BUDOWA SKÓRY
Skóra skada si ze:
naskórka - ektodermalny
skóry waciwej - mezodermalna
tkanki podskórnej
Skóra waciwa - brodawki skóry waciwej pokryte s naskórkiem, z którym tworz razem zewntrzne utkanie zwane poletkowaniem skóry
Poletkowanie skóry - (donie, podeszwy) - linie papilarne. W tym przypadku poletkowanie jest regularne. Wytwarzane jest ok. 4 m. ycia podowego i niezmienne do koca ycia.
Uwypuklenia naskórka w kierunku skóry waciwej to sople midzybrodawkowe
NASKÓREK
Opiera si na bonie podstawnej. Posiada on kilka warstw, których ksztat jest zmienny w kierunku powierzchni - ulegaj one spaszczeniu.
Warstwa podstawowa
cylindryczne komórki
warstwa rozrodcza
jdra prostopade
2 rzdy komórek
Warstwa kolczysta
komórki wieloboczne
tendencja do spaszczania si
5 - 12 rzdów komórek
przestrzenie midzykomórkowe due z chonk odywiajc je (desmogleina cementuje)
Warstwa ziarnista
ziarnistoci keratochialiny
komórki ziarniste
keratochialina sprawia, e naskórek nie jest przezroczysty i nie wida kory
Warstwa jasna
jest tylko na doniach i stopach
ma elaidyn
Warstwa rogowa
nie jest martwa - bierze udzia w procesach immunologicznych
komórki uoone cile
minimalne przestrzenie
bariera chronica przed bakteriami, substancjami chemicznymi
Komórki naskórka zuszczaj --> [Author:äžä Ț] si cigle i wraz z lipidami tworz paszcz odnowy (kwany). S to tzw. keratynocyty bo maj keratyn ! substancja ochronna.
Spada ilo wody (od dou do góry) Iw. - 80%, IIw. - 10%
W naskórku:
s elementy czce - desmosomy ! miejsca przylegania bon czcych komórki
przestrzenie midzy komórkami s zachowane
Inne elementy naskórka
Melanocyty (komórki dendrytyczne pochodzenia nerwowego)wytwarzajce melanin w melanocytach I, II i III rzdu w zalenoci od aktywnoci enzymu tworzcego melanin z tyrozyny.
Ziarnistoci melaniny przekazywane do kertynocytów cytokrynnie (bezporednio) z komórki do komórki a do keratynocytów. Gromadz si nad jdrem chronic komórk przed UV.
Mog odkada si w skórze waciwej w melanoforach
Komórki Langerhansa
pochodzenia szpikowego
makrofagi naskórka
pochaniaj i przekazuj antygeny limfocytom (komórki APC)
Komórki Merkera
s w naskórku w niszych warstwach (tak jak melanocyty)
pochodz z grzebienia nerwowego
czucie dotyku
wystpuje rak z kk. Merkela ! b. zoliwy
Naskórek jest czynny immunologicznie
kk. Langerhansa
receptory dla fragmentu Fc i receptor dla dopeniacza
limfocyty naskórkowe
kertynocyty
SKÓRA WACIWA
stosunek skóry waciwej do naskórka 1:5
dwie warstwy
obejmuje brodawki i cz podbrodawkowa
warstwa siateczkowata ! komórki uoone regularnie, równolegle do powierzchni skóry
obecno wókien kolagenowych
Wókna tkanki cznej
wókna kolagenowe (70%) z protokolagenu - grube, óte ! w fibroblastach
wókna siateczkowe (srebrochonne) ! otaczaj naczynie i w b. podstawnej
wókna elastyczne ! otaczaj pczki wókien kolagenowych, odpowiadaj za rozcigliwo
Substancje midzywókienkowe
komórki tk. cznej
fibroblasty
kk. tuczne
histiocyty
substancja podstawna (tk. czna)
Struktury gruczoów:
potowe
rozwijaj si w yciu podowym - s to tzw. EKRYNOWE gruczoy podowe
drugi rodzaj to gruczoy APOKRYNOWE , w okresie dojrzewania ! maj ujcie przy mieszkach wosowych
ojowe - zwizane (90%) z mieszkami wosowymi tzw. przywone. Wydzielina wydostaje si dziki skurczowi minia wyprostnego wosa tzw. gruczoy APOKRYNOWE. Natuszczaj wos, skór
Zakoczenia nerwowe - obwodowy analizator czucia ! goe zakoczenia nerwowe
czucie powierzchniowe
ból
wid
Ukad naczyniowy - termoregulacji
sie ttnic gbokich (skóra a tk. podskórna) ! oddaje gazki do wszystkich warstw skóry ! tworz pod brodawkami splot naczyniowy powierzchowny ! te oddaj drobne naczynia ! anastomozy ! due moliwoci regulacji ! splot naczyniowy powierzchowny ! gboki
Ukad chonny - naczynia chonne zbieraj chonk z naskórka, skóry waciwej ! do wzów chonnych ! powikszenie w niektórych chorobach skóry.
WOS
Wos w mieszku wosowym (uchyku skóry waciwej)
wos krótki
wos szczecinowaty
meszek wosowy
Skóra nieowosiona - umowne, gdy caa skóra pokryta jest meszkiem
CHOROBY
Umiejscowienie zmian
Rodzaj zmian skórnych
Wykwity - zmiany skórne stwierdzone wzrokiem lub dotykiem
Wykwity pierwotne
worz si pod wpywem bezporedniego bodca chorobotwórczego na skór
Plama (Macula) - zmiana zabarwienia skóry na ograniczonej przestrzeni
plamy naczyniowe ! nadmiernie rozszerzone lub zwone naczynie (blada)
plamy barwnikowe ! odkadanie lub brak barwnika skóry, np. piegi
plamy zogowe ! odkadanie si barwników obcych do naskórka: bilirubina, hemotoksyna (tatuae)
zapalne ! wywoane przekrwieniem wywoanym stanem zapalnym (rumie - erytrema)
Rumie (Erythema) - poredni pomidzy plam a grudk
obrzk w obrbie naskórka
zmiana lekko wyniosa
Grudka (Papula) - wyniosy wykwit o wzmoonej spoistoci, ustpuje bez pozostawienia blizny
w naskórku - tworz si one na skutek zmian ! przerost naskórka z rónych przyczyn - ustpuje bez pozostawienia blizny (to co dotyczy naskórka nie pozostawia blizny)
grudka skórna - wykwit nad powierzchni skóry o wzmoonej spoistoci - te nie pozostawia blizny
grudka skórno-naskórkowa - zmiana dotyczy skóry i naczynia (rozszerzenie naczy i nacieki wkoo naczyniowe)
Guzek (Nodus) - wykwit wyniosy ponad powierzchni skóry, który ustpuje z pozostawieniem blizny na wielko 0,5 cm
gromadzi si ziarnina zapalna w górnej czci skóry
guzek ulega rozpadowi ! owrzodzenie ! blizna
moe take guzek rozpa si pod naskórkiem ! blizna podnaskórkowa
charakterystyczne guzki wystpuj w nastpujcych chorobach:
kia póna
grulica
sarkoidoza
Guz (Nodus, Tumor) - wykwit wyniosy, ale wyczuwalny czasami tylko dotykiem, umiejscowiony gbiej o wielkoci ponad 0,5 cm
guzy zapalne nie pozostawiaj blizny
Torbiel (Cysta) - twór otorbiony w skórze waciwej, a w razie jego uszkodzenia wypywa wydzielina z jego zawartoci
Bbel pokrzywkowy (Urtica) - polega na obrzku skóry waciwej (nie jest to gromadzenie pynu) jest to obrzk wókien tkanki cznej na skutek uszkodzenia kk. tucznych przez substancje alergiczne (Histamina, ......)
