Budżet

Państwo wypełniając swoje funkcje wynikające z konstytucji posiada określone środki finansowe. Środki finansowe, którymi dysponuje państwo to finanse publiczne. Dąży się do tego, aby finanse te były zawarte w ramach budżetu. W tym rozdziale postaramy się przybliżyć ogólne zręby funkcjonowania budżetu państwa.

Budżet to plan gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych przez państwo, uchwalany w formie ustawy budżetowej na wniosek Rady Ministrów przez Parlament na okres jednego roku (w Polsce kalendarzowego).
Budżet stanowi obowiązujący dokument dla rządu, który musi go zrealizować i z jego wykonania jest rozliczany.

Zasady budżetowe

Poprawnie skonstruowany budżet powinien kierować się określonymi zasadami :

• zasada jawności - budżet jest powszechnie znany i każdy może się z nim zapoznać, w pewnym stopniu zapobiega to nadużyciom, gdyż społeczeństwo kontroluje wydatki i dochody budżetowe,

• zasada powszechności - budżet powinien obejmować całą działalność państwa (w przeszłości zdarzały się duże odstępstwa od tej zasady poprzez rozrost funduszy celowych),

• zasada jawności - nie powinien występować związek między osiągniętymi dochodami a wydatkami w ramach określonego działu gospodarki,

• zasada szczegółości - dochody i wydatki powinny zostać określone w sposób szczegółowy, uniezależnia to decyzje rządu od wytycznych Parlamentu,

• zasada równości - zasada raczej teoretyczna, mówi o tym, że wydatki winny równać się dochodom.

Problem deficytu

Współcześnie wiele państw nie respektuje tej ostatniej zasady, ponieważ wydatki nie równają się dochodom. Występuje wtedy deficyt budżetowy lub nadwyżka budżetowa. W praktyce wiele społeczeństw boryka się z deficytem budżetowym, który jest zjawiskiem niekorzystnym i wskazuje, że państwo żyje na kredyt. Skala deficytu zależy również od prowadzonej polityki makroekonomicznej. W zasadzie można powiedzieć, że rząd o liberalnych poglądach będzie dążył do zlikwidowania deficytu, a rządy bardziej prosocjalistyczne do jego rozrostu, gdyż będą chciały zwiększyć wydatki budżetowe. Nie chcemy angażować się w dyskusje polityczne, ale warto zwrócić uwagę na przykład USA, gdzie liberalna polityka przyniosła zniesienie deficytu, a od kilku lat występuje tam nadwyżka budżetowa (jest korzystne ekonomicznie, bo pozwala na zmniejszenie podatków). Odchodząc od samego deficytu samo spojrzenie na rolę budżetu zależy od ideologii politycznej. Socjaliści uważają, że budżet spełnia ważną społecznie funkcję w gospodarce. Liberałowie z kolei sądzą, że lepsze efekty przynosi prywatna inicjatywa i dążą do zmniejszenia roli budżetu, czyli jego redystrybucyjnej roli (zmniejszenie podatków i wydatków).

Dochody budżetowe

Niemniej jednak warto przybliżyć skąd pochodzą dochody budżetowe i na co są wydawane nasze pieniądze. Głównymi dochodami budżetowymi są :
- podatek od towarów i usług (VAT) - opodatkowaniu podlega większość towarów i usług sprzedawanych na terenie Polski,
- akcyza - podatek selektywny, obciąża niektóre towary np. paliwa, papierosy, alkohole, sól,
- podatek dochodowy od osób fizycznych
- podatek dochodowy od osób prawnych,
- cła,
- dochody z prywatyzacji - ze sprzedaży mienia państwowego.

Wydatki budżetowe

Wydatki budżetowe :
- dotacje i subwencje,
- wydatki bieżące jednostek budżetowych np. wojska,
- obsługa długu zagranicznego,
- świadczenia na rzecz osób fizycznych,
- wydatki majątkowe.

Deficyt budżetowy jest finansowany poprzez emisję papierów wartościowych, czyli bonów skarbowych i obligacji skarbowych.

---