Renata Ziemińska, Epistemologia, wykład 14
EKSTERNALIZM I NATURALIZM PRZECIW SCEPTYCYZMOWI
I. Eksternalizm epistemiczny: teoria wiedzy i uzasadniania jest eksternalistyczna w typowym sensie, gdy pozwala, aby czynniki uzasadniające dane przekonanie nie były introspekcyjnie dostępne podmiotowi przekonania. Jeśli wiedza to prawdziwe uzasadnione przekonanie, to koncepcja uzasadnienia ma wpływ na koncepcję wiedzy.
Internalizm zakłada, że czynnikiem uzasadniającym może być tylko to, co jest introspekcyjnie dostępne podmiotowi uzasadnianego przekonania, a zatem jego inne przekonania, doświadczenia, myśli, czyli stany wewnętrzne (ang. internal to tyle, co wewnętrzny). Eksternaliści wprowadzają jako czynniki uzasadniające kauzalne związki, reliabilność procesów, które doprowadziły do uformowania przekonania, a zatem zewnętrzne (external) fakty. Są to czynniki, które nie są bezpośrednio dostępne podmiotowi w refleksji (introspekcji) i może się zdarzyć, że podmiot nie zna czynników uzasadniających jego przekonanie, a zatem może nie wiedzieć, że jego przekonanie jest uzasadnione (a w konsekwencji nie wiedzieć, że wie). Dla internalisty jest wykluczone, aby podmiot nie wiedział, że jego uzasadnione przekonanie jest uzasadnione, ponieważ to podmiot decyduje o uzasadnieniu (uzasadnienie jest wewnętrzną sprawą podmiotu, w przeciwieństwie do prawdziwości, która jest kwestią zewnętrzną względem podmiotu). Internaliści: Chisholm, BonJour, Lehrer; eksternaliści: Armstrong, Dretske, Nozick, Goldman, Plantinga.
II. Fred Dretske nie godzi się na sceptycyzm jako tezę, że wiedza jest nieosiągalna. Sceptycy błędnie zakładają, że sygnał nie może przenieść informacji, że s jest F, jeśli nie przeniesie (on lub inny sygnał) także informacji na temat kanału, przez który tę informację niesie. Tymczasem zasady przepływu informacji są inne. Warunki kanałowe są zwykle milcząco zakładane i nie przeszkadza to przepływowi informacji. Wiedza ludzka wtopiona jest w szerszy obraz przepływu informacji, który przebiega również w świecie zwierząt i maszyn.
Modelem przekazywania informacji są dla Dretskego urządzenia techniczne, np. prędkościomierz. Jest co prawda możliwość, że złośliwy demon ingeruje w pracę prędkościomierza, ale jeśli każda możliwość logiczna będzie uważana za możliwość realną, to wszystko będzie zakłóceniem i nic nie da się zakomunikować. Podobnie, jeśli wszystko będzie brane pod uwagę przy ustalaniu, czy pojemnik jest pusty (nawet kurz, promieniowanie, molekuły), to żaden pokój, lodówka ani kieszeń nie będą puste. Trwałe i stałe warunki, w których następuje przepływ informacji, to warunki istnienia kanału informacji.
Wiedza zdefiniowana jest na poziomie bardziej podstawowym niż poziom świadomości i racji. Podmiot ludzki, otrzymując informacje, milcząco zakłada warunki kanałowe (np. sprawne funkcjonowanie swoich procesów poznawczych) i nie jest w stanie wszystkich tych warunków ogarnąć swoją świadomością (gdyby coś takiego próbował zrobić, musiałby milcząco założyć sprawność przynajmniej niektórych z nich). Takie podejście umożliwia mówienie o wiedzy małych dzieci, tacit knowledge i respektuje analogię między wiedzą ludzką a wiedzą zwierząt i maszyn.
III. Według Quine'a problem sceptycyzmu pojawił się w ramach nauki (to sukces w rozumieniu świata umożliwia odróżnienie zjawisk od rzeczywistości) i winien być rozpatrywany jako problem naukowy. Czysto logiczna możliwość nie jest jednak w nauce traktowana jako poważny argument. Hipotezy sceptyczne nie mają zatem większej wartości naukowej. Sceptyk wygląda na osobę przewrażliwioną, która wątpi bez poważnych racji. Poważnym argumentem przeciw sceptycyzmowi jest teoria ewolucji, która wyjaśnia, dlaczego jesteśmy dobrze zaadoptowani do zdobywania prawdziwych przekonań na temat świata. Quine aprobuje jednak tezę sceptyka, że nie istnieje wiedza pewna.
IV. Hipotezy sceptyczne są niepoważne (idle). Według Goldmana „osoba wie, że p”, jeśli „faktyczny stan rzeczy, w którym p jest prawdziwe, jest przez tę osobę odróżnialny od relewantnego możliwego stanu rzeczy, w którym p jest fałszywe. Relewantne alternatywy, to alternatywy znaczące, ważne. Warunek relewancji eliminuje rozważanie „czystych” możliwości, czyli możliwości logicznych nie popartych empirycznymi danymi i nie dających się nigdy wykluczyć. Do takich Goldman zalicza hipotezy podnoszone przez sceptyków, np. Kartezjańskie hipotezy snu i złośliwego demona tudzież Russellowską hipotezę, że świat powstał pięć minut temu z ludźmi pamiętającymi całą nierealną przeszłość. Gdyby warunkiem wiedzy było wykluczenie wszystkich alternatyw, czyli kontrfaktycznych możliwości, to wiedza byłaby niemożliwa. Epistemologia bez problemu sceptycyzmu (Goldman). Zagadnienia epistemologiczne są niezależne od rozstrzygnięcia kwestii sceptycyzmu. Gdyby okazało się, że sceptyk ma rację i ludzie nie są w stanie posiadać wiedzy, i tak trzeba by przekonania podzielić na lepsze i gorsze pod względem ich rzetelności czy siły wyjaśniania. Gdyby zaś okazało się, że sceptyk nie ma racji i ludzie mogą posiadać wiedzę, i tak trzeba by jeszcze ustalić, które procedury i metody prowadzą do wiedzy.
Znaczenie eksternalizmu dla sceptycyzmu: (1) znaczenie słów jest zależne od świata takiego, jaki znamy (tymczasem sceptyk próbuje mówić o sytuacjach radykalnie odmiennych od naszego doświadczenia a kwestionować oczywistości), (2) Wiedza i uzasadnienie mogą istnieć bez dowodu ich istnienia (brak dowodu wbrew sceptycyzmowi nie przesądza ich nieistnienia).