ZBYCIE SPADKU

POJĘCIE I FUNKCJA UMOWY O ZBYCIE SPADKU

1. przedmiot zbycia

Przez umowę o zbycie spadku podmiot, który spadek przyjął, przenosi na inną osobę

1. całość lub ułamkową część spadku (por. art. 1051 i 1052 k.c) - gdy jest spadkobiercą

2. współspadkobierca może zbyć bądź swój udział, bądź też ułamkową część tego udziału

• zbycie, czyli przeniesienie na nabywcę, dotyczy tylko ogółu praw majątkowych wchodzących w skład spadku, ponieważ spadkobierca nie może za pomocą tej umowy zwolnić się od odpowiedzialności za długi wobec wierzycieli spadku, a nabywca staje się obok niego tylko współdłużnikiem z tego tytułu

• w umowie nie ma potrzeby wymieniać składników spadku, wystarczy wskazanie, że przedmiotem zbycia jest spadek lub udział w spadku po oznaczonym spadkodawcy

• w przeciwieństwie do umowy rozporządzającej udziałem w przedmiocie należącym do spadku, zbycie udziału w spadku nie wymaga zgody pozostałych spadkobierców

2. charakter prawny umowy o zbyciu spadku

Umowa o zbycie spadku jest to umowa:

1. rozporządzająca

2. kauzalna

3. konsensualna

4. odpłatna lub nieodpłatna

5. nigdy nie będzie to umowa wzajemna

6. wymagana forma aktu notarialnego

• gdy wywiera podwójny skutek

• gdy zobowiązanie jest oddzielone od rozporządzenia to zarówno umowa zobowiązująca do zbycia spadku jak i umowa przenosząca spadek musi być sporządzona w formie aktu notarialnego

7. może być zawarta od chwili przyjęcia spadku do chwili działu spadku

Wskutek umowy o zbycie spadku zbywca, czyli spadkobierca, traci objęte spadkiem (lub udziałem w spadku) prawa majątkowe, które przechodzą na nabywcę. Umowa o zbycie spadku jest zatem umową rozporządzającą. Jednakże zgodnie z przyjętą w prawie polskim zasadą kauzalnego charakteru czynności rozporządzających, rozporządzenie to musi mieć podstawę prawną w postaci istniejącego już albo jednocześnie powstałego zobowiązania, które z kolei wynika z umowy zobowiązującej, jaką może być w szczególności umowa sprzedaży, darowizny lub zamiany.

W związku z tym zachodziła potrzeba określenia stosunku umowy zobowiązującej do zbycia spadku do umowy rozporządzającej o zbycie spadku. Ustawodawca posłużył się tu rozwiązaniami analogicznymi do tych, które przyjął w zakresie przeniesienia własności (art. 155 § 1 i 156 k.c.) oraz przelewu wierzytelności (art. 510 k.c.).

W wyniku zastosowania tych konstrukcji umowa zobowiązująca do zbycia spadku, w szczególności sprzedaż, zamiana lub darowizna, wywołuje jednocześnie - z chwilą jej zawarcia - skutek rozporządzający, tzn. przenosi spadek na nabywcę, chyba że strony inaczej postanowiły (art. 1052 § 1 k.c).

Jeżeli wskutek odmiennej woli stron umowa zobowiązująca nie wywołała skutku rozporządzającego i zbycie spadku następuje w drodze odrębnej umowy (tylko rozporządzającej), zawartej w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzedniej umowy zobowiązującej, ważność umowy przenoszącej spadek zależy od istnienia tego zobowiązania (art. 1052 § 2 k.c). W razie nieważności umowy zobowiązującej nieważna jest również umowa przenosząca spadek. Umowa przenosząca spadek jest umową przyczynową.

Funkcje zbycia:

1. szybkie spieniężenie spadku

2. szybkie przecięcie więzów łączących spadkobiercę z pozostałymi spadkobiercami

3. darowizna udziału spadkowego może ”zniwelować” zakaz odrzucenia spadku lub udziału spadkowego na rzecz oznaczonej osoby

SKUTKI UMOWY O ZBYCIE SPADKU

1. sukcesja uniwersalna

Na nabywcę przechodzą wszystkie prawa majątkowe, jakie przypadły spadkobiercy (zbywcy) z tytułu jego powołania do dziedziczenia; zgodnie z art. 1053 k.c. nabywca spadku wstępuje w prawa i obowiązki spadkobiercy

• wstąpienie nabywcy w obowiązki spadkobiercy nie ma względem tego ostatniego skutku zwalniającego, spadkobierca nadal zatem odpowiada za długi spadkowe

• prawa majątkowe (przy nabyciu pod tytułem ogólnym) przechodzą na nabywcę zawsze w takim tylko zakresie, w jakim przysługiwały one zbywcy; z tego względu nie ma tu zastosowania ochrona, jaka przy nabyciu pod tytułem szczególnym jest w określonych warunkach przewidziana względem nabywcy będącego w dobrej wierze (art. 169 i 1028 k.c, art. 5 ust. hip.) obowiązuje zasada nemo plus iuris in alium transferre potest quam ipse habet

• spadkobierca może zbyć spadek, zanim zostało wydane postanowienie sądowe o stwierdzeniu nabycia spadku. Także w takim wypadku w postanowieniu tym wymienia się spadkobiercę, a nie osobę, na którą przeniósł on spadek (lub udział w spadku)

• nabywca udziału w spadku może żądać działu spadku

2. wzajemne rozliczenia między stronami (art. 1054 k.c.)