szybko powstaje i ustpuje ! bez blizny, silny wid
wystpuje w chorobie zwanej pokrzywk ! s w niej bble pokrzywkowe
bbel jest ostro odgraniczony i ma pask powierzchni
brzegi bbla s strome, zabarwienie blade (obrzk uciska naczynie), na brzegach zaczerwienienie
Pcherzyk (Vesicula) - ograniczone wzniesienie naskórka wypenione pynem, nie > ni 0,5 cm
pcherzyk nie zostawia ladu ! zasycha i goi si
pcherzyk moe by surowiczy a póniej ropny
pcherzyk ródkomórkowy (opryszczka, pópasiec) ! zbiera si wydzielina w komórce ! pka ! rozsiewa si
pcherzyk midzykomórkowy ! pyn gromadzi si w przestrzeni ! rozrywa przestrzenie midzykomórkowe ! powstaje przestrze wypeniona pynem. Tworzenie pcherzyka poprzedza stan gbczasty skóry ! jest tak w chorobie zwanej wypryskiem
pcherzyk ropny - gdy zropnieje pierwotny
Pcherz (Bulla) pcherzyk moe si powikszy i tworzy pcherz ! powstaje w obrbie naskórka lub pod nim, wikszy ni 0,5 cm
pcherz ródnaskórkowy ! atwo pka ! powstaj pytkie naderki a na brzegach resztki pokrywy - s one w tzw. pcherzycy
pcherz podnaskórkowy ! dugo si utrzymuje gruba pokrywa ! z czasem pka i otoczony rbkiem pokrywy (Penfidoid)
Krosta (Pustula) - drobny wykwit od pocztku wypeniony pynem ropnym ! nagromadzenie leukocytów w naskórku
na skórze nieowosionej s pasko-wypuke ! w krostkowicy - ótawe!
na owosionej ! krosta jest stokowata ! wos unosi pokryw krosty
krosty nie zostawiaj blizn oprócz krosty kiowej
Wykwity wtórne
Tworz si przez :
ewolucj pierwotnych w skórze waciwej
na skutek dziaania bodców
Naderka (Erosio) z wykwitów pierwotnych
powierzchnie bez krwawienia
Przeczos (Excoriatio) na skutek urazów mechanicznych
Pknicia (Fissura), Rozpadlina (Rhagos) ! s to linijne ubytki naskórka, skóry zmienionej chorobowo, sigajce do skóry waciwej. Dotycz skóry ulegajcej:
nadmiernemu rogowaceniu
napinaniu stawów, naturalne otwory ciaa
obrzkom
Owrzodzenie (Ulcus) - jest to ubytek skóry waciwej ustpujcy z pozostawieniem blizny, dotyczy skóry poprzednio zmienionej chorobowo np. zmiany troficzne, odywienie. Tkanka czna odnawiajc si nigdy nie bdzie taka jak poprzednio.
Opisujc owrzodzenie uwzgldniamy:
umiejscowienie
liczba
wielko
gboko
charakter brzegów
dno (ziarnina, ropa, strup)
opis skóry otaczajcej
stan okolicznych wzów chonnych
Blizna (Cicatrix) ! wynik odnowy ubytku czci cznotkankowej skóry.
jest to tkanka mniej wartociowa ni skóra
w ubytku rozwijaj si fibroblasty ! powstaj wókna kolagenowe, a brak gruczoów, wosów, wókien elastycznych, brak poletkowania wynikajcego z poprzedniego utkania skóry zdrowej.
blizny zanikowe (poniej lub w poziomie skóry)
blizny przerostowe ! wyniose, nierówne (pooparzeniowe)
Blizna powstaje w miejscu urazu ale moe rozwin si bliznowiej (nowotwór kolagenowy) - ma odnogi wychodzce poza obrb uszkodzenia.
uska (Squama) - pat lub czstka oddzielajcego si naskórka na skutek zaburze rogowacenia
Rodzaje usek:
zmiany grudkowe pokryte biaymi uskami ! wpyw niepenego rogowacenia (paraceratosis) ! tak szybko kk. wypeniaj si keratyn, e nie zd si wytworzy wszystkie warstwy naskórka.
hyperceratosis ! zgrubienie warstwy rogowej, uski bardzo trudno si oddzielaj.
dysceratosis ! stan gdzie rogowaceniu ulegaj komórki warstwy kolczystej (tylko) ! nowotwory
Strup (Crusta) - zasychanie na powierzchni pynu wysikowego z komórkami naskórka, zanieczyszczeniami, itp.
cienki
gruby ! uwarstwiony
woszczynowy ! pod nim tworzy si blizna przez ucisk ! kolonie grzyba woszczynowego tak silnie przylegaj, e tworz blizn ! óty, ma charakterystyczny mysi zapach
Rodzaje wykwitów
pojedyczy wykwit - zasadniczo wykwit jest oddzielony
Osutka - wiele wykwitów gsto uoonych blisko siebie jedno lub wielopostaciowych (tylko grudki, tylko plamki, grudki + plamki)
ognisko - zgromadzenie wykwitów na ograniczonej powierzchni skóry. Ognisko chorobowe moe by zoone z wielu rónych wykwitów, dlatego podajemy rodzaj, wielko, lokalizacj.
