UZASADNIENIE KONSTRUKCJI PRAWNYCH POZWALAJĄCYCH

NA STOSOWANIE KARNEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA CUDZE CZYNY

Nie ma jednego wspólnego uzasadnienia dla wszystkich rodzajów odpowiedzialności podmiotów nie będących oskarżonymi, odpowiedzialności — dodajmy — z powodu cudzych przestępstw. Przesłanki aksjologiczne są tu różne. W wypadku odpowiedzialności posiłkowej przewidzianej w prawie karnym skarbowym uzasadnieniem jest to, że dany podmiot, zastępowany przez sprawcę przestępstwa, odniósł lub mógł odnieść korzyść z popełnionego przez zastępcę przestępstwa. Chodzi więc o pozbawienie tego, kto odniósł korzyść, owoców przestępstwa, a jeżeli korzyść nie nastąpiła, ale mogła nastąpić, uzasadnieniem jest — jak się wydaje — to, że dany podmiot podlegający obciążeniu odpowiedzialnością posiłkową albo godził się na takie działanie swojego zastępcy, albo przynajmniej można mu przypisać winę w wyborze zastępcy (culpa in eligendo), albo brak nadzoru (culpa in custodiendo). W razie odniesienia korzyści przez podmiot, który następnie został pociągnięty do odpowiedzialności posiłkowej, odpowiedzialność ta jest uzasadniona tymi samymi względami, które w prawie cywilnym uzasadniają żądanie wydania bezprawnie uzyskanej korzyści w wypadku niesłusznego wzbogacenia10. Dochodzą ponadto inne przyczyny, podobne do podstaw kształtowania się odpowiedzialności cywilnoprawnej, zwłaszcza zasada, że osoba prawna jest obowiązana do naprawienia szkody wyrządzonej z winy jej organu (art. 416 kc), zasada, według której ten, kto powierza wykonanie czynności drugiemu, jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną przez sprawcę przy wykonywaniu powierzonej mu czynności, chyba że nie ponosi winy w wyborze (art. 429 kc)11, że kto na własny rachunek powierza wykonanie czynności osobie, która przy wykonywaniu tej czynności podlega jego kierownictwu i ma obowiązek stosować się do jego wskazówek, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną z winy tej osoby przy wykonywaniu powierzonej jej czynności (art. 430 kc). Te ostatnie przyczyny dotyczą zresztą obu sytuacji, bez względu na to, czy uzyskanie korzyści nastąpiło, czy tylko istniała taka możliwość. Ujęcie odpowiedzialności posiłkowej w prawie karnym skarbowym nasuwa zatem refleksję krytyczną. Wydaje się, że w wypadku braku korzyści położenie podmiotu odpowiedzialnego posiłkowo powinno być zróżnicowane. Takiej odpowiedzialności nie powinno się orzekać, gdy podmiot zastępowany przez sprawcę przestępstwa w żadnej mierze nie zawinił; nie da się przecież wyłączyć z góry i takiej możliwości, że sprawca przestępstwa przekroczy swoje uprawnienia, np. jako pełnomocnik, że zadziała w złej intencji także w stosunku do swego mocodawcy itd. Ustawa nie pozwala natomiast na różnicowanie możliwych sytuacji. Mogłoby to być trudne, gdyby chodziło o przeprowadzenie dowodu, że tego rodzaju sytuacja wyłączająca odpowiedzialność nie zachodzi i że podmiot, który mógł uzyskać korzyść powinien ponosić odpowiedzialność posiłkową. W procesie karnym jednak żadnej odpowiedzialności nie powinno się przyjmować bez dowodu, na podstawie domniemania. Inna jest racja uzasadniająca odpowiedzialność zastępczą. Odpowiedzialność ta, to jak gdyby odpowiedzialność za brak nadzoru, również znana prawu cywilnemu (art. 427 kc). Taką samą zresztą była pod tym względem odpowiedzialność uregulowana w ustawie z 1937 r. o szkodnictwie leśnym i polnym. Trzeci wreszcie rodzaj odpowiedzialności był odpowiedzialnością solidarną. Solidarność ta częściowo była uzasadniona tym, że choć podmiotem przestępstwa była osoba prawna, to jednak działania lub zaniechania dopuszczali się jej reprezentanci. Uzasadnienie to nie jest jednak pełne, bo odpowiedzialnym solidarnie mógł stać się również ten spośród reprezentantów, który nie zawinił zdarzenia będącego przestępstwem.

