Barr, opryszczki zwykłej, ospy wietrznej, różyczki)

• Przewlekłe zapalenia wątroby

Objawy ostrego zapalenia wątroby

• Okres zwiastunów z objawami grypopodobnymi

• stany podgorączkowe, osłabienie, uczucie rozbicia, bóle mięśniowe, wzrost temperatury ciała

• Dolegliwości żołądkowo-jelitowe

• brak łaknienia, nudności, bolesność i ucisk w prawym nadbrzuszu

• Objawy wątrobowe

• żółtaczka, wzrost aktywności aminotransferaz)

• Wysypka

Wirusowe zapalenie wątroby typu A

• Wirus zbudowany z RNA

• Przenosi się drogą fekalno-oralną

• Infekcja szerzy się wskutek braku higieny osobistej a także zbiorowej

• Okres wylęgania 2-6 tyg.

• Objawy : utrata apetytu, objawy dyspeptyczne,osłabienie, żółtaczka, powiększenie i bolesność wątroby

• Kończy się zazwyczaj wyzdrowieniem w ciągu kilku tygodni

Wirusowe zapalenie wątroby typu B

• Wirus zbudowany z DNA

• Przenosi się droga pozajelitową (niewłaściwie wykonywane zabiegi medyczne, narkomania, stosunki seksualne, drogą wertykalną)

• Okres utajenia 6 tyg - 6 m-cy

• Objawy są podobne jak w wirusowym zapaleniu typu A, ale są silniej wyrażone

Wirusowe zapalenie wątroby typu C

• Wyniki badań dodatkowych oraz obraz kliniczny nie pozwalają na odróżnienie wzw B od C.

• Rozróżnienie to następuje na podstawie ujemnego wyniku badania HBsAg i jego przeciwciała oraz przez wykazanie obecności przeciwciał anty-HCV w osoczu

• Najpewniejszym jest badanie PCR

• Okres wylęgania 15-150 dni

• 90-95% ostrych infekcji przebiega bezobjawowo a wyzdrowienie następuje spontanicznie

Przewlekłe zapalenie wątroby

• 80-90% zakażenia wirusowe (HBV, HCV, HDV)

• Autoimmunologiczne

• Metaboliczne

• Pierwotna hemochromatoza

• Choroba Wilsona

• Toksyczne

• Polekowe

• alkoholowe

• Nieznane

Przewlekłe zapalenie wątroby

• Utrzymywanie się zmian zapalnych w wątrobie przez ponad 6 m-cy

• Zmiany histolologiczne (nacieki zapalne, zwyrodnienie i uszkodzenie hepatocytów , destrukcja struktury zrazikowej

• Wyróżniamy

• Zapalenie przewlekłe przetrwałe

• Zapalenie przewlekłe aktywne

Ostra niewydolność wątroby

• Zespół objawów będących konsekwencją uszkodzenia większości funkcji wątroby

• Pojawiają się objawy encefalopatii wątrobowej (zaburzenia koncentracji, lęk, obniżenie nastroju, głęboka śpiączka z brakiem reakcji na ból)

Ostra niewydolność wątroby

• Przyczyny

• Ostre zapalenie wątroby

• Polekowe zapalenie wątroby (flukonazol)

• Toksyczne zapalenie wątroby (paracetamol, muchomor sromotnikowy)

• Zaostrzenie przewlekłych chorób wątroby (choroba Wilsona)

• Nacieki nowotworowe

• Stłuszczenie wątroby (ciężarnych, zespół Reya)

Marskość wątroby

• Nieodwracalne zmiany architektury wątroby, które są końcowym etapem procesów martwiczych i naprawczych w tym narządzie.

• W badaniu mikroskopowym: zastępowanie beleczkowych układów hepatocytów przez chaotyczne skupiska regenerujących komórek wątrobowych (guzki regeneracyjne otoczone tkanką łączną)

• Następstwem zmian jest :nadciśnienie wrotne, utrudnienie odpływu żółci, postępujaca niewydolność metaboliczna

Objawy marskości wątroby

• Osłabienie, problemy z koncentracją, objawy dyspeptyczne, utrata łaknienia, złe wchłanianie jelitowe

• Zaburzenie gospodarki węglowodanowej

• Niedobory witamin, cynku i magnezu

Objawy marskości wątroby

• Konsekwencja utraty czynnych hepatocytów

• Obrzęki obwodowe (hipoalbuminemia)

• Koagulopatia z niedoboru czynników krzepnięcia

• Stan podżółtaczkowy

• Fetor hepaticus

• Grubofaliste drżenia rąk

• Śpiączka wątrobowa

Objawy marskości wątroby

• Konsekwencja nadciśnienia wrotnego

• Wodobrzusze

• Żylaki przełyku

• Żylaki odbytnicy

• Powiększona śledziona

• Skórne pajączki naczyniowe

• Zaburzone wchłanianie jelitowe lipidów i witamin A, D, E, K.

Stłuszczenie wątroby

• Nagromadzenie tłuszczu w ponad połowie komórek wątrobowych w przebiegu różnych zaburzeń metabolicznych.