ZAKAENIA BAKTERYJNE SKÓRY
Flora fizjologiczna skóry jest podobna do wystpujcej w glebie, ale przez konkurencj nie pozwala ona na zasiedlenie przez bakterie chorobotwórcze.
Skóra jest take dobrze chroniona przez dwie gówne linie obrony:
warstwa rogowa i naskórek , a po jej sforsowaniu przez bakterie:
kk. immunologiczne: granulocyty i makrofagi
Warunki sprzyjajce rozwojowi zakae bakteryjnych
warunki rodowiska
warunki osobnicze - wiek, okolice ciaa, stan skóry, choroby ogólnoustrojowe, stany wyniszczenia, spadek odpornoci komórkowej, immunologiczne zaburzenia fagocytozy, stosowanie ogólne antybiotyków i miejscowe kortykosterydów, leki immunosupresyjne
Podzia zakae ze wzgldu na charakter:
Choroby ropne skóry - pyodermiae
pierwotne - skóra pierwotnie zdrowa
zentrzpochodne
z ognisk wewntrzpochodnych (np. z jamy ustnej)
wtórne
dotyczce skóry chorobowo zmienionej
II. Inne choroby bakteryjne skóry
Róyca - Erysipeloid
upe rumieniowy - Erythasma
Zakaenia Borelia burgdorferi
Promienica - Actynomycosis
Podzia zakae wg. czynnika etiologicznego
Zakaenia gronkowcowe
Staphylococcus aureus, S. pyogenes, S. aureus typ 2. Wydzielaj one toksyny: hialuronidaza, biako A, epidermolizyna (S. aureus typ 2) ! powoduje okrelon jednostk chorobow atakujc naskórek ! pcherze i swdzenie naskórka
Zakaenia paciorkowcowe
Streptococcus pyogenes gr. A ! tooksyny: streptolizyna O, rumieniotwórcza
Zakaenia mieszane gronkowcowo-paciorkowcowe
ZAKAENIA GRONKOWCOWE
Najwiksza grupa zakae. Bakterie te atakuj róne elementy skóry: przydatki, gruczoy potowe, mieszki wosowe
Choroby wywoane przez bakterie
mieszki wosowe
zapalenie mieszków wosowych - Folliculitis (F. chronica, F. sycosis)
czyrak - Furucululus
czyrak gromadny - Corbunculus
gruczoy potowe
ekrynowe - Abscesus multiceps infantum
apokrynowe - Hidrodermitis suppurativa
Choroby wywoane przez toksyny bakteryjne
liszjec zakany - Impetigo bullosa
toksyczne zapalenie pcherzowe i zuszczajce skóry - Dermatitis bullosa et exfoliativa s. Negralysis epidermalis (zapalenie skóry Rittera, nekroliza gronkowcowa, zespó 4 S)
Zapalenie mieszków wosowych (Folliculitis)
Stan zapalny ujcia mieszka przechodzcy w dalszym przebiegu na mieszek i otoczenie.
1. posta ostra
ótawy pcherzyk ropny przebity wosem, otoczony rbkiem zapalnym, i w zalenoci od gbokoci zajmuje:
tylko ujcie mieszka wosowego
cay mieszek
tk. okoomieszkowa
Postacie róni si midzy sob obecnoci, odczynu zapalnego, nacieku.
Zmiany szybko ustpuj.
2. posta przewleka - figówka gronkowcowa
Dotyczy gównie mczyzn, a zwizana jest z owosion skór twarzy i gowy.
krostki, grudki i nacieki zapalne guzkowe, a nawet guzowate ! rozmikajce. Przy zniszczeniu mieszków i bliznowaceniu pozostaj blizny ! figówka bliznowaciejca
Leczenie
ogólnie antybiotyk zgodnie z posiewem
zapobieganie nawrotom ! odkaanie narzdzi do golenia ! wtórne zakaenia
nie uywanie kosmetyków dranicych ! stan zapalny ! uwraliwienie na zakaenie bakteryjne
Czyrak (Furunculus)
Rozprzestrzenianie si zakaenia na mieszek i tkank okoomieszkow ! martwica.
Wystpuje w tych samych okolicach co zapalenie mieszków wosowych (s. tuowia, koczyn, gowy). Moe dotyczy kadego.
Klinicznie
zapalny naciek guzowaty bardzo bolesny w obrbie którego (w przecigu kilku dni) powstaje martwiczy czop ! oddzielenie si czopa ! owrzodzenie z wystpowaniem bólu ! szybkie zagojenie.
Leczenie
miejscowe - ma Ichtiolowa
rozgrzewajce okady ze spirytusem pod ceratk - przy uczuleniu na ma Ichtiolow
przy lokalizacji na twarzy (b. niebezpieczne - poczenia) - jest wskazana hospitalizacja i leczenie antybiotykiem a nawet 2 lub 3.
Czyrak gromadny (Corbunculus)
Wystpuje przy zaburzeniach odpornoci .
Klinicznie
zajcie kilku i nawet kilkunastu ssiadujcych mieszków wosowych
bardzo bolesne nacieki zapalne z licznymi czopami martwiczymi.
powikszenie wzów chonnych
objawy ogólne - temp. , ze samopoczucie, moe prowadzi do posocznicy
Leczenie
antybiotyki ogólne
chirurgiczne oczyszczenie tk. martwiczych ! b. toksycznych
poszukiwanie przyczyn niedoborów odpornoci
leczenie uzupeniajce
Czyraczno (Urunkulosis)
Stan, w którym dochodzi do tworzenia si licznych czyraków u danej osoby w okrelonym czasie (w rónych stadiach rozwoju).
Stan te moe dotyczy wszystkich i naley szuka przyczyn.
