KINEZYTERAPIA 11

Uczenie się i nauczanie czynności ruchowych

TEORIE UCZENIA SIĘ
CZYNNOŚCI RUCHOWYCH

• Teoria Conolly'ego - nabywanie częściowych umiejętności tzw. „podsprawności”, które później wbudowywane są w bardziej ogólny program ruchowy, stanowiący zestaw tych podsprawności.

Od czynności prostych do bardziej złożonych.

• Teoria Pigeta bądź Poopera -nauka na zasadzie prób i błędów - ćwiczenie czyni mistrza.

Powtarzanie czynności eliminuje błędy a także utrwala nabytą czynność.

METODY NAUCZANIA
CZYNNOŚCI RUCHOWYCH

Podział metod pod względem dzielenia czynności:

• metoda syntetyczna - ruch uczony od razu w całości

• metoda analityczna - ruch podzielony na części, opanowywanie kolejnych fragmentów ruchu

• metoda analityczno-syntetyczna - kombinacja między metodą syntetyczną a analityczną

METODY NAUCZANIA
CZYNNOŚCI RUCHOWYCH

Podział z uwzględnieniem zaangażowania ćwiczącego:

• metody kreatywne, twórcze - poszukiwanie sposobu rozwiązania problemu ruchowego - stosowane na etapie adaptacyjnym w procesie leczenia rehabilitacyjnego

• metody proaktywne, usamodzielniające - główny cel zwiększenie efektywności kształcenia ruchowego poprzez zaktywizowanie ćwiczącego, zadania są częściowo określone przez terapeutę (metody zabawowe, bezpośredniej celowości ruchu, programowanego usprawniania się) - stosowane w późniejszym okresie rehabilitacji w celu uatrakcyjnienia zajęć

• metody odtwórcze, reproduktywne - zadania są ściśle określone przez nauczyciela, fizjoterapeutę. Wielokrotne powtarzanie pokazanego lub opisanego przez terapeutę wzorca ruchu - stosowane na początku terapii z pacjentem

PROCES
KSZTAŁCENIA UMIEJĘTNOŚCI RUCHOWYCH

Etapy procesu:

1. Diagnoza - określenie czynności, które dana osoba potrafi wykonać i konfrontacja z przyjętym schematem czynności które powinna wykonywać. Określenie przyczyn dysfunkcji

2. Prognoza - określenie możliwych do uzyskania rezultatów, ustalenie celów. Ważna jest trafność diagnozy oraz znajomość przebiegu dysfunkcji, jej regeneracji, kompensacji i adaptacji. Prognoza jest zmienna.

PROCES
KSZTAŁCENIA UMIEJĘTNOŚCI RUCHOWYCH

3. Ordynacja - dobór odpowiednich środków terapeutycznych aby uzyskać założone cele

4. Realizacja - stosowanie środków terapeutycznych zgodnie z przyjętym planem

5. Ocena uzyskiwanych rezultatów - kontrola - pomiary, testy z zachowaniem tych samych warunków co przy pierwszym badaniu. Wyniki kontroli będą obligowały do ew. zmiany celów, bądź zastosowanych środków.

METODYKA NAUCZANIA CZYNNOŚCI RUCHOWYCH

1. Etapowość (poziomy umiejętności, sprawności i wydolności) - osiągnięcie poszczególnego etapu stanowi punkt wyjścia do zdobycia kolejnego

2. Cele - muszą być określone do każdego etapu, przy czym nadrzędnym celem rehabilitacji jest przywrócenie możliwie pełnej sprawności fizycznej i psychicznej oraz powrót do życia w społeczeństwie

3. Zadania:

1. ustalenie rodzaju i stopnia dysfunkcji

2. określenie bliższego i dalszego celu usprawniania

3. dobór form, środków i metod postępowania oraz przeprowadzanie odpowiednich ćwiczeń

