ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA CUDZE CZYNY
Odpowiedzialność za cudze czyny polega na tym, że podmiot odpowiada za czyny, których sam, bezpośrednio sam nie dokonał. W ramach odpowiedzialności za cudzy czyn wyróżniamy trzy grupy odpowiedzialności. Po pierwsze jest to odpowiedzialność za czyny dokonane przez osobę niepoczytalną, po drugie jest to odpowiedzialność za czyny osób, którymi się posłużono i trzecia grupa odpowiedzialności to odpowiedzialność za czyny dokonane przez podwładnego. Jeszcze raz w ramach odpowiedzialności za czyny cudze można wyróżnić trzy grupy przepisów. Po pierwsze przepisy dotyczące odpowiedzialności za niepoczytalnego, po drugie przepisy dotyczące odpowiedzialności za czyny osób, którymi się posłużono i trzecia grupa przepisów to przepisy dotyczące odpowiedzialności za podwładnego.
Odpowiedzialność za osobę niepoczytalną:
Osoby niepoczytalne nie ponoszą odpowiedzialności deliktowej, bo nie można przypisać im winy. Osobom niepoczytalnym nie można przypisać winy, a zatem nie ponoszą one odpowiedzialności deliktowej. Nie oznacza to jednak, że jeżeli popełnią czyn niedozwolony, to nikt nie ponosi odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną tym czynem. Otóż osoby niepoczytalne znajdują się pod nadzorem innych osób. Skoro znajdują się pod nadzorem innych osób, to jeżeli dojdzie do powstania szkody wyrządzonej przez osobę niepoczytalną, będzie ponosiła odpowiedzialność za tą szkodę osoba pod której nadzorem znajdowała się osoba niepoczytalna. Wynika to z art. 427 kc, czyli z art. 427 wynika, że za szkodę, która została wyrządzona przez osobę niepoczytalną odpowiada osoba zobowiązana do nadzoru. Obowiązek nadzoru nad osobą niepoczytalną może wynikać z ustawy, może wynikać z umowy, a także może wynikać z faktycznych okoliczności.
Z art. 427 wynika domniemanie winy w nadzorze. Jest to korzystne dla poszkodowanego. Poszkodowany nie musi wykazywać tego, że osoba odpowiedzialna ponosi winę w nadzorze. Z przepisu art. 427 wynika domniemanie winy w nadzorze. W konsekwencji, żeby uwolnić się od odpowiedzialności osoba, która do tej odpowiedzialności została pociągnięta, musi wykazać, że nadzór był sprawowany należycie lub że szkoda powstałaby także przy należytym wykonywaniu nadzoru, czyli w przypadku odpowiedzialności na podstawie art. 427 jest możliwe ekskulpowanie się, czyli inaczej uwolnienie się od odpowiedzialności, poprzez wykazanie, że nadzór był sprawowany należycie lub że (też) szkoda powstałaby także przy należytym wykonywaniu nadzoru.
Art. 428 przewiduje wyjątkową możliwość obciążenia samego niepoczytalnego odpowiedzialnością na podstawie zasad słuszności. Możliwe to jest wówczas, gdy brak jest osób zobowiązanych do nadzoru nad osoba niepoczytalną lub nie można od tych osób uzyskać naprawienia szkody, czyli wyjątkowo obowiązkiem naprawienia szkody wyrządzonej przez niepoczytalnego można obciążyć samego niepoczytalnego na podstawie zasad słuszności, przy czym można obciążyć niepoczytalnego odpowiedzialnością, gdy brak jest osób zobowiązanych do nadzoru lub nie można od nich uzyskać naprawienia szkody, wówczas możliwe jest obciążenie osoby niepoczytalnej odpowiedzialnością, jeżeli z okoliczności, a zwłaszcza z porównania stanu majątkowego poszkodowanego i sprawcy wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego, czyli obciążyć niepoczytalnego odpowiedzialnością można, jeżeli z okoliczności sprawy, a zwłaszcza z porównania stanu majątkowego poszkodowanego i sprawcy wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego. Czyli po pierwsze odpowiedzialność może ponosić osoba niepoczytalna jedynie wyjątkowo, wówczas gdy brak jest osób zobowiązanych do nadzoru lub nie można od tych osób uzyskać naprawienia szkody i wówczas jeżeli z okoliczności sprawy, a zwłaszcza porównania stanu majątkowego poszkodowanego i sprawcy wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego.