STATUS PROCESOWY PODMIOTU ODPOWIADAJĄCEGO

KARNIE Z POWODU CZYNU INNEJ OSOBY

Jeżeli wprowadza się do postępowania szczególną stronę procesową albo podmiot, któremu wprawdzie nie nadaje się statusu strony, ale orzeka się o jego odpowiedzialności prawnej, to trzeba też odpowiednio ukształtować procesowe prawa i obowiązki takiej strony czy takiego podmiotu nie nazwanego stroną. W przedstawionych już sytuacjach, z którymi wiązało się orzekanie o odpowiedzialności za cudze czyny, ustawy przyznawały tym podmiotom odpowiednio uprawnienia oskarżonego. Jedynie ustawa karna skarbowa z 1971 r. inaczej sytuuje pozycję podmiotu odpowiedzialnego posiłkowo22. Wyraźnie stwierdza ona, że odpowiedzialny posiłkowo jest stroną, zarówno w postępowaniu przed finansowymi organami orzekającymi lub organami dochodzenia, jak i w postępowaniu przed sądem (art. 137 § 1 i art. 261 u.k.s.), ale odsyła do niektórych tylko, nielicznych przepisów dotyczących oskarżonego, mimo że obie te figury procesowe są tzw. stronami biernymi i w ich procesowej sytuacji zachodzą podobieństwa. Odpowiedzialnym posiłkowo jest podmiot, którego organ prowadzący postępowanie wezwał do udziału w nim w takim charakterze. Wezwanie następuje w formie pisemnej z przytoczeniem okoliczności uzasadniających odpowiedzialność posiłkową. Jest to akt procesowy zbliżony do pociągnięcia oskarżonego do odpowiedzialności karnej. Tak samo jak oskarżony, odpowiedzialny posiłkowo nie może być przesłuchiwany w charakterze świadka i, jak oskarżony, może składać wyjaśnienia, z tą jednak różnicą, że złożenie wyjaśnień staje się obowiązkiem, gdy organ prowadzący postępowanie wezwie go do tego. Do odpowiedzialnego posiłkowo, gdy chodzi o składanie wyjaśnień, stosuje się odpowiednio przepisy o odmowie zeznań, o prawie świadka do nieodpowiadania na pytania i o zwolnieniu z obowiązku zeznawania. Odpowiedzialny posiłkowo może ustanowić pełnomocnika (art. 139 u.k.s.). W przeciwieństwie do oskarżonego, można na odpowiedzialnego posiłkowo nakładać kary procesowe w wypadku niestawienia się na wezwanie organu lub w razie odmowy złożenia wyjaśnień (art. 160 § 5 u.k.s.). Do przepisów dotyczących oskarżonego ustawa karna skarbowa odsyła tylko w zakresie ogłaszania i doręczania mu pism procesowych, jeżeli nie zna on języka polskiego, o obowiązku stawienia się na każde wezwanie organu prowadzącego