Przyczyny
cukrzyca
choroby nerek
niedobory immunologiczne
Leczenie
antybiotyki celowane (antybiogram)
Rónicowanie czyraków
grzybica gboka skóry
ropnie
nowotwory
Ropnie mnogie niemowlt (Abscesus multiceps infantum)
Zakaenie gruczoów potowych ekrynowych. Gruczoy te wystpuj na caej powierzchni skóry i czynno ich rozpoczyna si od urodzenia a bior udzia w regulacji gospodarki wodnej ! zakaenie dotyczy noworodków i lecych niemowlaków
Czynniki sprzyjajce
przegrzewanie noworodków
stany niedoborów immunologicznych
Lokalizacja
w miejscach nadmiernego pocenia si: plecy, poladki
Klinicznie
guzki, pocztkowo pod niezmienion skór ! zaczerwienienie, chebotanie, rozmikanie ! uzewntrznienie
przebieg w zalenoci od stanu wyjciowego moe by ciki z ogólnymi zmianami
Leczenie
antybiotyk
odkaenie
usuwanie rozmikajcych - przez nakuwanie
Ropnie mnogie pach (Hidradenitis suppurativa)
Apokrynowe - w okolicy pachowej, narzdy pciowe, gruczoy sutkowe. Uaktywniaj si u osób w okresie pokwitania (przy oddziaywaniu hormonów)
Klinicznie
Gbokie guzy zapalne ze skonnoci do rozmikania i bliznowacenia, umiejscowione w okolicy pach.
w okolicy pachowej pojawiaj si guzki lub guzy ! twarde i bolesne ! przebicie na zewntrz ! rozmikanie ! przebijanie na zewntrz z wytworzeniem przetok ! czsto trudno gojcych si
w zalenoci od nasilenia choroby wyróniamy:
mao zmian ! bez zmian ogólnych
duo zmian ! zmiany ogólne: gorczka, ogólne rozbicie
Leczenie
leczenie miejscowe - zmiany pojedycze nierozmikajce ! ma Ichtiolowa
duo zmian - antybiotyki celowane
Liszajec pcherzowy niemowlaków (Impetigo bullosa neonatorum)
Zakaenie z tworzeniem zmian pcherzowych i pcherzykowych, wystpujce w pierwszych tygodniach ycia, bez objawów ogólnych.
Wystpowanie
u noworodków na oddziale - czsto od personelu
u dorosych - rzadko
Klinicznie
posta agodna - pcherze róznie liczne o wiotkiej pokrywie z pynem surowiczo-ropnym ! pkanie ! naderki gojce si bez pozostawienia ladów
posta cika - toksyczne gronkowcowe oddzielenie naskórka - tosyczna nekroliza naskórka (zespó 4 S) - nie widzimy pojedyczych pcherzy a cay naskórek podminowany pynem ! schodzenie naskórka
Ronicowanie
toksyczna nekroliza naskórka o polekowym charakterze nalece do rumienia. Zmiany wystpujna bonach luzowych ( brak w gronkowcowym) , a póniej w obrbie skóry zmiany o charakterze rumienia i w ich obszarze pcherze ! spezanie naskórka (objaw Nikolskiego - spezanie naskórka pod wpywem sabych bodców
Leczenie - kortykosterydy - w gronkowcowym due pogorszenie i znacznie ciszy przebieg
ZAKAENIA PACIORKOWCOWE
Róa (Erysipelas)
Odmiany kliniczne
E. bullosum - pcherzowa
E. migrans - wdrujca
E. hemorragicum - krwotoczna
E. gangrenosum - martwicza i zgorzelinowa
E. recidivans - nawrotowa (nowa)
Lokalizacja
podudzia
twarz
koczyny górne - rzadko
Klinicznie
rozpoczyna si nagle (b. charakterystyczne) ! dreszcze, gorczka do 400 i w cigu kilku godzin ! zmiany skórne
wystpowanie ostrego stanu zapalnego
obrzk
zaczerwienienie
bolesno
skóra napita, poyskliwa, nadmiernie ocieplona
szerzenie zakaenia ! drog powierzchniowych naczy skóry
wrota ! owrzodzenia podudzia ! Róa przyranna
Róa pcherzowa ! w obrbie zmain pcherze z pynem surowiczym, gromadzenie pynu i nadmierny wysik
Róa krwotoczna ! w obrbie zmian ogniska z krwotocznymi zmianami
Powikania Róy
ropowica w obrbie koczyn
powstawanie ropni
posocznica (gównie róa martwicza)
soniowato (elephantasis) - koczyn lub twarzy - utrudniony odpyw chonki, zmiany nie cofajce si
zapalenie naczy chonnych (limphagitis)
Leczenie
Penicylina - lek z wyboru
krystaliczna 20-24 mln. j./dob i.v.
prokainowa 4,8 mln. j./dob
dobór antybiotyku
jeeli nie ma nawrotów 10-14 dni
nawrotowa - Debecelina 6 miesicy
Nadpowiziowa martwica zapalna stawów
Klinicznie
Szybki przebieg z martwic gbok skóry i tk. podskórnej a do powizi
ognisko rumieniowo-obrzkowe o nieregularnych paskich brzegach bez tak gwatownych objawów jak w Róy ! kilka godzin do doby
w okresie zman ciemne ogniska z obecnoci pcherzy z krwisto-brunatn treci a jednoczenie zmiany rumieniowe rozprzestrzeniajce sii dochodzce na tuów, a póniej martwica a do powizi
Objawy
gorczka - 38,5 0C
dreszcze
ze samopoczucie, rozbicie
ból
wstrzs
toksemia
zaburzenia wieloobjawowe - nerek, wtroby, DIC
60% miertelnoci
Leczenie
antybiotyki szerokowachlarzowe - Penicylina 24-30 mln.
doylne nawodnienie: krew, elektrolity
chirurgiczne oczyszczenie ran z tk. martwiczych
leczenie tkanek hiperbaryczne
ZAKAENIA PACIORKOWCOWO-GRONKOWCOWE (MIESZANE)
Liszajec zakany (Impetigo contagiosa)
Pcherze o wiotkiej pokrywie ! zasychajce w miodowo-óte strupy.
