KAPITAŁY JAKO ŹRÓDŁO FINANSOWANIA -

KAPITAŁY WŁASNE A KAPITAŁY OBCE

17.10.05.

Każda firma, prowadząc swoją działalność, musi dysponować określonymi środkami finansowymi, z których finansuje swój majątek.

W literaturze przedmiotu spotkać można szereg kryteriów klasyfikujących źródła finansowania majątku firmy. Do najczęściej stosowanych kryteriów zalicza się:

1. kryterium własności,

2. kryterium źródeł pochodzenia,

3. kryterium terminowości.

Kapitały określają, kto i w jakim stopniu ma prawo do majątku, stąd też pojęcie kapitały ma również właściwość prawną - stanowi kategorię prawną.

Określając prawo do własności majątku przedsiębiorstwa, w konsekwencji określa się również prawo do czerpania pożytków (korzyści) z ich zastosowania.

Kapitały stanowią również kategorię bilansową i rachunkową.

Z punktu widzenia bilansu pojęcie kapitału ma najczęściej dwojakie znaczenie:

1. w szerszym znaczeniu kapitały noszą miano pasywów bilansu, oznaczając w ten sposób finansowe wyrażenie składników majątku; w tym ujęciu kapitały stanowią wielkości wyrażone wyłącznie wartościowo;

2. w ujęciu węższym pojęcie kapitałów odnosi się do tej części pasywów bilansu, która stanowi własne źródła finansowania aktywów i jest istotnie związana z działalnością przedsiębiorstwa.

Pozostała część kapitałów to zobowiązania, czyli obce źródła finansowania nienależące do przedsiębiorstwa.

Podstawowym kryterium podziału kapitałów jest kryterium własności, zgodnie z którym kapitały dzielimy na:

1. własne,

2. obce.

Rys. 1. Kapitały wg kryterium własności

Wg źródeł pochodzenia wskazuje się, skąd firma uzyskała źródła finansowania majątku. Wg tego kryterium występują 2 podstawowe grupy źródeł:

1. wewnętrzne:

• własne;

zewnętrzne:

• własne,

• obce.

Rys. 2. Kapitały wg kryterium pochodzenia


























Finansowanie zewnętrzne - oznacza, że przedsiębiorstwo pozyskuje środki na finansowanie majątku spoza przedsiębiorstwa. Zewnętrznymi źródłami finansowania mogą być kapitały powierzone (wniesione przez właścicieli przedsiębiorstwa), np. wkłady wspólników; wkłady wniesione przez akcjonariuszy, które muszą być zgromadzone jeszcze przed rozpoczęciem działalności firmy - mają one charakter obligatoryjny, a ich wysokość wynika z przepisów prawnych i muszą być one odzwierciedlone w umowie lub statucie spółki.

Zewnętrzne kapitały własne - są powierzone firmie na czas nieograniczony (na czas istnienia przedsiębiorstwa) i bez gwarancji ich oprocentowania. Dlatego stanowią one najtrwalszą i najpewniejszą pozycję kapitałów własnych.

Kapitały wewnętrzne - to kapitały samofinansujące; pochodzą one z wygospodarowanych zysków z działalności gospodarczej i pozostawionych w przedsiębiorstwie w postaci zysków zatrzymanych, z których z kolei tworzone są kapitały zapasowe i rezerwowe.

Jednym z ważniejszych kryteriów podziału kapitałów jest kryterium czasu pozostawania w dyspozycji firmy.

Rys. 3. Kapitały wg kryterium terminowości




























Kapitały długoterminowe - pozostają w dyspozycji firmy w okresie co najmniej 1 roku, przy czym najdłużej pozostają kapitały założycielskie. Bezterminowość ich przebywania w firmie stwarza jej komfort dysponowania, gdyż firma nie musi w swoich planach finansowych planować wielkości i terminu jego zwrotu za wyjątkiem sytuacji, gdy firma zostaje rozwiązana. Może to się zdarzyć w przypadku, gdy został wykonany cel (zadanie), dla którego firma powstała.

Z punktu widzenia prowadzonych analiz w zakresie wypłacalności, kapitał założycielski oraz inne własne źródła finansowania o charakterze długoterminowym stanowią tzw. kapitały gwarancyjne, w stosunku do których swoje roszczenia składają wierzyciele. Stąd też im większa jest jego wartość i większy udział w strukturze finansowania, tym lepszą wypłacalnością charakteryzuje się firma. Stwarza to lepszą pozycję negocjacyjną w stosunku do banków oraz innych pożyczkodawców, gdyż firma uważana jest za bezpieczną.

Kapitały obce o charakterze długoterminowym sprzyjają stabilności finansowania w okresie co najmniej 1 roku, gdyż termin ich zwrotu przypada powyżej 1 roku od ich pozyskania dla firmy, a zatem w przeciągu roku firma nie musi przewidywać ich zwrotu na rzecz pożyczkodawców i nie musi poszukiwać odpowiednich środków finansowych (gotówki) na ich spłatę.

Podstawową wadę stanowi fakt, iż długoterminowe źródła finansowania o charakterze obcym są z reguły wyżej oprocentowane od źródeł krótkoterminowych, co rodzi zwiększone koszty finansowe i wymaga zwiększonych odsetek, zatem skutkuje większym wypływem środków pieniężnych z firmy na rzecz pożyczkodawców.

Krótkoterminowe źródła finansowania o charakterze własnym dotyczą tych części zysku wypracowanego, które zostały przeznaczone na poczet wypłat dywidendy i do momentu faktycznej wypłaty tej dywidendy mogą służyć finansowaniu bieżącej działalności firmy.

