Europejski Bank Inwestycyjny
Utworzony na mocy Traktatu Rzymskiego; działalność od 1 I 1958 r.; członkami są państwa należące do Wspólnot Europejskich.
Zadania Banku to:
równomierny, pozbawiony zakłóceń rozwój wspólnego rynku w interesie Wspólnoty, w oparciu o rynki kapitałowe i własne fundusze
udzielanie pożyczek lub gwarancji na finansowanie projektów we wszystkich gałęziach gospodarki, przy czym mogą być one związane z modernizacją lub tworzeniem nowych przedsiębiorstw w związku z organizowaniem wspólnego rynku; dotyczyć mogą regionów słabiej rozwiniętych lub problemów, którymi jest zainteresowanych kilku członków Wspólnoty
Źródła finansowania:
Kapitał zakładowy - pochodzi w wkładów państw członkowskich i środków uzyskanych na międzynarodowych rynkach kapitałowych, przy czym 25% ogólnej sumy subskrybowanego kapitału wpłaca się w złocie, a 75% w walutach narodowych i ta część ma charakter funduszu gwarancyjnego za zobowiązania EBI i wpłacana jest na żądanie Banku.
Ponadto może być zwiększony do wysokości 250% w drodze zaciągniętych pożyczek i wyemitowanych obligacji.
Odpowiedzialność państw członkowskich z tytułu działalności kredytowej sięga wysokości kapitału subskrybowanego, a nie wpłaconego, zaś rezerwy Banku nie powinny przekraczać 10% tego kapitału.
Subskrybowany kapitał może być zwiększony w drodze jednomyślnej decyzji Rady Gubernatorów, co miało miejsce kilkakrotnie w związku z rozszerzeniem działalności.
Przynajmniej raz w roku dochodzi do płatności będących wynikiem zmiany wartości waluty krajowej do rozliczeniowej (in plus i in minus).
Pożyczki specjalne - jeżeli Bank wykaże, że nie jest w stanie uzyskać potrzebnych funduszy na rynku kapitałowym na warunkach właściwych dla rodzaju i celu projektów, które mają być finansowane na wniosek Rady Dyrektorów, Rada Gubernatorów kwalifikowaną większością może zdecydować o udzieleniu przez kraje członkowskie specjalnych, oprocentowanych pożyczek, przy czym okres ich spłaty nie powinien przekroczyć 20 lat, zaś oprocentowanie w wysokości 4% w skali roku. W kwestii oprocentowania RG może uwzględniając tendencje i poziom stóp procentowych na rynku kapitałowym ustalić inną stopę.
Pożyczki takie udzielane są w walucie krajowej, proporcjonalnie do wysokości udziału w kapitale subskrybowanym w ciągu 6 m-cy od wezwania do udzielenia pożyczki.
W przypadku likwidacji Banku pożyczki zostają zwrócone wtedy, gdy inne długi Banku zostały spłacone.
Zewnętrzne źródła udzielanych kredytów to przede wszystkim pożyczki zaciągnięte na międzynarodowych rynkach kapitałowych, na których Bank postrzegany jest jako wiarygodny i solidny dłużnik, elastycznie reagujący do zmieniających się warunków rynkowych. Pożyczki zaciągane są od instytucji publicznych i prywatnych, a gromadzone są w drodze emisji własnych obligacji długoterminowych, oprocentowanych wg stopy rynkowej oraz w wyniku sprzedaży na tych rynkach obligacji emitowanych przez dłużników Banku i stanowiących pokrycie udzielonych przez Bank pożyczek długoterminowych.
Obligacje lokowane są na:
krajowych rynkach kapitałowych Wspólnoty (wyrażone w walucie kraju wierzycielskiego)
rynkach kapitałowych krajów nieczłonkowskich ( wg przepisów dla pożyczek zagranicznych)
międzynarodowym rynku, tzw. rynku euroemisji
Alternatywy gwarancji walutowych w działalności EBI to:
alternatywa pierwsza - Bank udziela pożyczek wyrażonych w różnych walutach, za wyjątkiem waluty narodowej dłużnika. Dłużnik spłaca pożyczkę w walucie, w której zaciągnął pożyczkę, a spłata musi być dokonana w równoważniku pieniężnym otrzymanej pożyczki. Zasada waloryzacji stosowana jest jako przeciwstawienie zasad nominalizmu i w interesie wierzyciela.
alternatywa druga - Bank udziela pożyczek w różnych walutach, włącznie z walutą narodową dłużnika. Spłata następuje w walucie wybranej przez Bank jako wierzyciela, a jako kryterium wyboru przyjmuje się parytet waluty w dacie płatności, przy czym może to być tylko waluta państwa członkowskiego Banku.