Odmiany kliniczne
I. sicca
Angulus infectiosus
Impetigisatio
Wystpowanie
dzieci - b. szybko szerzy si
doroli - b. rzadko
Droga zakaenia
kontakt z osob lub materiaem
z ognisk wewntrzpochodnych (np. zapalenie ucha z wydzielin)
Lokalizacja
okolice odsonite (twarz, szyja, rce, stopy, okolica poladkowa)
Klinicznie
zmiany wczesne
pcherze powierzchniowe z pynem surowiczo-ropnym ! ropienie ! przerwanie powierzchni ! miodowo-.óte, nawarstwione strupy
zmiany pierwotne
zmiany bardzo szybko rozprzestrzeniaj si i i w szybkim czasie zakaenie moe obj ca twarz
waciwie rozpoznane s dobrze leczone
Impectivo circulata - odmiana powodowana czciowo przez gronkowce, czciowo przez paciorkowce i mieszane gronkowcowo-paciorkowcowe
Odmiana sucha ! ogniska rumieniowe ! zuszczajce si
Zajady (kciki ust) pknicia, stany zapalne
wtórne
wikaj ju istniejce stany skórne np. Zliszajcowacenie (Impetiginatio)
dotyczce naskórka znikaj bez ladu
Niesztownica (Ecthyma)
Wystpowanie
doroli ! zniszczenie skóry waciwej ! owrzodzenie ! blizny spowodowane innymi warunkami
Lokalizacja
w stanach zachwiania odpornoci, niedoywienie, alkoholizm
podudzia
uda
okolice poladków
Klinicznie
pocztkowo pcherz ! tre zasycha ! strup, a pod nim dochodzi do rozpadu tkanki ! owrzodzenie (ubytki wgb skóry waciwej) ! pozostawiaj blizny
nie ma zmian w unaczynieniu
Leczenie
badanie b. szczegóowe w kierunku zmian metabolicznych
Wyprzenie bakteryjne (Intertrigo microbica)
Lokalizacja
fady:
pachwinowe
pachowe
podsutkowe
podbrzuszne
midzypoladkowe
Klinicznie
zaczerwienienie, pkanie i maceracja - najbardziej nasilone wew. fadu, na zew. mniej intensywne
Rónicowanie
wyprzenie grzybicze
Piodermie przewleke
1. bujajca (Pyodermic chronica vegetans)
przerost w obrbie brodawek skórnych z wybujaymi tworami (brodawki) ! zmiany b. trudno leczone, gdy bakterie bytuj midzy brodawkami
2. wrzodziejca (Pyodermic chronica exulcerans)
nierówne dno, wyniose, podminowane brzegi, wewntrz zalegajca tre ropna
3. mieszana bujajco-wrzodziejca
Leczenie
antybiotyki - (likwidacja przyczyny - bakteri) w zalenoci od przyczyny miejscowo lub ogólnie
ogólnie
Penicylina i.v. lub i.m.
pochodne pósyntetyczne Penicyliny - ! ogranicze, gdy duo opornych bakteri
Aminopenicyliny (Aminopenicylina, Amoxyl, Carbenicylina)
Cefalosporyny
Amoxylina
Erytromycyna
Tetracykliny
Chinolony
miejscowo
Chloromycetyna 1-2% ma, 1% r-r
Tetracyklina 1-3% ma - czste uczulenia
zoone: Oxycort, Terra-Cortil, Polcortolon, Atecortin
Erytromycyna - ung, r-r
Klindomycyna
Neomycyna
Gentamycyna
Spiramycyna
Mupirocyna (Bactroban)
Bacytracyna
B. trudne do leczenia - oporne na leczenie kilkoletnie
GRZYBICE (MYCOSES)
Grzybice
czsto wystpowania - ! wystpowania w rodowiskach zbiorowych (w grupach chorych)
zakano - w rodowiskach dziecicych: przedszkola, obki
ograniczona skuteczno leczenia - nowe leki pozwalaj zwalczy, ale schorzy wraliwi i podatni na rozwój grzybic
Grzyby - pierwotne lub zwyrodniae formy wiata rolinnego zdolne do ycia na ludziach i zwierztach (saprofity). Nie maj zdolnoci fotosyntezy, ale rozkadaj wglowodany, tuszcze i biaka: keratyn ! bytuj na przydatkach: wosy, paznokcie.
Podzia
antropofilne ! czowiek
zoofilne ! zwierzta, ale take u ludzi
geofilne ! bytujce w glebie
Grzybice wystpuj u wszystkich osób w zetkniciu z rezerwuarem (czowiek, przedmioty, gleba)
Czsto zakae zaley od:
iloci materiau
wraliwoci populacji
rozsiewanie grzybów w otoczeniu (! w wilgotnym)
pory roku
higeny osobistej
wieku
Klasyfikacja grzybów
1910 Sabouraudo
Microsporum
Trichophyton
Asporion
Epidermophyton
1934 Emousc -na ksztat zarodników
Microsporum
Trichophyton
Epidermophyton
Podzia grzybic
powierzchowne grzybice naskórka
zakaenie struktur skeratynizowanych
zakaenie bon luzowych wywoane drodakami
zakaenia gbokie (podskórne, ukadowe)
zakaenia powierzchowne
upie pstry (Pityriasis versicolor)
Etiopatogeneza
Piterosporum ovale
Objawy
plamy zuszczajce si,otrbiaste, biaawe
bielactwo rzekome - zahamowanie melanogenezy przez m.in kw. azelainowy
Wystpowanie
w skórze owosionej gowy ! schodzi na tuów i klatk piersiow
Róznicowanie
bielactwo nabyte ! zmiany gadkie, rózowiejce
bielactwo kiowe ! nasilenie zmian na karku i szyi
wyprysk ojotokowy ! zmiany b. nasilone
Leczenie
40% tiosiarczan sodu
Clotrimazol - krem 3 tyg. minimum
Nizoral (szampon) - na noc 3 dni
Podzia zakae
Tinea capitis - grzyby antropofilne
Tinea capitis et barbae
Grzybica strzygca powierzchowna owosionej skóry gowy (Tinea trichophytica capitis superficialis)
Klinicznie
liczne drobne ogniska - wosy amane jakby ostrzyone na rónym poziomie
lekkie zuszczanie naskórka
czarne pkt. (pieki wosów z zarodnikami)
nieznaczne nasilenie zmian zapalnych
u dzieci przed okresem pokwitania - póniej moliwe samowyleczenie
badanie bezporednie i porednie
Rónicowanie
upie zwyky
uszczyca
wyprysk ojotokowy
ysienie plackowate
Grzybica drobnozarodnikowa powierzchowna owosionej skóry gowy (Tinea microsporica capitis superficialis)
Klinicznie
skóra owosiona gowy
ogniska wiksze ale mniej liczne
zuszczanie powierzchowne
wosy na równym poziomie 1 mm - otoczone biao-szar pochewk
zielonkawa fluorescencja w lampie Wooda
zarodniki zew. i wew. wosa
Grzybica woszczynowa owosionej skóry gowy (Tinea favosa capitis)
Klinicznie
rzadka
wybitnie przewleka posta grzybicy strzygcej
obecno tarczek woszczynowych i bliznowacenie z towarzyszcym wyysieniem
Wosy
szorstkie, matowe, suche (zapach mysich nor)
zielonkawa fluorescencja w lampie Wooda
Odmiany beztarczkowe
upieopodobna
uszczycopodobna
Grzybica skóry gowy gboka z odczynem zapalnym (Tinea capitis et barbae profunda)
Klinicznie
guz gboki, ostrozapalny (atwo usun wosy z miejsca zmienionego zapalnie) o nierównej powierzchni, ze skonnoci do skupiania si i zlewania
naciskajc ! tre ropna (zgromadzona w mieszku wosowym)
alergia na trichofityn ! Idy
szybkie leczenie
Rónicowanie
figówka gronkowcowa
czyraczno
jodzica, bromica
ziarniak drodakowy
Grzybica skóry gadkiej (Tinea cutis glabrae)
Klinicznie
rumieniowo-zuszczajce zmiany
dobrze odgraniczone ogniska z przewag zmian grudkowych, pcherzykowych i krostowych na obwodzie
rozmaicie nasilone zmiany - w zalenoci od grzyba
grzyby antropofilne ! ! odczynu zapalnego (zmiany mniej zapalne)
najczciej na skórze nieosonitej
wid - rozmaicie nasilony
Rónicowanie
wyprysk pienikowaty i ojotokowy
upie róowy Gilberta
uszczyca
Przewleka grzybica skóry gadkiej (Tinea chronica cutis)
Klinicznie
zmiany rumieniowato-zuszczajce
wystpujce wycznie u osób dorosych (gównie kobiet)
umiejscowienie gównie na koczynach dolnych i poladkach
powstaj pod wpywem: defektów odpornoci kk., zaburze hormonalnych i naczynioruchowych
Rónicowanie
wyprysk przewleky
uszczyca
Grzybica stóp (Tinea pedum)
Zmiany o charakterze ognisk rumieniowo-zuszczajcych, z pcherzami i rozmaicie nasilonymi objawami wysikowymi.
