Rynek pracy

Wymiar uogólniający: ogół form i procesów najmu pracowników przez pracodawców, a także ogół instytucji, uwarunkowań oraz czynników negocjacji warunków zatrudnienia, pracy i płac.

Wymiar konkretyzujący: obszar konfrontacji ofert pracy i ofert chęci podjęcia pracy.

Przedmiot transakcji kupna-sprzedaży - zdolność do pracy. Zdolność do pracy ma szczególny charakter:

1) występuje tylko w pojedynczych egzemplarzach

2) sprzężona jest ze świadomością

3) jej użycie (“nabycie”) nie powoduje zmiany właściciela

4) doskonali się wraz z jej użytkowaniem

Podaż pracy = zasoby pracy = zasoby siły roboczej = ludność aktywna zawodowo = ludność czynna zawodowo = pracujący + bezrobotni.

Obejmuje osoby w wieku produkcyjnym zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia w typowych warunkach istniejących w gospodarce. Typowe warunki istniejące w gospodarce sprowadzają się do warunków płacowych, są różne w różnych miejscach.

Prekariat - osoby zatrudnione na gorszych stanowiskach, słabo opłacalni, niestabilne zatrudnienie

Gospodarka spowalnia -> mniej miejsc pracy -> większe bezrobocie

Gospodarka rośnie -> popyt na pracę rośnie. Wzrost gospodarczy nie musi jednak powodować wzrostu popytu na pracę. Dzieje się tak, gdy rośnie wydajność pracy. Wzrost gospodarczy, który nie generuje nowych miejsc pracy to bezzatrudnieniowy wzrost gospodarczy - gdy wzrost gospodarczy nie przekracza 5%.

Jest więcej pracujących niż zatrudnionych.

Teoria płacy progowej - mówi co warunkuje poszukiwanie pracy i w jaki sposób tej pracy osoba bezrobotna poszukuje. Osoba bezrobotna ustala sobie minimalną płacę, za którą jest gotowa podjąć pracę.

Popyt na pracę = zapotrzebowanie (chłonność) gospodarki na potencjał ludzi zdolnych do pracy = liczbie oferowanych w gospodarce miejsc pracy (zajętych i wolnych).

Państwo na rynku pracy

- pracodawca

- regulator stosunków między podażą a popytem

- twórca i realizator polityki rynku pracy

Źródła informacji o rynku pracy:

- statystyka publiczna wykorzystująca dane otrzymywane ze sprawozdawczości podmiotów gospodarczych i instytucji rynku pracy, gromadzone, agregowane, (czasami doszacowywane) i przetwarzane przez Główny Urząd Statystyczny

- wyniki reprezentatywnego badania aktywności ekonomicznej ludności (BAEL)

Oba źródła pozwalają na względnie precyzyjną identyfikację zbiorowości pracujących (E) i bezrobotnych (U)

Statystyka publiczna: pracujący

- osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy (umowa o pracę, powołania, mianowanie lub wybór), stanowiące kategorię zatrudnionych

- pracodawcy i pracujący na własny rachunek

- właściciele, współwłaściciele i dzierżawcy gospodarstw indywidualnych w rolnictwie (łącznie z pomagającymi członkami rodziny), czyli pracujący w gospodarstwach indywidualnych

- właściciele i współwłaściciele (łącznie z pomagającymi członkami rodzin) podmiotów prowadzących działalność gospodarczą poza gospodarstwami indywidualnymi w rolnictwie

- inne osoby pracujące na własny rachunek (np. osoby wykonujące wolne zawody)

- osoby wykonujące pracę nakładczą

- agenci (łącznie z pomagającymi członkami ich rodzin oraz osobami zatrudnionymi przez agentów

- członkowie spółdzielni produkcji rolniczej

- duchowni pełniący obowiązki duszpasterskie

Statystyka publiczna: bezrobotni

Osoby niezatrudnione i nie wykonujące innej pracy zarobkowej, zdolne i gotowe do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub służbie albo innej pracy zarobkowej, albo jeżeli jest osobą niepełnosprawną, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia co najmniej w połowie tego wymiaru czasu pracy, nieuczące się w szkole, z wyjątkiem uczącej się w szkole dla dorosłych lub przystępującej do egzaminu eksternistycznego z zakresu tej szkoły lub w szkole wyższej, gdzie studiuje w formie studiów niestacjonarnych, zarejestrowane we właściwym dla miejsca zameldowania stałego lub czasowego powiatowym urzędzie pracy oraz poszukujące zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. Ukończyły 18lat, nie ukończyły 60/65 lat, nie nabyły prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej, renty socjalnej... Nie są właścicielami nieruchomości rolnej o powierzchni użytków rolnych powyżej 2ha przeliczeniowych, nie są tymczasowo aresztowani.