postępowanie i podania zmiany adresu oraz o kosztach postępowania (art. 139 § 1, art. 264 § 1 u.k.s). Jednak skoro odpowiedzialny posiłkowo jest stroną, jego status procesowy jest przejrzysty. Jeżeli ustawa przy poszczególnych uprawnieniach lub obowiązkach mówi ogólnie o stronach, to oczywiście odnosi się to również do odpowiedzialnego posiłkowo23. Przyjrzyjmy się z kolei, jak zaproponowano uregulowanie statusu procesowego podmiotu odpowiedzialnego z powodu cudzego czynu w projekcie kodeksu postępowania karnego z 1995 r. Projekt nie zawiera wyodrębnionego rozdziału, w którym by zawarto wszystkie, a przynajmniej najważniejsze unormowania procesowe, wiążące się z odpowiedzialnością z tytułu uzyskania korzyści będącej owocem przestępstwa. Najważniejszym przepisem dotyczącym tej kwestii jest art. 410 projektu. W razie skazania oskarżonego sąd, uwzględniając wniosek prokuratora, zobowiąże w wyroku podmiot, który uzyskał korzyść majątkową w warunkach określonych w art. 53 projektu kk, do jej zwrotu w całości lub w części na rzecz Skarbu Państwa. Uniewinniając oskarżonego albo skazując go za przestępstwo, które takiej korzyści nie przyniosło, lub umarzając postępowanie — sąd pozostawi wniosek prokuratora bez rozpoznania. Wniosek o zobowiązanie do zwrotu korzyści majątkowej prokurator będzie mógł dołączyć do aktu oskarżenia. Tak samo wniosek o zawiadomienie podmiotu odpowiedzialnego o terminie rozprawy. Wniosek o orzeczenie obowiązku zwrotu korzyści powinien być uzasadniony (art. 328 § 3). Przed zakończeniem przewodu sądowego sąd przesłucha osobę odpowiedzialną w myśl art. 53 projektu kk. Jeżeli podmiotem tym nie będzie osoba fizyczna, przesłuchiwać się będzie organ uprawniony do działania w jego imieniu. Osoby, o których mowa, mogłyby odmówić złożenia zeznań (art. 410 § 1-3). Proponowane przepisy bardzo fragmentarycznie regulowałyby sytuację procesową podmiotu, co do którego sąd miałby orzec zwrot korzyści majątkowej. Przysługiwałyby mu środki odwoławcze od orzeczeń wydanych w I instancji, nie tylko apelacja, ale i zażalenie. Przepis art. 419 § 1 projektu, który stanowi o prawie do środka odwoławczego, odróżnia jednak ten podmiot od stron („...od orzeczenia wydanego w pierwszej instancji przysługuje stronom i podmiotowi określonemu w art. 410 środek odwoławczy”). Świadczy to o tym, że nie chce się temu podmiotowi nadać pełnego statusu strony. Z przepisów o kasacji nie wynika jasno, czy podmiot ten będzie wobec tego mógł założyć kasację; raczej nie, gdyż art. 516 § 1 projektowanego kpk ogranicza krąg uprawnionych24. To samo trzeba powiedzieć o wznowieniu postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem sądowym. Zobowiązany do zwrotu korzyści nie będzie uprawniony do złożenia wniosku o wznowienie postępowania w zakresie dotyczącym nałożonego nań obowiązku. Niejasnemu statusowi podmiotów, od których zasądzanoby zwrot niesłusznie uzyskanych korzyści majątkowych, mogłoby zapobiec: albo ogólne odesłanie do