Czyli odpowiedzialność za czyn wyrządzony przez osobę niepoczytalną może ponosić albo osoba zobowiązana do nadzoru i wówczas ona ponosi odpowiedzialność na zasadzie winy w nadzorze i ta druga sytuacja jest odpowiedzialność na zasadzie słuszności, jest to odpowiedzialność samej osoby niepoczytalnej.
Odpowiedzialność za czyny osób, którymi się posłużono:
Kwestię związaną z odpowiedzialnością za czyny osób, którymi się posłużono reguluje art. 429 kc. Odpowiedzialność ponosi ten kto powierzył wykonanie czynności, o ile nastąpiło uchybienie co do wyboru właściwej osoby, a szkoda powstała przy wykonywaniu powierzonej czynności, czyli odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez osobę, którą się posłużono, ponosi ten kto powierzył wykonanie czynności, o ile nastąpiło uchybienie co do wyboru właściwej osoby, a szkoda powstała przy wykonywaniu powierzonej czynności (ważne jest, że szkoda musiała powstać przy wykonywaniu powierzonej czynności, a nie przy okazji wykonywania powierzonej czynności). Odpowiedzialność na podstawie art. 429 kc jest to odpowiedzialność na zasadzie winy, jest to tzw. wina w wyborze.
Z art. 429 wynika domniemanie winy w wyborze. W związku z tym od odpowiedzialności na podstawie art. 429 można się uwolnić jeżeli wykaże się, jeżeli ta osoba, która pociągnięta została do odpowiedzialności wykaże, że nie ponosi winy w wyborze, czyli już fakt wykazania braku winy, ciężar dowodu w tym zakresie spoczywa na osobie pociągniętej do odpowiedzialności. Można też uwolnić się od odpowiedzialności poprzez wykazanie, że wykonanie czynności zostało powierzone osobie, przedsiębiorstwu lub zakładowi, które zawodowo się trudnią wykonywaniem tego typu czynności. Czyli podmiot pociągnięty do odpowiedzialności może się uwolnić poprzez wykazanie, że nie ponosi winy w wyborze albo wykonanie czynności powierzył osobie, przedsiębiorstwu lub zakładowi, które zawodowo trudnią się wykonywaniem tego typu czynności, czyli jeżeli wykonanie tego typu czynności zostało powierzone specjaliście, to osoba, która powierzyła wykonanie czynności nie będzie ponosiła odpowiedzialności.
Odpowiedzialność za czyny wyrządzone przez podwładnego:
Jeżeli chodzi o odpowiedzialność za czyny wyrządzone przez podwładnego, ważne jest także to, aby szkoda powstała przy wykonywaniu powierzonych czynności, a nie przy okazji wykonywania powierzonych czynności. Odpowiedzialność za podwładnego wynika z art. 430 kc. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez podwładnego ponosi przełożony. Przełożony odpowiada za szkodę wyrządzona przez podwładnego. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez podwładnego związana jest z istnieniem stosunku zwierzchnictwa. Stosunek zwierzchnictwa polega na tym, że podwładny podlega kierownictwu i ma się dostosować do wskazówek przełożonego. Stosunek zwierzchnictwa polega na tym, że podwładny podlega kierownictwu przełożonego i ma obowiązek dostosować się do jego wskazówek.
Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez podwładnego jest to odpowiedzialność na zasadzie ryzyka.