BAEL: pracujący

- osoby, które w danym tygodniu wykonywały pracę przynoszącą zarobek lub dochód albo pomagały (bez wynagrodzenia) w prowadzeniu rodzinnego gospodarstwa rolnego lub rodzinnej działalności gospodarczej przez co najmniej 1 godzinę

- nie wykonywały pracy (np. z powodu choroby, urlopu, przerwy w działalności zakładu, trudnych warunków atmosferycznych), ale formalnie miały pracę

BAEL: bezrobotni

Osoby w wieku 15-74 lata (do 2000r. - 15 lat i więcej), które spełniają jednocześnie trzy warunki:

1) w okresie badanego tygodnia nie były osobami pracującymi (wg definicji pracującego przyjętej przez BAEL) - 4 tygodnie przed i 2 tygodnie po

2) w ciągu 4 tygodni (licząc jako ostatni tydzień badany) aktywnie poszukiwały pracy

3) były gotowe podjąć pracę

Oraz osoby, które znalazły pracę i oczekiwały na jej rozpoczęcie w okresie 3 miesięcy (do 2001r. - w ciągu 30 dni)

Współczynnik aktywności zawodowej

gdzie P -liczba ludności w danej grupie wiekowej (15-64, coraz częściej 20-64)

Miara stanu rynku pracy (wskaźnik/stopa zatrudnienia)

gdzie P - liczba ludności w danej grupie wiekowej (15-64)

S=E+U, gdzie S - podaż pracy, E - liczba pracujących, U- liczba bezrobotnych

D=E-V, gdzie D - popyt na pracę, V - wolne miejsca pracy (wakaty)

D=S - równowaga E+V=E+U, czyli V=U

D>S - deficyt siły roboczej E +V>E+U, czyli V>U

D<S- bezrobocie E+V<E+V, czyli V<U

Bezrobocie występuje

- w stanie równowagi na rynku pracy, gdy D=S (V=U)

- w stanie nierównowagi na rynku pracy, gdy D<S (V<U)

Miara bezrobocia (stopa bezrobocia)

Teoria neoklasyczna

Popyt na pracę jest wyznaczony przez tendencje do zrównywania się płacy realnej z krańcową produkcyjnością. Podaż pracy podlega tendencji do zrównywania się płacy realnej z krańcową przykrością pracy. Płace dążą do poziomu, w którym poziom podaży i popytu są sobie równe.

Podstawowym mechanizmem kształtowania równowagi na rynku pracy jest płaca.

Rynek pracy w ujęciu neoklasycznym

W ujęciu neoklasycznym płaca minimalna prowadzi do bezrobocia.

Model doskonałej konkurencji na rynku pracy

Pracodawcy oraz pracobiorcy mają prawie pełną informację o płacach i możliwościach zatrudnienia występujących na rynku, innymi słowy rynek pracy jest doskonale przejrzysty. Pracodawcy i pracobiorcy są "racjonalni" w ekonomicznym sensie, to znaczy, że pracodawcy dążą do maksymalizacji satysfakcji z płac realnych. Każdy pracobiorca i pracodawca reprezentuje tak małą część ogólnej podaży i ogólnego popytu na siłę roboczą, że ich indywidualne decyzje nie mają wpływu na płace. Nie występują żadne utrudnienia mobilności siły roboczej i pozostałych czynników produkcji. Pracownicy i pracodawcy działają indywidualnie, bez porozumienia z innymi pracownikami (przez związki zawodowe) lub pracodawcami (przez stowarzyszenia) podejmując decyzje płacowe lub zatrudnieniowe. Praca na poszczególnych rynkach jest jednorodna i zamienna (przenośna w sensie ekonomicznym).