1. surogacja następuje jeżeli w okresie między otwarciem spadku a zawarciem umowy o zbycie spadku

1. spadkobierca:

• odpłatnie rozporządził pewnymi przedmiotami należącymi do spadku, albo że

• przedmioty takie uległy utracie lub uszkodzeniu wskutek czynów osób trzecich, wobec których spadkobiercy przysługuje roszczenie odszkodowawcze

w takich wypadkach spadkobierca zobowiązany jest wydać nabywcy spadku to, co uzyskał w zamian tych przedmiotów albo jako naprawienie szkody (art. 1054 § 1 k.c.); jeżeli roszczenie odszkodowawcze nic zostało jeszcze zrealizowane, powinien przenieść to roszczenie na nabywcę spadku

2. jeżeli zbycie spadku było odpłatne, spadkobierca zobowiązany jest wobec nabywcy spadku także do wyrównania ubytku wartości powstałego przez zużycie lub rozporządzenie nieodpłatne przedmiotami należącymi do spadku (art. 1054 § 1 k.c.)

obowiązuje tu zatem zasada surogacji poszczególnych składników majątku spadkowego według stanu, jaki istniał w chwili otwarcia spadku

2. spadkobierca (zbywca spadku) może ze swej strony żądać od nabywcy zwrotu wydatków i nakładów poczynionych na spadek (art. 1054 § 2 k.c)

Należy podkreślić, że przytoczone postanowienia art. 1054:

1. dotyczą tylko zdarzeń (jak zbycie lub utrata przedmiotu należącego do spadku, dokonanie nakładów na spadek), które miały miejsce przed zawarciem umowy o zbycie spadku

2. mają charakter dyspozytywny; strony bowiem mogą swoje rozliczenia z tego tytułu uregulować w inny sposób albo nawet z nich zrezygnować.

3. rękojmia za wady

Spadkobierca nie ponosi odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady fizyczne i prawne poszczególnych przedmiotów należących do spadku (art. 1056 k.c). Natomiast przepis ten nie wyłącza odpowiedzialności spadkobiercy za wady prawne przedmiotu zbycia jako całości. Te wady prawne mogą polegać na tym, że zbywca w rzeczywistości nie jest spadkobiercą albo że odpowiada on za długi spadkowe bez ograniczenia, podczas gdy przy zawarciu umowy zapewnił nabywcę, iż jego odpowiedzialność z tego tytułu jest ograniczona. W takich wypadkach stosuje się odpowiednio przepisy o rękojmi za wady prawne przy sprzedaży (art. 573-576 k.c.) albo przy darowiźnie (art. 892 k.c), w zależności od tego, która z tych umów stanowiła podstawę prawną przeniesienia spadku na nabywcę.

4. przejście korzyści i ciężarów

Korzyści i ciężary związane z przedmiotami należącymi do spadku, jak również niebezpieczeństwo ich przypadkowej utraty lub uszkodzenia przechodzą na nabywcę z chwilą zawarcia umowy o zbycie spadku, chyba że umówiono się inaczej (art. 1057 k.c). Przepis ten ma zatem charakter dyspozytywny.

5. odpowiedzialność za długi (przykład ustawowego (kumulatywnego) przystąpienia do długu)

• zbycie spadku nie zwalnia spadkobiercy od odpowiedzialności za długi spadkowe, natomiast pociąga za sobą powstanie odpowiedzialności nabywcy za długi te nabywca odpowiada solidarnie ze zbywcą i w tym zakresie co zbywca (art. 1055 § 1 k.c); nabywca spadku odpowiada przy tym za długi spadkowe całym swoim majątkiem i - aż do chwili działu - solidarnie z pozostałymi spadkobiercami

• postanowienie art. 1055 § 1 ma charakter iuris cogentis i jego działanie nie może być wyłączone przez umową o zbycie spadku; zwolnienie spadkobiercy z długu należącego do spadku mogłoby nastąpić tylko przez umowę o przejęcie długu, zawartą między spadkobiercą a nabywcą spadku za zgodą wierzyciela (art. 519 §2 pkt 2 k.c)

• postanowienie art. 1055 § 2 k.c. dotyczy tylko stosunku między zbywcą a nabywcą spadku względem zbywcy nabywca jest zobowiązany do zaspokojenia długów spadkowych; w braku odmiennej umowy nabywca ponosi względem zbywcy odpowiedzialność za to, że wierzyciele spadku nie będą od niego żądali spełnienia świadczeń na zaspokojenie długów spadkowych; jeżeli zatem nabywca nie zaspokoi długu i dopuści do tego, że wierzyciel ściągnie swoją należność od zbywcy, będzie on obowiązany wobec zbywcy do odszkodowania

^{ROZDZIAŁ XVI - ZBYCIE SPADKU}

1

3

---