4. okresowa kontrola stanu usprawnianego

5. modyfikowanie na podstawie rezultatu kontroli bliższego i dalszego celu usprawniania

6. zmianę form, środków i metod

7. prowadzenie odpowiedniej dokumentacji

4. Zasady - regulują postępowanie terapeuty:

Zasady nieszkodzenia - ważna znajomość przeciwwskazań do określonych zabiegów oraz dokładna metodyka wykonywania ćwiczeń

Zasada wczesności - kontrola przebiegu rozwoju choroby oraz ingerencja w przypadku zaistnienia nieprawidłowości, zapobieganie powstawaniu niekorzystnych zmian

Zasada kompleksowości - wszechstronne oddziaływanie na pacjenta (także na sferę psychiczną), łączenie różnych sposobów oddziaływania

Zasada systematyczności - zwana także zasadą ciągłości, przerwy w ćwiczeniach niosą za sobą negatywne skutki np. niekorzystne kompensacje

Zasada podmiotowego traktowania osoby usprawnianej oraz zasada świadomego i aktywnego udziału pacjentów - obie te zasady określają pożądane postawy osób biorących udział w procesie.

Zasada dostępności (przystępności) - dostosowanie trudności zadań do aktualnego poziomu motorycznego, sprawności i wydolności pacjenta, stopniowanie w trakcie terapii

Zasada poglądowości - działania zmierzające wyrobienia odpowiednich wyobrażeń ruchowych, wykorzystuje się często pomoce w postaci luster i urządzeń typu biofeedback.

Zasada kolektywności - konieczność przeprowadzania ćwiczeń zbiorowych, jeżeli jest to możliwe; motywacja pacjenta do ćwiczeń w ramach współzawodnictwa oraz spełnienie zasady poglądowości - obserwacja współćwiczących

Zasada trwałości - odnosi się do wcześniejszych zasad - kompleksowości i ciągłości. Postępowanie z pacjentem musi przynieś utrwalenie uzyskanych umiejętności

Zasada współpracy z otoczeniem - od najbliższych osób niepełnosprawnych zależy stosunek pacjenta do ćwiczeń. Niekorzystna jest nadopiekuńczość oraz nadmierne oczekiwania wobec rehabilitowanych osób

Zasada indywidualizacji - reguluje prawie wszystkie powyższe zasady, oznacza indywidualne podejście do pacjenta (lub grupy) - biorąc pod uwagę potrzeby, możliwości i postępy

5. Formy - organizacja procesu kształcenia ruchowego, zależna od trzech rodzajów czynników:

Czynniki czasowe - określają czas trwania zajęć, ich częstotliwość w ciągu dnia, tygodnia. To również podział czasu przeznaczonego na ćwiczenia na część wstępną, główną i końcową

Czynniki przestrzenne - dotyczą miejsca wykonywanych ćwiczeń: sale gimnastyczne, pływalnie, łóżko chorego, gabinety ćwiczeń indywidualnych itp..

Czynniki organizacyjne - organizacja zadań wykonywanych przez ćwiczących:

• forma frontalna - wszystkie osoby ćwiczące wykonują to samo i tak samo zadanie

• forma grupowa - ćwiczący podzieleni są na grupy o różnym stopniu sprawności, każda grupa wykonuje inne zadanie (o różnej trudności)

• forma grupowo-frontalna - również istniej podział na grupy, przy czym organizacja ćwiczeń ma charakter stacyjny - każdy będzie wykonywał te same zadania

• forma indywidualna - każdy ćwiczący ma do wykonania odrębne zadanie

• forma grupowo-indywidualna - ćwiczący realizują identyczne zadania, przy czym niektóre zadania realizowane są w trybie indywidualnym

• Środki - za ich pomocą realizowane są zadania i poszczególne metody. Zaliczamy do nich:

1. Bazę materialno-techniczną

2. Ćwiczenia

3. Środki metodyczne - objaśnienia, pokaz itp..