Teoria Keynesowska

Centralna teza - rozmiary zatrudnienia w gospodarce określane są przez wielkość efektywnego popytu, składajacego się z popytu inwestycyjnego i konsumpcyjnego. Zatrudnienie i wynagrodzenia są zdeterminowane dwoma zupełnie różnmi zespołami czynników przy czym ani popyt na pracę ani jej podaż nie zależą w istocie od wysokości płac. Popyt na pracę w przedsiębiorstwie zależy w największej mierze od przewidywanych w przyszłości jego wyników działalności. Podaż pracy jest zdeterminowana przez układ czynników demograficznych i społecznych, a następnie - przez zmiany w szansach zatrudnienia. Wpływ sytuacji na rynku pracy na wysokość i zmiany płac nie odgrywa we współczesnych gospodarstwach roli dominującej. Kształtowanie się płac jest w znacznym stopniu zdeterminowane przez stojący poza rynkami pracy układ czynników ekonomicznych i społecznych. Mechanizm płacowy nie jest w stanie doprowadzić do równowagi na rynku pracy. Wyrównywanie podaży i popytu na pracę dokonuje się w rzeczywistości nie poprze płace, które nie wykazują elastycznosci, a raczej poprzez zróżnicowanie szans zatrudnienia. Szanse zatrudnienia zmieniane są bezpośrednio przez pracodawców dostosowujących się do sygnałów płynących z rynku produktów o spadku lub wzroście popytu rynkowego poprzez zwalnianie lub angażowanie pracowników. Popytn na opracę jest popytem pochodnym.

Rynek pracy w ujęciu Keynesistowskim

Π - inflacja, U - bezrobocie. Krzywa Philipsa pokazuje zależność między inflacją a bezrobociem.

Iluzja pieniężna. Naturalna stopa bezrobocia - poziom bezrobocia występujący w gospodarce gdy rynek znajduje się w stanie równowagi.. NAIRU - stopa bezrobocia nie przyspeszająca inflacji.

Negatywne następstwa bezrobocia w skali makroekonomicznej:

- niepełne wykorzystanie zasobów pracy

- pojawienie się tzw. Luki PKB

- wydatki finansowe na programy rynku pracy - Fundusz Pracy

- straty dochodów budżetowych z rtytułu bezrobocia

- wzrost emigracji zarobkowej

Negatywne następstwa bezrobocia w skali mikroekonomicznej:

- pogorszenie sytuacji materialnej bezrobotnych i ich rodzin

- pogorszenie standardu życia

- obniżenie dotychczasowego poziomu konsumpcji

Negatywne następstwa bezrobocia w skali społecznej:

- psychospołeczne

- w sferze zdrowia i funkcjonowaniu rodziny

- w organizacji czasu przez bezrobotnego

- związane z marginalizacją osób bezrobotnych w społeczeństwie

- zagrożenie patologami

Pozytywne następstwa bezrobocia:

- poprawa dyscypliny pracy, kształtowanie pozytywnych postaw wobec pracy, zmniejszenie płynnosci zatrudnienia

- wzrost konkurencji o miejsca pracy, zwiększenie zainteresowania inwestycjami w kapitał ludzki

- zmniejszenie bezrobocia ukrytego, umożliwiające racjonalizację zatrudnienia, obniżenie jego kontroli i - w efekcie - wzrost społecznej wydajności pracy

- wspomaganie procesów restrukturyzacji gospodarki wymagających realokacji pracujących (kwalifikacyjno-zawodowej i przestrzennej)

- osłabienie presji na wzrost płac (siły zjawisk inflacyjnych)

Megatrendy światowe:

I procesy globalizacji

II przyspieszenie postępu technicznego i technologicznego

III zmiany form zatrudnienia i organizacji pracy

Globalizacja - proces tworzenia sie jednolitej gospodarki światowej następujący dzięki likwidacji barier dzielących rynki lokalne regionalne, krajowe i wreszcie kontynentalne.

Obecna faza procesu globalizacji:

Zwiększona mobilnosć towarów i kapitału i tym samym powstawanie rynku światowego, na którym ustalane są jednolite parametry, obowiązujące (teoretycznie) wszystkich uczestników wszędzie jednakowej gry ekonomicznej.

