notatki, npl podstawy, PODSTAWOWE WIADOMOŚCI O NPL I ICH LECZENIU

PODSTAWOWE WIADOMOŚCI O NPL I ICH LECZENIU

obserwuje się stały wzrost zachorowań na niektóre npl, zwł. płuc, krtani, sutka i j. grubego
df. npl - nieograniczony i nieodwracalny rozplem komórek ustroju, przypominających komórki z okresu embrionalnego z nieprawidłowym różnicowaniem; komórki te naciekają i niszczą otaczające tkanki, mogą wrastać do naczyń chłonnych i krwionośnych, rozsiewając się w ten sposób i dając przerzuty (meta)
na utkanie npl składają się najczęściej komórki o różnym stopniu zróżnicowania, o różnej histogenezie i właściwościach antygenowych, co przekłada się na różnice w podatności na radio- i chemioterapię
samoistna remisja - spowodowana reakcją imm. lub wpływami hormonalnymi; dotyczy ca sutka, prostaty, endometrium i nerki (~) - określa się je jako npl hormonozależne
niekiedy do rozwoju npl dochodzi w obrębie stanów przedrakowych - zmian dysplastycznych (dysplazja to nieprawidłowe różnicowanie komórek)
przyczyny npl:

makroskopowa: npl występują najczęściej pod postacią guza, zgrubienia lub nacieku (→ owrzodzenie o wałowatym obrzeżu i nierównym, nacieczonym dnie pokrytym masami martwiczymi); barwa jest zwykle szaroróżowa z żółtymi ogniskami martwicy i wynaczynieniami krwi; spoistość bywa rozmaita - od galaretowatej do twardej
hist.-pat.: obraz histologiczny npl zależy od macierzy, z której się rozwija, od stopnia zróżnicowania komórek wchodzących w skład utkania oraz od zmian w zrębie; npl niezłośliwe cechują się brakiem lub co najwyżej niewielkimi różnicami w stosunku do prawidłowych komórek; npl złośliwe wykazują z kolei znaczny rozplem komórek niezróżnicowanych, posiadających zwykle b. duże, różnokształtne, hiperchromiczne jądra z kilkoma jąderkami
kliniczna: objawy ogólne (anemia, zakrzepica, wędrujące zakrzepowe zap. żż.), zmiany skórne (DM, acanthosis nigricans, rumienie), z. neurologiczne, zab. hormonalne
anatomiczna klasyfikacja TNM i stopień zaaw. (staging):

T - tumor: 0 - brak dowodów guza pierwotnego; x - nie można ocenić; is (in situ) - nie dające meta; 1 - 4 - rozmiar pierwotnego ogniska npl
N - nodules: 0 - węzły bez meta; x - nie można ocenić; 1 - 4 - meta coraz bardziej odległe
M - meta: 0 - brak meta odległych; x - nie można ocenić; 1 - 2 - obecne meta odległe
c - ocena kliniczna; i - obrazowa; s - chir. - śródoperacyjne; p - patologiczna; a - autopsyjna; y - terapia neoadjuwantowa
I - npl w najwcześniejszej fazie rozwoju (przeżycie 5-letnie 75 - 100 %)
II - npl w początkowej fazie rozwoju (przeżycie 5-letnie 50 - 75 %)
III - npl zaaw. (przeżycie 5-letnie 25 - 50 %)
IV - npl b. zaaw., o złym rokowaniu (przeżycie 5-letnie < 25 %)

histologiczna ocena złośliwości (grading) - G: x - nie do oceny; 1 - dobrze; 2 - średnio; 3 - słabo zróżnicowany; 4 - niezróżnicowany (anaplastyczny)
doszczętność resekcji - R: 0 - marko- i mikroskopowa; 1 - brak mikroskopowej; 2 - brak makroskopowej

wziernikowanie: przełyk, Ż, XII, j. grube, krtań, oskrzela, śródpiersie, pęcherz, otrzewna
obrazowanie:

RTG, TK, mammografia, limfografia, angiografia zwł. DSA, scyntygrafia
USG - ocena guzów różniących się od otoczenia gęstością (właściwie oporem akustycznym) oraz węzłów pozaotrzewnowych
termografia - ocena zmian różniących się temperaturą (guzy skóry, sutka, jąder)
MR, PET, SPECT

cytologia, cytodiagnostyka - poszukiwanie komórek npl w moczu, płynach z jam ciała, wymazach (szyjka macicy, oskrzela, krtań, owrzodzenia guza), plwocinie
hist.-pat. - wycinki, biopsja (aspiracyjna cienkoigłowa, gruboigłowa = oligobiopsja, wiertarkowa = trepanobiopsja), pobranie całej zmiany

p/wskazania: mała promienioczułość, meta odległe, owrzodzenia, duże rozmiary, naciek sąsiednich narządów, npl indukowane promieniowaniem, anemia, leukopenia, współistniejące stany zap., niewydolność zajętego narządu, wyniszczenie, zły stan ogólny
radiowrażliwość npl ← ↑: ukrwienie i utlenowanie, metronidazol, mizonidazol, aktynomycyna D, adriamycyna
techniki:

brachyterapia - implantacja źródła promieniowania do npl lub jam ciała; gł. jama ustn i macica
telegammaterapia - napromieniowanie z zewnątrz z odległości - RTG, 60Co, akceleratory
izotopy promieniotwórcze podane i.v. - npl tarczycy

wskazania: npl złośliwe zaaw. z rozsianymi meta, npl układowe, ca embrionalny jądra (wyłącznie chemioterapia)

wyleczenie lub remisja: nabłoniak kosmówkowy, ALL u dzieci, ziarnica zł., chłoniak zł. histiocytarny i mieszany grudkowy, ca jądra, niektóre ca jajnika, AML, guz Wilmsa, chłoniak Burkitta, płodowy mięśniakomięsak prążkowanokomórkowy, mięsak Ewinga
remisja lub przedłużenie życia: ca sutka, chłoniaki zł. o znacznej zł., szpiczak mnogi, ca anaplastyczny płuca, niektóre mięsaki tkanek miękkich, ca Ż, ca kory nadnerczy, rdzeniak, glejak wielopostaciowy

gruczolakorak płuca, ca pęcherza, ca szyjki macicy, ca głowy i szyi, ca jasnokomórkowy nerki, rakowiak, czerniak złośliwy, ca tarczycy, ca odbytnicy, pierwotny ca wątroby, ca prącia
uszk. wątroby i/lub nerek, mielodepresja
brak reakcji, nietolerancja leku, stany zap., zmiany skóry i śluzówek

ogólnie (i.v., p.o., i.m.)
regionalnie, perfuzja z krążeniem pozaustrojowym, i.a., do naczyń chłonnych, do jam ciała
miejscowo, wstrzyknięcie do guza