Postanowienie
z dnia 26 kwietnia 2004 r.
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie
FZ 58/2004
Od postanowienia wojewódzkiego sądu administracyjnego dotyczącego prawa pomocy, wydanego przez sędziego, nie przysługuje sprzeciw przewidziany w art. 259 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270).
ONSAiWSA 2004/1/16, PP 2004/7/53, OSP 2004/11/137
113834
Dz.U.02.153.1270: art. 259
glosa aprobująca: Skoczylas A. OSP 2004/11/137
Sędzia NSA: Grzegorz Krzymień.
Naczelny Sąd Administracyjny uznał zasadność zażalenia Pawła K. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 18 lutego 2004 r. odmawiające - po rozpoznaniu sprzeciwu od postanowienia z dnia 9 stycznia 2004 r. - przyznania prawa pomocy w sprawie ze skargi Pawła K. na decyzję Izby Skarbowej w (...) z dnia 11 lipca 2003 r. w przedmiocie podatku od towarów i usług za poszczególne miesiące 1998 r. i na podstawie art. 183 § 2 pkt 6 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270) stwierdził nieważność zaskarżonego postanowienia z dnia 18 lutego 2004 r., a także - zgodnie z art. 185 § 1 w związku z art. 174 pkt 2 i art. 197 § 2 powyższej ustawy - uchylił postanowienie z dnia 9 stycznia 2004 r. i przekazał sprawę Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie do ponownego rozpoznania.
Paweł K. zaskarżył do Naczelnego Sądu Administracyjnego decyzję Izby Skarbowej w (...) z dnia 11 lipca 2003 r., w której określono mu zaległość podatkową w podatku od towarów i usług za poszczególne miesiące 1998 r. Wartość przedmiotu sporu skarżący określił na 292.508 zł.
Skarżący wniósł o zwolnienie od kosztów sądowych, w szczególności od uiszczenia wpisu sądowego. Wniosek uzasadnił tym, że utrzymuje się z wynagrodzenia ze stosunku pracy w wysokości 1.200 zł miesięcznie, obciąża go obowiązek partycypowania w kosztach utrzymania dwóch małoletnich córek, co przy braku oszczędności powoduje, iż nie jest w stanie ponieść kosztów sądowych bez uszczerbku dla utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.
Wniosek powyższy rozpoznał postanowieniem z dnia 9 stycznia 2004 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie jednego sędziego. Sąd odmówił przyznania prawa pomocy, ponieważ w jego ocenie skarżący nie wykazał, że nie jest w stanie ponieść kosztów postępowania bez uszczerbku dla utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.
Stosując się do pouczenia udzielonego przez Sąd, skarżący wniósł sprzeciw od postanowienia z dnia 9 stycznia 2004 r. W wyniku wniesienia sprzeciwu Wojewódzki Sąd Administracyjny wydał postanowienie z dnia 18 lutego 2004 r. odmawiające przyznania prawa pomocy, na które Paweł K. wniósł zażalenie do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Rozpoznając powyższe zażalenie, Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 18 lutego 2004 r. dotknięte jest wadą nieważności. Sprzeciw przysługuje wyłącznie od zarządzeń i postanowień, o których mowa w art. 258 § 2 pkt 6-8 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270), cytowanej dalej jako P.p.s.a., co wynika z przepisu art. 259 § 1 tej ustawy. Zawarty w art. 258 § 2 P.p.s.a. katalog przykładowych czynności techniczno-procesowych i orzeczniczych dotyczy w całości tych czynności, które mogą wykonywać referendarze sądowi. Skoro art. 259 § 1 odwołuje się do czynności orzeczniczych wymienionych w art. 258 § 2 pkt 6-8 P.p.s.a., to są to czynności orzecznicze referendarza, a nie zarządzenia i postanowienia tego rodzaju wydawane przez sąd administracyjny w składzie jednoosobowym. Na takie rozumienie omawianych obu przepisów wskazuje zarówno wykładnia językowa, jak i systemowa. Specyficzny środek prawny w postaci sprzeciwu związany jest z wprowadzaniem instytucji referendarza do postępowania w sprawie przyznania prawa pomocy. Uznanie, że postanowienia wojewódzkiego sądu administracyjnego mogą być zaskarżone sprzeciwem, naruszałoby wyrażoną w art. 3 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269) zasadę dwuinstancyjności postępowania sądowoadministracyjnego.
Ponieważ orzeczniczy udział referendarza w wydawaniu zarządzeń i postanowień, o jakich mowa w art. 258 § 2 pkt 6-8 P.p.s.a., jest fakultatywny, postanowienie z dnia 9 stycznia 2004 r. należy uznać za postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego wydane w pierwszej instancji, na które przysługiwało zażalenie. Respektując zasadę, że strona nie może ponosić ujemnych skutków błędnego pouczenia przez Sąd, pismo skarżącego z dnia 9 lutego 2004 r. należało uznać za zażalenie wniesione w ustawowym terminie. W tym stanie rzeczy rozpoznanie tego środka odwoławczego przez Wojewódzki Sąd Administracyjny postanowieniem z dnia 18 lutego 2004 r. nastąpiło w warunkach nieważności postępowania, co przewiduje art. 183 § 2 pkt 6 P.p.s.a. (...).
Badając zarzuty sprecyzowane w piśmie z dnia 9 lutego 2004 r. nazwanym sprzeciwem, Naczelny Sąd Administracyjny doszedł do przekonania, że zawiera ono uzasadnione podstawy jako zażalenie. Wydane w pierwszej instancji postanowienie odmawiające przyznania prawa pomocy, zawierające jednozdaniowe uzasadnienie, istotnie narusza art. 163 § 2 w związku z art. 141 § 4 i art. 166 P.p.s.a. W uzasadnieniu tym brak jest jakichkolwiek ustaleń powiązanych z wyjaśnieniem podstawy prawnej, której również nie powołano. Powyższe naruszenie przepisów procesowych miało istotny wpływ na wynik sprawy, gdyż wyłączyło możliwość jego merytorycznej kontroli.
Uwzględniając powyższe, Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 183 § 2 pkt 6, art. 185 § 1 w związku z art. 174 pkt 2 i art. 197 § 2 P.p.s.a. orzekł jak w sentencji.