Główne podmioty gospodarcze na zglobalizowanym rynku:

- korporacje ponadnarodowe

- sektor finansowo-bankowy

- mafie zorganizowane na podobieństwo korporacji ponadnarodowych

- państwa o dużym i środnim potencjale ekonomicznym, militarnym i ludnościowym

Globalizacja a wzrost gospodarczy

Globalizacja rozumiana jako wzrost międzynarodowych powiązań rynków i wymiany produktów, pracy oraz kapitału pozytywnie wpływa na rozwój gospodarczy. Dollai i Kraay (2002) World Bank (2002). Zdaniem Stiglitza (2003) źródłami pozytywnego wpływu globalizacji na wzrost mogą być takie jej elementy jak wymiana handlowa, wolne przepływy kapitałów, bezpośrednie inwestycje zagraniczne, wiedza, a także przepływy siły roboczej.

Wymiana handlowa - otwartość gospodarki

W ostatnich dekadach występuje systematyczny wzrost wymiany handlowej w świecie i ograniczanie barier handlowych.

Szanse wynikające z globaliizacji dla Polski

- korzyści dla konsumentów

- zwiększenie efektywności w efekcie wzrostu konkurencji

- wzrost efektywności alokacji

- napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych koszystnie wpływa na firmy krajowe poprzez globalny transfer technologii, wiedzy oraz umiejętnosci menedżerskich

- wzrost zdolnosci eksportowych różnych sektorów gospodarki

Wyzwania wynikające z globalizacji dla Polski

- istotne utrudnienia w prowadzeniu polityki monetarnej

- konieczność deregulacji w celu zwiększenia zdolności adaptacyjnych gospodarki

- ulotność trwałości przewag konkurencyjnych, które zdecydowały o lokalizacji zagranicznych inwestycji bezpośrednich

- emigracja Polaków za granicę i brak siły roboczej

- źródłem wyzwań są też zjawiska globalne a w tym starzenie się społeczeństw i konieczność zapobiegania wzrostowi emisji gazów cieplarnianych

- konieczność wyjścia polskich przedsiębiorstw z fazy budowania ich pozycji na rynku krajowym i przejście do fazy budowania zdolności do ekspansji na rynkach globalnych

Przybliżony bilans globalizacji

Zyskują:	Tracą:
- silne państwa	- słabe państwa
- ludzie posiadający zasoby	- ludzie pozbawieni zasobów
- ludzie z kwalifikacjami	- ludzie bez kwalifikacji
- kadry kierownicze i inżynierskie	- robotnicy
- osoby mobilne	- osoby niemobilne
- ludzie silni i dynamiczni	- ludzie słabi
- ludzie podejmujący ryzyko	- ludzie uzależnieni od ochrony socjalnej
- pracownicy sektora publicznego	- pracownicy sektora prywatnego
- sektor nowoczesny	- sektor tradycyjny
- wielkie firmy wielonarodowe	- małe średnie firmy lokalne
- rynki globalne	- społeczności lokalne

Globalizacja a rynek pracy - wniosek I

Globalizacja poprzez wzmacnianie dualizacji świata gospodarczego prowadzi do lub wzmaga dualizację rynków pracy.

Siła robocza

Brak istotnych zależności między wzrostem otwartości gospodarek na wymianę handlową a poziomem zatrudnienia a stopą bezrobocia w poszczególnych państwach OECD

Globalizacja a rynek pracy - wniosek II

Globalizacja istotnie wpływa na wielkość popytu na pracę, słabo na wielkość podaży w poszczególnych krajach. Ale najbardziej mobilnym czynnikiem produkcji w epoce globalizacji stała się wiedza, która przemieszcza się jeszcze łatwiej niż pieniądze.

Globalizacja a rynek pracy - wniosek III

Globalizacja prowadzi do rozwoju cywilizacji wiedzy, postępu w jej udostępnianiu i przekazywaniu oraz wzrostu możliwości sprzedaży.