uprawnień strony procesowej (z niezbędnymi wyłączeniami) i do szczegółowo wymienionych jej praw i obowiązków (wchodziłoby w grę raczej odpowiednie stosowanie unormowań odnoszących się do oskarżonego); albo wskazanie licznych przepisów rozrzuconych po różnych rozdziałach kodeksu, które by należało stosować odpowiednio; albo wreszcie wymienianie tego nowego uczestnika procesu wśród uprawnionych lub obowiązanych, np. gdy chodzi o przeglądanie akt, zadawanie pytań osobom przesłuchiwanym na rozprawie (w zakresie w jakim mogą to czynić strony), składanie wniosków, przemówienia po zakończeniu przewodu sądowego itd. Niestety projekt odsyła zaledwie do czterech artykułów kodeksu postępowania karnego, dotyczących doręczenia lub ogłaszania niektórych postanowień osobom nie władającym językiem polskim (wraz z tłumaczeniem), stawiennictwa na wezwanie organu prowadzącego postępowanie oraz obowiązku zawiadomienia o każdej zmianie miejsca zamieszkania lub pobytu (trwającego dłużej niż 14 dni), ustanowienia pełnomocnika. Taka lakoniczna, rzec można — szczątkowa regulacja przysporzy praktyce wielu trudności, a w najlepszym razie będzie zmuszała do częstego posługiwania się analogią, co też nie będzie zjawiskiem pożądanym, natomiast będzie wskazywać na liczne luki w ustawie. Trudności z właściwym usytuowaniem tego nowego uczestnika postępowania wystąpiły już wcześniej w projektach ustawy o ochronie obrotu gospodarczego. W projekcie rządowym wniesionym do Sejmu I Kadencji25 proponowano, by do osoby lub jednostki, od której zasądzanoby zwrot korzyści, stosowano odpowiednio przepisy o uprawnieniach i obowiązkach stron i ich pełnomocników. Status tych podmiotów byłby jeszcze bardziej niejasny niż w projekcie kodeksu postępowania karnego z 1995 r. W procesie karnym są przecież różne strony, ich uprawnienia i obowiązki nie są jednakowe i nie byłoby wiadomo, czyje uprawnienia i obowiązki miałyby być wskazówką dla sądu. Komisje sejmowe zaproponowały z kolei, by przepisami odpowiednio stosowanymi były przepisy kodeksu postępowania cywilnego26. Ta propozycja też nie była dobra. Należało przypuszczać, że chodziło o stosowanie odpowiednio przepisów kpc, dotyczących pozwanego i jego pełnomocników, niemniej jednak zobowiązanie sądu rozpatrującego sprawy karne do tak szerokiego stosowania procedury cywilnej bardzo by skomplikowało postępowanie karne i mogłoby dochodzić do olizji z procesowym prawem karnym. Tę ostatnią propozycję powtórzono w poselskim projekcie ustawy o ochronie obrotu gospodarczego i zmianie niektórych przepisów prawa karnego, wniesionym do Sejmu II Kadencji KaŜdy z na lubi dobrze wyglądać. Świadomość własnej atrakcyjności dodaje nam pewności siebie, przebojowości, wiary we własne siły i umiejętności. Gdy człowiek podoba się sobie i czuje Ŝe wzbudza te same uczucia w otoczeniu, potrafi emanować niespotykanie pozytywną siłą i energią. Dobry wygląd jest swego rodzaju wizytówką, tak waŜną zwłaszcza w kontaktach zawodowych. Dziś nie trzeba nikogo przekonywać Ŝe dbanie o siebie jest niezbędnym elementem na drodze do sukcesu. Dlatego coraz więcej osób zainteresowanych kształtowaniem własnego wizerunku korzysta z profesjonalnych zabiegów higieniczno – estetycznych i kosmetyczno – chirurgicznych. Zapotrzebowanie na specjalistów z zakresu kosmetyki oraz pielęgnacji zdrowia i urody jest w Polsce coraz większe. Od 1999 rynek kosmetyczny jest jednym z najbardziej dynamicznych. Ciągle wzrasta liczba gabinetów kosmetycznych, salonów odnowy biologicznej, fitness klubów. Ich pojawienie się jest odpowiedzią na zainteresowania tego typu usługami. Coraz chętniej korzystamy z usług salonów urody, solariów, sauny, aerobiku.

Kosmetologia jako nauka interdyscyplinarna odgrywa znaczącą rolę przy opracowywaniu receptur wyrobów kosmetycznych.

Chemik – kosmetolog musi współpracować ze specjalistami wielu dziedzin nauki. Dotyczy to nie tylko receptur ale i technologii wytwarzania oraz rodzaju stosowanych opakowań, gdyż wszystkie te czynniki wpływają na jakość wyrobu.

.3 PRAWNA OCHRONA OSÓB KORZYSTAJĄCYCH Z USŁUG KOSMETOLOGICZNYCH