Jest to klauzula waloryzacji wielodewizowej, która zabezpiecza wierzyciela od ryzyka walutowego.
Pożyczki drugiej alternatywy są niżej oprocentowane niż pożyczki pierwszej alternatywy.
Waluta EBI:
1957 - na mocy Traktatu Rzymskiego o ustanowieniu EWG wysunięto postulat stosowania jednostki rozrachunkowej i postanowiono, że budżet Wspólnoty w takiej jednostce zostanie określony, której wartość określi przyszłe prawo budżetowe Wspólnoty.
XI 1960 - wartość tej jednostki = ówczesnemu parytetowi USD.
W latach 70 Bank wobec udzielanych pożyczek zaczął stosować sztuczną jednostkę walutową zwaną European Composit Unit (EURCO), wartość której była określona przez koszyk 9 walut i funkcjonowała do 1975 r., kiedy to zaniechano udzielania pożyczek w EURCO z uwagi na wprowadzenie europejskiej jednostki rozrachunkowej (analogicznie 9 walut w koszyku), co było konsekwencją umowy zawartej między Wspólnotami a krajami Afryki, Karaibów i Pacyfiku (AKP) w Lome.
Funkcje europejskiej jednostki rozrachunkowej przejęła europejska jednostka walutowa (ECU), będąca podstawowym elementem Europejskiego Systemu Walutowego, której wartość stanowił koszyk walut państw członkowskich.
Od 01 stycznia 1999 r. obowiązuje euro będące nową wspólną walutą państw członkowskich unii gospodarczej i walutowej (UWG).
Okres przejściowy (brak nakazu ani zakazu stosowania) od 01.01.99 do 31.12.2001 (euro w rozliczeniach bezgotówkowych).
Od 01.01.2002 do 01.07.2002 wprowadzenie banknotów i monet euro do obiegu wewnętrznego państw należących do UWG.
1 euro = 100 centów
nominały banknotów - 5,10,20,50,100,200 i 500
nominały monet - 1i 2 euro oraz 1,2,5,10,20 i 50 eurocentów
ECU została zastąpiona przez euro w stosunku 1:1 i od 01.01.99 przestała istnieć.
Struktura EBI:
Rada Gubernatorów
powoływana
na wniosek Rada Dyrektorów powoływany
powoływany
Komitet Kierowniczy Komitet Kontrolny
Dyrektoriaty (Departamenty) - w ilości 7
Rada Gubernatorów:
organ przedstawicielski, po jednym przedstawicielu z państwa członkowskiego w randze ministra finansów.
Kompetencje:
ustala wytyczne polityki kredytowej
zatwierdza bilans, rachunek zysków i strat, roczne sprawozdania
reguluje wielkość kapitału i wkładów członkowskich
powołuje i odwołuje członków Rady Dyrektorów oraz obydwu Komitetów
Decyzje podejmuje większością głosów, przy czym musi ona reprezentować co najmniej 50% kapitału subskrybowanego.
Rada Dyrektorów:
składa się z 25 Dyrektorów i 13 zastępców, z których 24 dyrektorów i 12 zastępców jest mianowanych przez kraje członkowskie (Niemcy, Francja, Włochy, Wielka Brytania - po 3, Hiszpania - 2, pozostałe kraje po 1 dyrektorze; analogicznie pierwsze wymienione państwa mają po 2 zastępców, Hiszpania i Portugalia - jednego wspólnego, Dania, Grecja i Irlandia - jednego wspólnego, Austria, Finlandia i Szwecja - jednego wspólnego).
1 dyrektor i 1 zastępca mianowani są przez Komisję Europejską.