Postęp techniczny a rynek pracy

Dwa bieguny poglądów co do wpływu postępu technicznego na zapotrzebowanie na pracę:

- spadek popytu na pracę i niechybny „koniec pracy”

- utrwalenie bądź wzrost popytu na pracę (zmiany tylko jakościowe)

Biegun pierwszy - spadek popytu na pracę spowodować ma:

- nierównomierny dostęp do korzyści płynących ze zmian, co prowadzić będzie do wykluczenia społecznego i marginalizacji jednostek i całych grup

- pogłębianie się rozwarstwienia dochodowego przy jednoczesnym powiększeniu obszaru ubóstwa

- wzrost zagrożeń patologiami społecznymi, a w dalszej kolejności:

- wstrząs społeczny i polityczny na skalę światową

Obecna epoka informacyjna ma:

- zlikwidować masowe zatrudnienie w dzisiejszym rozumieniu tego słowa

- powiększyć zatrudnienie o charakterze nieformalnym

- spowodować wzrost bezrobocia współistniejący z globalną depresją

Należy oczekiwać „końca pracy”.

Biegun drugi: postęp techniczny i technologiczny jest motorem wszelkich zmian korzystnych dla jednostek i całych grup społecznych:

- zwiększa możliwości uzyskiwania wyższych dochodów z pracy

- zwiększa możliwości kształcenia

- prowadzi do zmniejszenia zanieczyszczenia środowiska naturalnego

- poprawia warunki zdrowotne

Na rynku pracy wpływ postępu technicznego obserwuje się:

- nie tyle w zmianach wielkości popytu na pracę

- ile jego struktury (zmiany profili kwalifikacyjnych pracobiorców: nowe technologie wymagają na ogół wyższego poziomu kwalifikacji oraz kwalifikacji ogólnych, nie związanych z pojedynczym zakładem, wiele tradycyjnych zawodów staje się zbędnych)

Postęp techniczny a rynek pracy - wniosek I

A właściwie brak wniosku co do przyszłości zapotrzebowania na pracę. Czy prawda leży gdzieś pośrodku między biegunem I i II?

Postęp techniczny a rynek pracy - wniosek II

Postęp techniczny i technologiczny wpływa na lokalizację przestrzenną przemysłu przetwórczego, który staje się w coraz większym stopniu uniwersalny i globalny

Postęp techniczny a rynek pracy - wniosek III

Postęp techniczny i technologiczny wpływa na zwiększenie zapotrzebowania na wiedzę i umiejętności zawodowe.

Zmiany form zatrudnienia i organizacji pracy

Megatrend: wzrost znaczenia i skali zatrudnienia okresowego (kontraktowego, okazjonalnego) w miejsce zatrudnienia stałego.

Przyczyna - nowa strategia wielkich korporacji:

- zmiana realizowanych strategii produktów pod kątem zaspokajania potrzeb już nie masowego odbiorcy, a indywidualnych nabywców

- zmiana źródeł zysku polegająca na przejściu od czerpania zysku ze skali czy wielkości produkcji do ich uzyskiwania z rozwiązywania problemów i zaspokajania potrzeb nabywców

Zmiana strategii wymaga odmiennej organizacji przedsiębiorstw:

Przestają być hierarchicznie skonstruowanymi, trwałymi piramidami o cechach wewnętrznych rynków pracy -

- przyjmują natomiast „sieci pająka”, której jądrem jest zespół twórczy, odkrywający i rozwiązujący strategiczne problemy korporacji

- odejście od zarządzania hierarchicznego na rzecz funkcjonalizacji i decentralizacji

Konsekwencje dla rynku pracy:

- korporacje wymagają stosunkowo niewielkiego zatrudnienia stałego

- na ich obrzeżach znajdują się firmy (pracownicy) angażowani do wykonywania określonych czynności, dostarczania określonych usług bądź nawet elementów majątku trwałego

- czas zaangażowania firm (pracowników) jest ściśle określony i dostosowany do koncepcji strategicznych zespołu twórczego

W świecie globalnego współzawodnictwa pracownik widziany bywa wyłącznie przez pryzmat kosztów, a więc:

- ograniczanie zatrudnienia stałego jest jednym ze sposobów osiągania i utrzymania konkurencyjności

- rośnie w to miejsce zatrudnienie czasowe, najczęściej kontraktowe

Zmiany charakteru i form pracy a rynek pracy - wniosek I

- zmniejszenie „pewności pracy”

- aktywność zawodowa przerywana okresami bierności lub bezrobocia

Świat się zmienia… a rynek pracy?

Resource - driver economy knowledge driver economy

Industrialny paradygmat pracy informacyjny paradygmat pracy

Organizacja o strukturze fordowskiej organizacja o strukturze neo-fordowskiej

Zmiana paradygmatu pracy?