BUDOWA JEDNOSTKI ĆWICZENIOWEJ

• Podstawową formą organizacyjną prowadzenia różnorodnych ćwiczeń jest „jednostka lekcyjna” trwająca 45 minut. W niektórych sytuacjach czas ten może zostać skrócony bądź wydłużony. W fizjoterapii ok.. 30 min

• Każda jednostka ćwiczeniowa składa się z 3 części:

Wstępnej - część organizacyjna, rozgrzewka

Główna - realizacja celu zajęć, poprzez dobranie odpowiednich ćwiczeń

Końcowa - ćwiczenia rozluźniające i oddechowe -cel ustabilizowanie tętna, redukcja produktów przemiany materii nagromadzonych w mięśniach

ZASADY BUDOWY JEDNOSTKI LEKCYJNEJ

Zasada wszechstronności - zapewnienie podopiecznym wszechstronnego rozwoju psychmotorycznego. Pacjent na oddziale wymaga kompleksowej rehabilitacji, a nie tylko leczenia dysfunkcji z znalazł się w szpitalu

Zasada zmienności pracy - umiejętny dobór ćwiczeń oraz ułożenie ich w odpowiedniej kolejności. Bezpośrednio po sobie nie powinny następować ćwiczenia kształtujące tę samą cechę motoryczną lub grupę mięśniową. Powinno zachodzić przeplatanie:

• ćwiczeń statycznych dynamicznymi,

• ćwiczeń w miejscu z aktywnością zmuszającą do przemieszczenia się,

• ćwiczeń trudnych (nowych) łatwymi do wykonania,

• ćwiczeń wymagających koncentracji ruchami zautomatyzowanymi

W fizjoterapii zasada zmienności pracy może być trudna do spełnienia, ponieważ w terapii należy się skupić głównie nad cechą motoryczną lub grupą mięśniową, która jest słaba. Dlatego też, aby zbliżyć się do tej zasady zaleca się dobór różnych pozycji i przeplatanie ćwiczeń „innymi” np.oddechowymi.

Zasada stopniowego natężenia wysiłku - przy doborze ćwiczeń oraz prowadzeniu zajęć powinno uwzględniać wiek osób ćwiczących.

Ogólnie natężenie wysiłku powinno wzrastać od początku i w ¾ czasu trwania zajęć osiągnąć maksimum, a następnie się obniżać.

Sterując wysiłkiem zwracamy uwagę np. na :

• Liczbę powtórzeń

• Wielkość obciążenia bądź odciążenia

• Pozycję

UWAGI PRAKTYCZNE
DO WYKORZYSTANIA
PODCZAS PROWADZENIA ĆWICZEŃ

• Stworzyć w miarę możliwości jednorodną grupę ćwiczących

• Podczas nauczania nowych zadań ruchowych jasno opisać i poprawnie zademonstrować każde ćwiczenie

• Optymalnie dostosować stopień trudności ćwiczeń do możliwości funkcjolanych ćwiczących

• Nie rozpoczynać zajęć od ćwiczeń statycznych

• Nie zaczynać ćwiczeń o bardzo dużej intensywności i dużym stopniu trudności

• Ćwiczenia statyczne przeplatać dynamicznymi

• Unikać ćwiczeń jednostronnie obciążających układ ruchu

• Nie koncentrować się wyłącznie na jednym odcinku ciała

• W sposób przemyślany zmieniać pozycje wyjściowe do ćwiczeń

• Unikać lokalnego zmęczenia ćwiczeń (ćwiczyć przeciwstawne grupy mięśniowe oraz wplatać ćwiczenia rozluźniające)

• Zawsze korygować błędy ćwiczących

• W razie małej skuteczności tego typu korekcji wprowadzać ułatwienia, bądź zupełnie z nich zrezygnować

• Uatrakcyjniać zajęcia

• Nie kończyć gwałtownie ćwiczeń ( w fazie głównej)

---