Odmiany
midzy palcowa (v. interdigitalis) |
IV-V III-IV |
potnicowa (v. dyshidrotica) |
liczne pcherzyki ! zlewanie ! ogniska |
zuszczajca (v. hiperkeratotica) |
ródstopie - ogniska hiperkeratotyczne, wysikowe z pkniciami |
Klinicznie
wyrazem przestrojenia alergicznego mog by objawy potnicy w obrbie rk (bez grzybni) ! grudki, pcherzyki
Rónicowanie
wyprzenie
wyprysk potnicowy
wyprysk modzelowaty
uszczyca doni i stóp
kia II rzdowa
Grzybica paznokci (Tinea unguium)
Klinicznie
u osób starszych ! zmniejszenie wzrostu paznokci
zgrubienie
przebarwienie
amliwo
pobruzdowanie pytek paznokci i nadmierne rogowacenie
choroba przewleka, wieloletnia
Czynniki usposabiajce
ucisk mechaniczny
zaburzenia odpornoci komórkowej
zaburzenia hormonalne (zespó Cushinga)
obuwie ! potliwo nóg
Rónicowanie
uszczyca paznokci
drodyca paznokci
liszaj paski
Grzybica pachwin (Tinea unguinalis)
Klinicznie
zmiany rumieniowate szerzce si obwodowo w zakresie pachwin
wyranie ograniczone z grudkami lub pcherzykami na obwodzie
towarzyszy wid
czciej mczyni (gównie doroli, wyjtkowo dzieci)
przebieg nawrotowy
zaraenie przez kontakt bezporedni (bielizna, rczniki)
Rónicowanie
upie rumieniowy
wyprzenie drodakowe
uszczyca fadów
Leczenie grzybic
Miejscowo |
|
Ogólnie |
Kw. undecylenowy Ketokonazol Klotrimazol Ekonazol (Pevaryl) |
pochodne imidazolowe |
|
Loceryl |
Amorolfina pochodne tiazolowe |
Flukonazol |
Lamisil |
pochodne allylamin |
Terbinafina (Lamisil) |
Itrakomazol (Orungal)
DRODYCE (CANDIDIASIS)
Zmiany zapalne o rozmaitym obrazie klinicznym w obrbie bon luzowych skóry i paznokci
Czynniki usposabiajce
wewntrzustrojowe
cukrzyca
cia
otyo
antybiotyki
sterydy immunosupresja
zewntrzustrojowe
mikrourazy
maceracje
nadmierna potliwo
Kandydoza bon luzowych (Candidiasis mucosae) ! jamy ustnej (pleniawki), sromu, pach
Zajady (Angulus infectiosis) ! zajady (kciki ust)
Cheilitis candidomycetica ! wargi spierzchnite, obrzk
Wyprzenia drodakowe (Intertrigo candidomycetica) ! fady, przestrzenie midzy palcami
Kandydoza walów i pytek paznokciowych (Candidiosis unguium )! drodyca paznokci ! od wau paznokciowego ! obrzk, zaczerwienienie ! spezanie
Ziarniak drodakowy (Candida granuloma)
Kliniczne
u dzieci
defekt odpornoci komórkowej
zaburzenia fagocytozy i skadowej dopeniacza
zaburzenia hormonalne
guzowate i hiperkeratotyczne ogniska ziarniakowe umieszczone s gównie na owosionej skórze gowy, na twarzy i koczynach
KOLAGENOZY
S to choroby ogólnoustrojowe z autoimmunizacji, których wyrazem jest uwalnianie w tkankach antygenu i wytwarzanie si przeciwcia. Std uwaa si, e pierwszoplanow rol w etiopatogenezie odgrywaj zaburzenia immunologiczne.