Obce źródła krótkoterminowe wymagają zwrotu w przeciągu do 1 roku. Częstokroć procedura pozyskania i ich zwrotu zachodzi kilka bądź kilkanaście razy w ciągu roku. Wówczas mówi się o obrotowości kredytów bądź odnawialności (rewoluingu).

Kredyty i pożyczki krótkoterminowe są niebezpieczne dla firmy, gdyż termin ich spłaty firma musi założyć w przeciągu roku obrotowego, stąd też na ten cel muszą być zgromadzone środki gotówkowe. W przypadku braku własnych środków wypracowanych na ten cel, firmy stosują technikę refinansowania kredytów, która polega na spłacie kredytu poprzez zaciągnięcie innego. Jest to bardzo groźne zjawisko, gdyż może spowodować spiralę zadłużenia, gdyż każdy kolejno zaciągnięty kredyt wymaga zapłaty prowizji, odsetek i różnych opłat związanych z zabezpieczeniem kredytu i postawieniem jego do dyspozycji firmy.

Stosunkowo najbezpieczniejszą formą obcego finansowania krótkoterminowego są zobowiązania bieżące z tytułu dostaw, energii, czynszu, przy czym zaniechanie ich spłat, zwłaszcza w przypadku zobowiązań budżetowych, bądź też czasowe opóźnienie rodzić może konieczność zapłaty karnych odsetek. Natomiast rzadko takimi odsetkami będą obciążone przeterminowane zobowiązania wobec dostawców. Dostawców drugiej strony może być nadszarpnięty wizerunek firmy.




Kapitały własne -

1. Kapitały podstawowe:

1. powierzone:

1. akcyjny,

2. zakładowy,

3. właściciela.

2. samofinansujące:

1. zapasowy,

2. rezerwowy.

2. Fundusze:

1. powierzone:

1. założycielski,

2. udziałowy.

2. samofinansujące:

1. przedsiębiorstwa,

2. zasobowy.

3. Kapitały (fundusze) pozostałe:

1. specjalne,

2. z aktualizacji wyceny środków trwałych.

Rys. 4. Kapitały obce
























Kapitały obce o charakterze długoterminowym firmy traktują jako w miarę stabilne źródło finansowania i łącznie z kapitałami własnymi traktuje się je jako kapitał stały.




Zgodnie z aktualnie obowiązującym układem bilansu do kapitałów stałych firmy zalicza się kapitały własne, rezerwy na zobowiązania oraz zobowiązania długoterminowe, stąd też do kapitałów stałych zaliczać będziemy:

1. kapitały założycielskie;

2. pozostałe kapitały własne, jak:

1. fundusz zapasowy, rezerwowy;

2. pozostałe własne kapitały, w tym zysk roku obrotowego i z lat ubiegłych.

Kapitał stały obejmuje również rezerwę na zobowiązania mające charakter rezerw długoterminowych i wykazywane po stronie zobowiązań i rezerw w bilansie.

Oprócz powyższych elementów kapitałów stałych, do tej kategorii należy zaliczać kapitały obce długoterminowe takie, jak:

1. kredyty długoterminowe,

2. środki pozyskania z tytułu emisji obligacji przez przedsiębiorstwo,

3. inne formy długoterminowego długu przedsiębiorstwa.

Kapitały własne a obce - porównanie:

Kapitały własne	Kapitały obce
1. Brak konieczności spłaty	1. Konieczność spłaty kredytów, pożyczek i zobowiązań
2. Wypłata dywidendy nieobowiązkowa	2. Obligatoryjność spłaty odsetek
3. Dywidenda nie wpływa na podstawę opodatkowania	3. Odsetki stanowią koszt uzyskania przychodu i zmniejszają podstawę opodatkowania
4. Większy udział stanowi o sile i niezależności finansowej	4. Większy udział zwiększa ryzyko finansowe
5. Swoboda wykorzystania	5. Możliwość wprowadzenia ograniczeń w korzystaniu (celowość przeznaczenia)
6. Wpływ na decyzje przedsiębiorstwa	6. Brak wpływu dawcy kapitału na decyzje przedsiębiorstwa
7. Zwrot kapitału po zaspokojeniu roszczeń wierzycieli	7. Uprzywilejowanie w kwestiach zwrotu
8. Brak gwarancji zwrotu	8. Gwarancja zwrotu

Kapitał netto - odzwierciedla tę część aktywów netto, która pozostaje po odjęciu całości zadłużenia. Inaczej mówiąc, spłata wszystkich długów powoduje, iż ta część, która pozostaje, uważana jest za wartość netto aktywów, czego odzwierciedleniem są kapitały netto (nie mylić z kapitałami obrotowymi netto).


EGZAMIN !!!

Kapitały

Kapitały własne

Kapitały obce

Kapitały podstawowe

Kapitały pozostałe

Kredyty, pożyczki

Zobowiązania

Kapitały

Zewnętrzne

Wewnętrzne

Własne

Obce

Własne

Kapitał założycielski

Kapitał zobowiązania

Kapitały samofinansujące, pochodzące z zysku

Kapitały

Krótkoterminowe

Długoterminowe

Własne

Obce

Własne

Obce

Kapitał zobowiązania

Kapitał założycielski

Zyski z przeznaczeniem na dywidendy

Zobowiązania bieżące, pożyczki

Kapitały własne = aktywa - zobowiązania

Kapitały obce

Długoterminowe

Krótkoterminowe

Kredyty bankowe, obligacje

Pożyczki

Kredyty bankowe obrotowe

Zobowiązania handlowe budżetowe, inne

Kapitał stały = kapitały własne + kapitały obce długoterminowe

Jaką formą finansowania są środki pochodzące z emisji obligacji?

Odp.: Jest to obce finansowanie o charakterze długoterminowym. Środki te zaliczamy do kapitałów stałych.

---