Determinanty industrialnego paradygmatu pracy:

Determinanty informacyjnego paradygmatu pracy:

1) stałe zatrudnienie z umową o pracę 2) zatrudnienie na całe życie 3) standardowe godziny pracy 9/5 4) zatrudnienie na pełny etat 35-40 h/tydz. 5) zabezpieczenia socjalne gwarantowane przez państwo 6) lokalizacja miejsc pracy w centralnych budynkach 7) silna współpraca wewnątrz organizacji oparta na spotkaniach twarzą w twarz, o kontakty zewnętrzne skanalizowane w specjalnych wydziałach (zaopatrzenie, dystrybucja)

1) przestrzenna dyslokacja - „wszędzie” 2) własna działalność - odpowiedzialność za zabezpieczenie socjalne 3) elastyczny i zróżnicowany czas pracy - „o każdej porze” 4) transgresja granic w komunikacji i kooperacji

Wnioski dla polskiego rynku pracy

1) można oczekiwać wzrostu popytu na pracę generowanego przez swobodny przepływ kapitału uzupełniającego niedobory oszczędności krajowych

2) można oczekiwać zmniejszenia zapotrzebowania na tzw. pracę standardową, wzrastać zaś liczba miejsc pracy nietypowej, takich jak np. praca terminowa, zatrudnienie w częściowym wymiarze czasu, praca tymczasowa, samozatrudnienie w miejsce zatrudnienia najemnego

3) powinno wystąpić zwiększenie zapotrzebowania na wiedzę, umiejętności i kwalifikacje zawodowe

Przyszłość pracy - zmiany w strukturze zatrudnienia

- zwiększenie zapotrzebowania na pracowników o wysokich kwalifikacjach w spadek zapotrzebowania na pracowników nisko kwalifikowanych

- spadek zatrudnienia w rolnictwie, następnie w przemyśle, wzrost zatrudnienia w usługach

- wzrost znaczenia i dominacja w zatrudnieniu sektorów wysokiej techniki

- dwubiegunowa koncentracja zatrudnienie: duże (przeważnie międzynarodowe) przedsiębiorstwa - firmy małe

Koncepcja flexicurity

Flexicurity to model łączący dwa konkurencyjne wobec siebie elementy: elastyczność (flexibility) i bezpieczeństwo (security) racowników i przedsiębiorstwa, sprzyjający konkurencyjności, zatrudnieniu i zadowoleniu z pracy, poprzez zachowanie równowagi między elastycznością i bezpieczeństwem.

Komponenty flexicurity: nowoczensne systemy zabezpieczenia społecznego

Wprowadzające rozwiązania zapewniające ludności wsparcie socjalne w postaci dochodów w przypadku pojawienia się poszczególnych ryzyk, przy równoczesnym utrzymaniu wysokiej mobilności siły roboczej na rynku pracy

Ścieżki dochodzenia do flexicurity

Ścieżka 1 - przeciwdziałanie segmentacji wynikającej z umów

Ścieżka 2 - rozwój flexicurity w przedsiębiorstwach i zapewnienie bezpieczeństwa zmian miejsca pracy

Ścieżka 3 - ograniczenie luk w umiejętnościach i możliwościach zawodowych zasobów pracy

Ścieżka 4 - poprawa możliwości zawodowych osób korzystających z zasiłków oraz nierejestrowanych pracowników. Ścieżka ta rekomendowana jest krajom, które w wyniku transformacji systemowej borykają się z problemem wysokiego bezrobocia, niskiej aktywności zawodowej i stosunkowo wysokim udziałem zatrudnienia w szarej strefie. Zalecenia obejmują rozwój aktywnej polityki rynku pracy oraz kształcenia ustawicznego - np. Polska

Rodzaje elastyczności

1) elastyczność zatrudnienia (nazywana elastycznością ilościową bądź numeryczną) - oznacza dostosowanie liczby pracowników do zmieniających się warunków otoczenia wewnętrznego i zewnętrznego - koniunktury, wydajności, postępu technologicznego

2) elastyczność czasu pracy - oznacza dostosowanie organizacji i długości czasu pracy do potrzeb przedsiębiorstwa przy przestrzeganiu obowiązujących norm i okresów rozliczeniowych