Nominowani są przez kraj członkowski, a powoływani przez Radę Gubernatorów na 5-letnią kadencję.
Rekrutują się z grona urzędników bankowych i instytucji finansowych lub gospodarczych o wysokich kwalifikacjach, niezależnych, mają status funkcjonariuszy międzynarodowych i za swoją działalność ponoszą odpowiedzialność wyłącznie wobec Banku.
Każdy dyrektor posiada 1 głos i może go delegować we wszystkich przypadkach ustalonych w zasadach procedur Banku.
Decyzje podejmowane są przede wszystkim zwykłą większością głosów, a większość kwalifikowana wymaga 17 głosów.
Jeżeli roczne sprawozdanie R.D. nie zostanie zatwierdzone powinna ona ustąpić.
Ma wyłączne kompetencje do: zaciągania pożyczek, udzielania i oprocentowywania kredytów, udzielania gwarancji i ustalania prowizji z tytułu poręczenia na pożyczki innych banków. Opracowuje roczne sprawozdania z działalności Banku i przedkłada je R.G. a po jej aprobacie publikuje.
Komitet Kierowniczy (K.K.):
składa się z Prezydenta i 7 wiceprezydentów powoływanych na 6-letnią, odnawialną kadencję na wniosek R.D. przez R.G; status funkcjonariuszy międzynarodowych.
K.K. jest odpowiedzialny za bieżące zarządzanie działalnością Banku pod kierownictwem Prezydenta i pod nadzorem R.G.
Prezydent reprezentuje Bank na zewnątrz, także w sprawach sądowych, a w sytuacji, gdyby uznany został za niezdolnego do tego Bank reprezentuje wiceprezydent.
Prezydent zatrudnia i zwalnia personel, który także jest niezależny w wykonywaniu swoich funkcji.
Komitet Kontrolny:
3 członków powoływanych i bezpośrednio odpowiedzialnych przed R.G. na 3-letnią kadencję.
Kompetencje:
sprawdza corocznie księgi, czy bilans i rachunek zysków i strat są w zgodzie z rachunkami i wiernie odzwierciedlają pozycję Banku pod względem jego aktywów i pasywów.
Od 1996 r. R.G. stworzyła stanowisko obserwatora powoływanego na roczną kadencję, który następnie może być mianowany członkiem Komitetu.
R.G. przed zaakceptowaniem sprawozdania R.D. bierze pod uwagę oświadczenie Komitetu Kontrolnego.
Odbywa comiesięczne spotkania z głównymi urzędnikami z departamentu Banku, koordynuje pracę wewnętrznych i zewnętrznych kontrolerów Banku, przeprowadza wizytacje projektów finansowanych przez Bank.
Warunki i zasady udzielania pożyczek:
Pożyczki są udzielane pod warunkiem, że również inne środki finansowania są zaangażowane. Kredyty udzielane są na sfinansowanie projektów przyczyniających się do wzrostu ogólnej efektywności (nigdy nie są udzielane na finansowanie deficytów bilansu płatniczego), gwarantują przychody umożliwiające spłatę kapitału i odsetek, są poręczone przez państwo członkowskie lub to, na terytorium którego inwestycja będzie zrealizowana.
Łączna kwota pożyczek i poręczeń EBI nie może przekraczać 250% jego kapitału subskrybowanego, a udzielane są na 7-12 lat, w odniesieniu do projektów związanych z infrastrukturą na 20 lat i więcej, oprocentowanie i prowizja kształtowane są na warunkach kapitałowych rynków.
Na pokrycie kosztów administracyjnych Bank pobiera 0,15% marży.