• Najczęstszą przyczyną jest otyłość, alkoholizm, niedożywienie, cukrzyca, leki, choroba Wilsona, hemochromatoza

Postacie stłuszczenia

• Drobnokroplowe

• Drobne krople nieprzemieszczające jądra komórkowego

• Wielkokroplowe

• Pojedyncze wakuole tłuszczowe wypełniają całkowicie wnętrze hepatocytów, spychając jądro na obwód komórki

Alkoholowe uszkodzenie wątroby

• Wynik toksyczności aldehydu octowego, stresu oksydacyjnego i mechanizmów immunologicznych

• Postacie

• Stłuszczenie

• Alkoholowe zapalenie wątroby

• Marskość wątroby

Cholestaza

• Zaburzenia produkcji żółci w hepatocytach (czynnościowa)

• Zaburzenia w dodwunastniczym transporcie żółciowym (anatomiczna)

• Upośledzenie przepływu w drogach wewnątrzwątrobowych

• Upośledzenie przepływu w drogach zewnątrzwątrobowych

Przyczyny cholestazy

• Wewnątrzwątrobowej

• Leki (indometacyna, erytromycyna)

• Cholestaza ciężarnych

• Endotoksemia

• Wzw

• Alkoholowe zapalenie wątroby

• Przewodowa i przewodzikowa (włókniejące zapalenie wątroby)

• Zewnątrzwątrobowej ( kamica pęcherzyka żół., rak, przewlekłe zapalenie trzustki)

Objawy kliniczne

• Świąd skóry

• Zaburzenie wchłaniania tłuszczów (spadek masy ciała, niedobory witamin A, D, E, K)

• Upośledzona eliminacja wątrobowa związków endogennych

Wskaźniki biochemiczne cholestazy

• Fosfataza alkaliczna

• Gamma-glutamylotranspeptydaza (GGTP)

• 5-nukleotydaza

Żółtaczka

• Pochodzenia przedwątrobowego

• hemoliza

• Wątrobowego

• Uszkodzenie kom. wątrobowej

• Pozawątrobowego

• Obturacja dróg żółciowych

Trzustka

• Wydziela sok trzustkowy (enzymy:proteolityczne, lipaza, amylaza i in. )

• Wyspy Langerhansa wydzielaja insulinę, glukagon, peptyd trzustkowy, gastrynę i in.

Ostre zapalenie trzustki

• Rozwija się w niezmienionym dotychczas narządzie

• POSTAĆ OBRZĘKOWA (proces zapalny ma charakter samoograniczajacy)

• POSTAĆ MARTWICZO-KRWOTOCZNA (obecność patologii naczyniowej na poziomie mikrokrążenia trzustkowego i wzrost przepuszczalności naczyń dla osocza I erytrocytów)

Etiologia ozt

• Alkohol

• Kamica pęcherzyka żółciowego

• Defekty metaboliczne (hipertriglicerydemia)

• Leki: kortykosteroidy, tiazydowe leki moczopędne, furosemid)

• Guzy trzustki lub brodawki Vatera

• Zakażenie wirusowe

• Uraz j. brzusznej

Objawy ozt

• Ból w nadbrzuszu opasujący, promieniujący do pleców lub ku stronie lewej

• Nudności i wymioty

• Brzuch jest wzdęty, początkowo bez napięcia powłok, które dołącza się później

• Często wyczuwalny opór w nadbrzuszu (obrzęknięta trzustka)

• Często wstrząs i niewydolność oddechowa (ARDS)

• Gdy etiologia jest żółciopochodna-żółtaczka

Przewlekłe zapalenie trzustki

• Postępująca niewydolność egzokrynna i endokrynna trzustki

• 90% przypadków spowodowana jest alkoholem

Objawy pzt

• W pierwszym okresie dominującym objawem jest ból w nadbrzuszu środkowym, często promieniujący do kręgosłupa lędźwiowego

• Później cechy niewydolności trzustki:

• Zaburzenia trawienia tłuszczów i białek

• Stolce tłuszczowe

• Niedobory witamin rozpuszczalnych w tłuszczach

• Spadek masy ciała

• Cukrzyca

Rak trzustki

Rak trzustki

• Grupa najgorzej rokujących nowotworów (5-letnie przeżycie 1%)

• Wczesne postacie są trudne do wykrycia

• Objawy kliniczne pojawiają się bardzo późno

• Wcześnie daje przerzuty ( w fazie bezobjawowej)

Objawy kliniczne

• Wczesne - nieswoiste i umykające uwadze

• Objawy swoiste zależą od lokalizacji:

• Głowa trzustki - żółtaczka, ból, chudnięcie, jasne stolce, ciemny mocz, świąd skóry

• Trzon i ogon - chudnięcie, osłabienie, nudności, wymioty

Objawy kliniczne

• Rzadko występujące:

- zapalenie żył powierzchownych

- krwawienia z przewodu pokarmowego

- cukrzyca

- depresja

Mukowiscydoza

• Dziedziczenie autosomalne dominujace

• Jest najczęstszą przyczyna niewydolności trzustki u dzieci

• Choroba wieloukładowa charakteryzująca się wzrostem lepkości wydzielin

• W trzustce zastój soku powoduje uszkodzenie komórek i zrazików

Objawy mukowiscydozy

• Układ oddechowy

• Trzeszczenia, cuchnący oddech, ciągliwa wydzielina, zapalenie zatok obocznych nosa

• Układ pokarmowy

• Kamica żółciowa, tłuszczowe stolce, niedożywienie

• Kostno-mięśniowy

• Artropatie i zapalenia naczyń

• Rozrodczy

• Niepłodność mężczyzn

• Ogólne

• palce pałeczkowate (roztrzenia i rozedma)

1

---