3) elastyczność funkcjonalna - oznacza redukcję podziału pracy związaną z rodzajem wewnętrznych rynków pracy. Jest to związane z przechodzeniem od modelu organizacji o skomplikowanej strukturze, ale prostych zadaniach powierzonych pracownikom, charakterystycznej dla epoki Fordyzmu, do organizacji o strukturze prostej, a zadaniach skomplikowanych, charakterystycznych dla epoki post bądź neo-Fordyzmu

4) elastyczność płac - związana jest z dostosowaniem struktury i wysokości wynagrodzeń do zmian w wydajności pracy, rentowności przedsiębiorstwa, czy też sytuacji panującej na rynku pracy

5) elastyczność zasobów pracy - oznacza mobilność przestrzenną, zawodową i międzyzakładową siły roboczej

Bezpieczeństwo

1) bezpieczeństwo pracy w sensie pewności zachowywania określonego miejsca pracy u określonego pracodawcy - ujęcie tradycyjne

2) bezpieczeństwo zatrudnienia - bezrobocie zdolności do zatrudnienia, czyli pewność świadczenia pracy (niekoniecznie u tego samego pracodawcy)

3) bezpieczeństwo dochodu, czyli ochrona dochodu w przypadku ustania pracy zarobkowej

4) bezpieczeństwo kombinowane, czyli pewność łączenia pracy zawodowej z innymi zobowiązaniami społecznymi (w tym obowiązkami rodzinnymi)

EPL - Employment protection legislation

Indeks opracowany przez OECD - mierzy elastyczność regulacji rynku pracy na skali 0-6. Obejmuje 3 elementy:

- regulacje dotyczące umów na czas nieokreślony (waga 40%)

- regulacje dotyczące umów na czas określony i pracy tymczasowej (waga 40%)

- regulacje dotyczące zwolnień grupowych (waga 20%)

Migracja

Formy migracji: emigracja, imigracja, reemigracja, repatriacja, uchodźctwo.

Klasyfikacja migracji - podział ze względu na:

1) zasięg przemieszczenia:

- wewnętrzne - migrujący przemieszcza się w obrębie danego kraju miedzy jednostkami administracyjnymi

- zewnętrzne (zagraniczne) - polegają na przekroczeniu granicy państwa:

* jednostkowe, sporadyczne, masowe * indywidualne, grupowe, rodzinne

* żywiołowe, zorganizowane * legalne, nielegalne

2) czas trwania:

- stałe - na czas nieokreślony

- czasowe - okresowe, sezonowe, wahadłowe (codzienne)

3) okoliczności podejmowania decyzji: dobrowolne, przymusowe

4) przyczyny:

- ekonomiczne - dobrowolne wywołane różnicą między poziomem umiejętności z dotychczasowego miejsca zamieszkania a poziomem aspiracji i możliwości zaspokojenia potrzeb, których realizacja wymaga przemieszczenia.

- polityczne - przymusowe - nie podlegają żadnym znanym lub dającym się przewidzieć zasadom.

Determinanty skłonności do migracji:

* Wiek	* Stan cywilny i rodzinny	* Stan zdrowia	* Informacja, np. EURES
* Zawód	* Osobiste warunki ekonomiczne	* Wykształcenie	* Doświadczenie
* Płeć	* Zdolność do podejmowania ryzyka	* Aspiracje życiowe	* Wyobraźnia

Czynniki oddziaływają na decyzje migracyjne:

- w miejscu, z którego następuje emigracja (przed podjęciem decyzji o migracji)

- w docelowym miejscu imigracji

- w trakcie realizacji przemieszczenia (tzw. pośrednie sposobności lub nadarzające się okazje)

Grupy determinant branych pod uwagę w procesie decyzyjnym:

- odległość między miejscem pobytu a docelowym miejscem imigracji. Uwaga! Zmiana wagi w czasie!

- informacje o korzyściach migracji - uwaga! Kanały przypływu informacji!