Dua rónorodno kliniczna
Do grupy kolagenaz nale:
Liszaj (Tocze) rumieniowaty (Lupus erytrematosus) LE
Twardzina (Sclerodermia)
Zapalenie skórno-miniowe (Dermatosis myositis)
Zespoy nakadania si (Overlap syndroms) mieszana kolagenoza MCTD
Guzkowe zapalenie okoottnicze (Perarteritis nodosa)
Liszaj rumieniowaty (Lupus erytrematosus) LE
LE
DLE Discoid lupus erytromatosus - posta skórna, ogniskowa, przewleka |
|
SLE Systemic lupus erytromatosus - posta ukadowa, narzdowa |
SCLE - podostra, skórna posta liszaja rumieniowatego (subacute cutaneus)
NLE noworodkowa (lupus erytrematosus neonatorum)
DLE
Etiologia i etiogeneza - wzmoona wraliwo na rozmaite bodce np. wiato soneczne
Odchylenia immunologiczne - gównie na gromadzeniu w ogniskach chorobowych zogów immunologicznych + dopeniacza na granicy skórno-naskórkowej (stwierdzone bezporedni metod immunofluorescencyjn)
Natomiast przeciwciaa przeciwjdrowe (antinuclear antibodies ANA), s na ogó niewykrywalne
Klinika
Ogniska obrzkowo-naciekowe barwy czerwonej o powierzchni chropowatej (w skutek przymieszkowego rogowacenia) szerzce si obwodowo z tworzeniem zanikowej blizny w czci rodkowej (nie wystpuje wrzodzenie)
Umiejscowienie
twarz (nos, przylegajce powierzchnie policzków - ksztat motyla = vespertillo)
maowina uszna
owosiona skóra gowy
Bony luzowe zajte rzadko gównie czerwie warg, zwaszcza dolnej
Przebieg przewleky, z obostrzeniem w lecie
Leczenie
Leczenie ogólne
gównie syntetyczne leki przeciwmalaryczne - Arechina (kontrola okulistyczna z okresowymi przerwami)
Amid kwasu nikotynowego (wit. PP) 1000 mg/dzie
Miejscowe
maci sterydowe niefluorowane + rodki osaniajce przed socem (kremy, emulsje)
SLE
Etiologia i patogeneza
Gówn rol odgrywaj kompleksy immunologiczne odkadane w skórze i narzdach wewntrznych
czynniki prowokujce - wiato soneczne
czynniki genetyczne - nierzadkie wystpowanie u chorych, nawet w drugim, trzecim pokoleniu oraz zmiany typu SLE, u noworodków matek chorych, a take antygenu DR2, DR3
rola leków:
hipotensyjne
przeciwarytmiczne
leki przeciwdrgawkowe (gównie barbiturany)
zaburzenia immunologiczne - kryteria
wykazanie zogów immunologicznych + dopeniacza w zonie bony podstawnej (granicy skórno-naskórkowej)
z miejsc odsonitych (tj. z okolicy nadgarstka) - wykrywa si 80-90%, lub w skórze odsonitej (okolica pleców, opatki) - wykrywane w 50-60%
Przeciwciaa przeciwjdrowe (ANA) - przeciwko rónym skadowym jdra komórkowego, w zalenoci od nadmiernej aktywacji limfocytów B - s obecnie w okoo 90% przypadków. Nie przesdzaj o rozpoznaniu ale maj ogromne znaczenie diagnostyczne (test przesiewowy)
Przeciwciaa przeciwjdrowe ANA s skierowane przeciw:
kompleksowi DNA-histon
natywnemu DNA (o udokumentowanej roli patogennej)
zdenaturowanemu DNA
rozpuszczalnym antygenom jdrowym ANA, w których skad wchodz:
przeciwciaa SM - swoiste
marker SLE
przeciwciaa RNP
markery M.C.T.D.
rozpuszczalnym antygenom cytoplazmatycznym w skad, których wchodz Ro (marker SCLA)
Kryteria rozpoznawcze SLE
Warunkiem rozpoznania jest wystpienie 4 z powyszych objawów:
rumie na twarzy o ukadzie motyla - zmiany b. powierzchowne
zmiany skórne typu DLE (na plecach, klatce piersiowej - zanikowo-bliznowaciejce)
zjawisko Reynauda
wypadanie wosów
nadwraliwo na wiato soneczne
naderki na bonie luzowej jamy ustnej
bóle stawowe bez znieksztace stawów
komórki LE
faszywie dodatni kiowy odczyn serologiczny
proteinuria < 3,5 g/dob
waeczki szkliste i ziarniste w moczu
zapalenie bon surowiczych (pleuritis, pericarditis)
zaburzenia psychiczne lub drgawki
jeden z kilku nastpujcych objawów:
niedokrwisto hemolityczna
leukopenia ! 4000 mm3
trombocytopenia ! 100000 mm3
Badania immunologiczne
badania immunologiczne skóry (zogi immunologiczne w zonie bony podstawnej)
badania immunofluorescencyjne - ANA (! miana)
stwierdzenie przeciwcia przeciwko natywnemu DNA
Klinika SLE
Zmiany skórne
plamy rumieniowate, zapalne, obrzkowe
nacieki zapalne z komponent krwotoczn paliczków paznokciowych
Zmiany narzdowe
kbki nerkowe - lupus nephritis
serce - pericarditis
OUN - psychozy, padaczka
wsierdziowe endokarditis Libmansacki z leukopeni, nieregularnymi zwykami ciepoty ciaa
bony surowicze - zapalenie opucnej, osierdzia, otrzewnej
Najczstsze umiejscowienie:
skóra twarzy(motyl)
szyja
odsiebne czci koczyn
tuów
Leczenie
Ogólne
Glikokortykoidy - lek z wyboru w przypadku schorzenia bez zmian nerkowych
Enkorton 80-100 g/dob - leczenie wielomiejscowe do dawki 10-20 mg/dob
Leki immunosupresyjne
gównie w poczeniu z GKK w przypadku zajcia nn
Cyclofosfarid (Endoxan) 100-150 g/dob
Azetriopina (Imuran) 100-200 g/dob
Plazmoforeza
wymiana plazmy
SCLE
agodny przebieg bez zmian narzdowych. Wybitna nadwraliwo na wiato soneczne
Z immunologicznym markerem Ro lub Lc - wytwarzane nawet w 80% przypadków
Klinika
2 typy zmian
uszczycopodobne (SCLE psoriasiformis)
obrczkowe (SCLE annularisI
Zmiany miejscowe obejmujce:
twarz
tuów
koczyny
Leczenie
Mae dawki sterydów i ...
Twardzina (Sclerodermia)
Etiologia i patogeneza twardziny
zaburzenia naczyniowe dotyczce naczy wosowatych i maych ttniczek w skórze. S podstawowym objawem choroby, czsto poprzedzaj rozwój zmian skórnych i narzdowych. Klinicznie objaw Raynauda.
zaburzenia czynnoci fibroblastów ! nadmierne wytwarzanie kolagenu I i III ! nadmierna kolagenizacja ! wóknienie tkanki cznej skóry i narzdó wewntrznych.
zapalne zmiany naczy skóry i narzdów wewntrznych.
zaburzenia metabolizmu tryptofanu. ! serotoniny i tryptofanu (wóknienie, twardnienie)
zaburzenia czynnoci troficznej ukadu nerwowego (linijny ukad ognisk wzdu segmentów nerwowych, twardnienie skóry i mini)
badanie elektrofizjologiczne ! chronaksja czuciowa
czynniki egzogenne
To immunologiczne w okoo 40% przypadków ANA
Dwa swoiste przeciwciaa przeciwjdrowe. Ich stwierdzenie stanowi jeden z istotnych kryteriów diagnostycznych i prognostycznych.
przeciwciaa przeciwko centromerom chromosomów - ACA charakterystyczne dla acrosclerodermi i zespou CREST (Krest)
przeciwciaa przeciwko antygenowi sci 70 - swoisty marker Sclerodermia diffusa (w okoo 83,4%)
Twardzina (Sclerodermia)
Twardzina ukadowa (Sclerodermia systemica) SS |
|
Twardzina ograniczona (Sclerodermia circumscripta = morphea)
|
|
|
|
skóra + narzdy wewntrzne. zaburzenia immunologiczne |
|
wycznie skóra bez zmian narzdowych |
TWARDZINA UKADOWA SS
Istota
Postpujce twardnienie skóry, tkanki podskórnej, mini z zajciem narzdów wewntrznych
Podzia
Odmiana naczyniowa - Acrosclerodermia - postpuje wolno, w wikszoci przypadków choruj kobiety
Odmiana nienaczyniowa - Sclerodermia diffusa - szybki przebieg, niepomylne rokowanie, choruj kobiety i mczyni
Odmiana przejciowa - Acrosclerosis
Obie postacie twardziny róni si przebiegiem i zmianami skórnymi, natomiast zmiany narzdowe i miniowe s takie same
Acrosclerodermia
Obrzk stwardniay lub zaniki.