Wszystkie pożyczki i gwarancje udzielone przed 01.01.99 r. bez względu na walutę w jakiej zostały zawarte są ważne po tej dacie, przy czym EBI wprowadził następujące zasady:
kontrakty zawarte przed 01.01.99 w walutach narodowych nie podlegają zmianie, a kredyty otwarte w ECU zostają automatycznie zastąpione euro w relacji 1:1
kontrakty podpisane po 01.01.99 - kredyty otwierane wyłącznie w euro. a na życzenie kraju nie biorącego udziału w unii walutowej - w jego walucie narodowej
pożyczki wypłacone przed 01.01.99 w walucie kraju biorącego udział w UGW pozostają w walucie określonej pierwotnie chyba, że strony umówiły się, iż świadczenie może być dokonane w euro
pożyczki wypłacone przed 01.01.99 o stałej stopie procentowej pozostają bez zmian bez względu na walutę
referencyjne stopy procentowe:
dla pożyczek wypłaconych w ECU lub walutach narodowych państwa uczestniczącego w UGW stopą referencyjną jest EURIBOR (stopa referencyjna dla strefy UGW zaproponowana w grudniu 1997 r. przez Europejską Federację Bankową, pierwszy raz wyświetlona publicznie 04.01.99 r. o godz. 11.00 czasu środkowoeuropejskiego przez Dow Jones Market Ltd.) lub EURO-LIBOR (Euro London Interbank Offered Rate) - stopa referencyjna zaproponowana przez British Bankers' Association.
dla pożyczek wypłaconych w pozostałych walutach używa się stopy referencyjnej określonej w kontrakcie
Procedura składania i rozpatrywania wniosków:
Wnioski o udzielenie pożyczki lub gwarancji mogą być składane:
bezpośrednio do Banku
za pośrednictwem Komisji lub organów kraju członkowskiego na terytorium którego projekt ma być realizowany do Banku
za pośrednictwem kraju członkowskiego
ad.1:
-przedkładane są do zaopiniowania przez zainteresowany kraj członkowski oraz Komisję (opinia w ciągu 2 m-cy, jej brak stanowi, iż nie ma przeszkód do podjęcia pozytywnej decyzji, dalej procedura wg kompetencji, przy czym gdy Komitet Kierowniczy poprze udzielenie pożyczki lub gwarancji powinien przedstawić projekt kontraktu R.D.; jeżeli ustosunkuje się negatywnie powinien przedłożyć R.D. stosowne dokumenty z opinią i fakt ten nie przesądza o nieudzieleniu pożyczki bowiem w tym przypadku jednomyślną decyzją R.D. pożyczka może być udzielona analogicznie w przypadku nieprzychylnej opinii Komisji; nieprzychylne opinie Komitetu i Komisji wykluczają możliwość przyznania pożyczki lub gwarancji.
ad. 2:
-wymagają opinii kraju członkowskiego, na terenie którego projekt będzie realizowany
ad.3:
-wymagają opinii Komisji
Biorąc pod uwagę kryterium przedmiotowe można wyróżnić następujące kredyty udzielane przez EBI:
wg ich gospodarczego przeznaczenia
wg gałęzi gospodarczych
wg miejsca inwestycji
Mogą być kredytowane lub poręczone, jeżeli w części lub całości przyczyniają się do:
rozwoju regionów zacofanych strukturalnie(Hiszpania, Grecja, Irlandia, Portugalia)
zwiększenia konkurencyjności przemysłu europejskiego, np. przez wspieranie MiŚP, rozwój nowych technologii
poprawy infrastruktury europejskiej (transport, sieci telekomunikacyjne transeuropejskie)
ochrony środowiska (środowisko naturalne i miejskie, zarządzanie zasobami wodnymi)
zaopatrzenia w energię (racjonalne zużycie, ochrona rynków wewnętrznych)
Amsterdamski Program Działań Specjalnych powstał jako inicjatywa Banku na rzecz rozwoju i zatrudnienia. Składał się z 3 głównych składników:
wsparcie rozwoju nowych instrumentów kapitałowych na finansowanie MiŚP
działalność pożyczkowa na inwestycje nastawione na duże zatrudnienie, wspierająca rozwój kapitału ludzkiego UE w sektorach zdrowia, edukacji, odbudowy miast
wzrost finansowania inwestycji zaangażowanych w środowisko naturalne i połączenia transeuropejskie.
Polska w 1998 r. uzyskała pożyczki w wysokości 715 mln euro w tym m.in. na system transportu miejskiego w Krakowie, rozwój Katowic, remont linii kolejowej Berlin-Warszawa-Terespol, remont i rozbudowę autostrady A-4, która przyszłościowo ma połączyć UE z Ukrainą.