Przyczyny migracji:

Czynniki wypychające (push factors)	Czynniki przyciągające (pull factors)
Prawne, ekonomiczne, społeczno-polityczne, demograficzne, historyczne

Czynniki prawne

1) wypychające:

- liberalne regulacje przemieszczeń (brak ograniczeń administracyjnych)

2) przyciągające:

- brak wymagań wizowych

- liberalne przepisy imigracyjne

- regulacje określające status i uprawnienia socjalne imigrantów

- łatwość uzyskania azylu lub/i pozwolenia na pracę

Czynniki ekonomiczne:

1) wypychające: - wysoki poziom bezrobocia - brak możliwości zatrudnienia w swoim zawodzie - zła sytuacja mieszkaniowa - brak możliwości zaspokojenia potrzeb materialnych - wymienialność i duża siła waluty obcej

2) przyciągające: - niska stopa bezrobocia - możliwość zaspokojenia potrzeb materialnych - możliwość zatrudnienia - zapotrzebowanie na siłę roboczą - wysokie tempo wzrostu gospodarczego - inwestycje determinujące popyt na pracę

Czynniki społeczno-polityczne

1) wypychające: - dyskryminowanie np. mniejszości narodowych - zbrojne konflikty etniczne - ograniczenia praw człowieka - rozczarowanie i frustracje związane z systemem politycznym - niebezpieczeństwo autorytarnej dyktatury, zamachu stanu lub wojny domowej

2) przyciągające: - życzliwy stosunek społeczeństwa, opinii publicznej i partii politycznych do przybyszów - w tym cudzoziemców i mniejszości etnicznych w kraju przyjmującym - zdolność absorpcyjna innych kultur w regionie (kraju) przyjmującym

Czynniki demograficzne

1) wypychające: - wysoki przyrost naturalny - przeludnienie wsi - nadwyżki młodych ludzi w wieku produkcyjnym

2) przyciągające: - niski lub ujemny przyrost naturalny - niedostatek podaży pracy

Czynniki historyczne

1) wypychające: - brak zakotwiczenia historycznego - brak instytucji kulturalnych, oświatowych i religijnych danej grupy emigrantów

2) przyciągające: - istnienie starych centrów wychodźstwa lub - dużych liczebnie ośrodków nowszej migracji

Migracja zarobkowa - trwałe, okresowe lub sezonowe opuszczenie kraju lub regionu w celach zarobkowych

Korzyści emigracji zarobkowej:

1) skala narodowa: - zmniejszenie nierównowagi na rynku pracy - odciążenie finansów publicznych na skutek nie wypłacania zasiłków socjalnych, zasiłków dla bezrobotnych i innych świadczeń - transfer kapitału - wzrost popytu inwestycyjnego i konsumpcyjnego po uruchomieniu środków finansowych zarobionych za granicą - wzrost eksportu - przepływ doświadczeń z zakresu techniki i technologii

2) skala jednostkowa: - poprawa sytuacji materialnej - pełniejsze zaspokojenie potrzeb elementarnych i wyższych - poznanie innego kraju, innej kultury, sposobów życia, obyczajów, poszerzenie światopoglądu - zdobycie nowych umiejętności - opanowanie (poprawa) znajomości języka obcego - poznanie innych układów społecznych i organizacji pracy - sprawdzanie się w innych warunkach pracy i bytu - zwiększenie szans awansu po powrocie do kraju - podniesienie prestiżu w swoim środowisku - zapoznanie się z nowymi technikami i technologiami

Straty emigracji zarobkowej:

1) skala narodowa: - straty w zasobach ludzkich - zaburzenia w ruchu naturalnym ludności - utrata nakładów ponoszonych na kształcenie - drenaż mózgów (brain-drain) - tworzenie się niedoborów siły roboczej o określonych kwalifikacjach, prowadzące do nierównowagi na niektórych przekrojach lokalnych (regionalnych) rynków pracy

2) skala jednostkowa: - konieczność poniesienia kosztów związanych z wyjazdem - urazy psychiczne wynikające z rozłąki z rodziną - czasem rozpad rodziny - urazy wynikające ze złego traktowania przez pracodawców lub/i współpracowników - uszczerbek zdrowia wskutek podejmowania prac uciążliwych, w przedłużonym wymiarze czasu pracy - niedogodności i ryzyko wynikające z podejmowania pracy nielegalnej (brak ubezpieczenia, konieczność ukrywania się przed policją) - długookresowe skutki stresów wywołanych poczuciem bariery językowej, obyczajowej, kulturowej i trudnościami z adaptacją w nowym środowisku

Międzynarodowe rynki pracy - wykład, dr Łukasz Arendt

7

---