Przebieg
Od objawów zespou Reynauda (blednicie ! sinienie ! obrzk) z napadowymi skurczami naczyniowymi. Obrzk z zasinieniem palców rk (obrzke, sztywne z objawami sclerodactyli - trway przykurcz)
paliczki paznokciowe - zniszczone koci , owrzodzenia
twarz - wygld maski (sztywne, utrudnione ruchy mimiczne) poza tym liczne teleangiektazje
nos - ostry, cienki (zanik mini skrzydeek nosa)
wargi -cieczae, otwór ust. zwony z promienicie uoonymi bruzdami
Zespó CREST (Calcinosis - Raynaud - Esophageus - Sclerodactylia - Telangiectasia) tj. sclerodermia + zogi wapnia w tkance podskórnej (okcie, kolana)
Sclerodermia diffusa
Klinika
obrzk
stwardnienie - kolor koci soniowy
przebarwienie i odbarwienie
zaniki (mini z rozrostem tkanki cznej
Zmiany narzdowe
przeyk - rozszerzenie, atonia - trudnoci w poykaniu (pierwsze objawy)
puca - zwóknienie (pneumosclerosis)
serce - arytmie
nerki - nadcinienie zoliwe
zmiany w mikrokreniu (kapilaroskopia - zaniki naczy wosowatych - gigantyczne ptle)
ukad kostny - bóle, zapalenia, zaniki guzowatoci paliczków
TWARDZINA OGRANICZONA (SCLERODERMIA CIRCUMSCRIPTA)
Etiopatogeneza
Przypuszczalna rola patologiczna Borelia Burgdorferi (krtki w ogniskach + przeciwciaa przeciwko krtkom w kreniu)
Klinika
Blaszki stwardniae barwy woskowo-ótej, na obwodzie charakterystyczna sinofioletowa obwódka (lillac ring) - czynny aktywny proces wymaga wczenia leczenia
Odmiany morfologiczne
m. disseminata - rosciana - ogniska rozsiane
m. generalisata - uogólniona - na terenie caej skóry zlewajce si ogniska
m. linearis (w okoo 50% przypadków zaburzenia immunologiczne )
hemiatrophia faciei - zanik poowiczny twarzy
sclerodermia an coup de sabre
Leczenie
Nie znane s swoiste rodki lecznicze dla twardziny
Leczenie ogólne
Penicylina prokainowa
Penicylamina D = Cuprenil
Sterydy immunosupresyjne (naley zachowa du ostrono)
blokery Ca++ (Nifedypine)
Piascledina (wycig z soi i avocado)
Dextran niskoczsteczkowy (40.000) i.v.
Ketanseryna (bloker Serotoniny)
Leczenie miejscowe
masae
kpiele
gimnastyka
Zapalenie mini i skóry (Dermatomiositis)
Istota
zmiany zapalne mini (szczególnie minie pasa barkowego i biodrowego)
zmiany skórno-rumieniowo-obrzkowe (twarz i szyja)
Leczenie
kortykosterydy (Encorton 100-200 mg/dob) ! odpowiednio zmniejszy
immunosupresyjne (Endoksan, Imuran)
Uwaga
U ludzi po 40 r.. mog towarzyszy nowotwory zoliwe (u dzieci nie wystpuj)
Zespó nakadania - mieszana kolagenoza (Mixed Connective Tissue Dissease - MCTD)
Istota
Przypadki czce w sobie cechy twardziny SLE oraz Myositis
Marker immunologiczny - RNP - prawdopodobnie zapobiega odkadaniu si kompleksów immunologicznych odpowiedzialnych za zmiany nerkowe
Przebieg
agodny
Leczenie
z wyboru kortykosterydy
ODCZYNY POLEKOWE
Odczyny polekowe na skórze
Zwizane z podawaniem leków doustnie lub pozajelitowo
Zwizane z zewntrznym stosowaniem leków
Od 1 i 2
przedawkowanie
przeterminowanie
ze podawanie
Wany problem, gdy:
dua czsto wystpowania
choruj modzi ludzie
due trudnoci diagnostyczne
Leki
Ampicylina
Gardan, Pylargina
Biseptol
Polopiryna
Mefacit, Mydocard - NPZ
Tabletki od bólu gowy
Penicylina
Digoxin
Piramidon
Nevigramon
Amizepin
nasercowe - Cardopril
Czynniki warunkujce nadwraliwo na leki
waciwoci farmakologiczne i budowa leku
sposób ekspozycji - tj. droga podania
czas stosowania
wielkodawki
jednoczesne podanie innych leków lub rodków
wahania osobnicze dotyczce okresu utrzymywania si swoistych przeciwcia IgE
podoe genetyczne
predyspozycja atopowa
wiek pacjentów
stan skóry - w przypadku miejscowego stosowania leków
Przyczyny ubocznego dziaania leków (budowa chemiczna)
obecno w strukturze chemicznej piercienia benzenowego z labiln gr. -NH2
umiejscowienie gr. NH2 w pozycji para
obecno w strukturze piercienia benzenowego z przyczonym atomem chloru
obecno w jdrze leku piercienia piramidyny
gr. benzylpenicyloidu
gr. fe......
Mechanizm ubocznego dziaania leków
nadmierne dziaanie terapeutyczne
dziaanie toksyczne
nietolerancja leków
zjawisko Jarish-Herxheimera-ukaszewicza - w przypadku leczenia kiy Penicylin krtki rozpadaj si i czopuj anastomozy ttniczo-ylne ! wykwity rumieniowo-plamiste ! nasilenie osutki kiowej (obejmuje luzówki, ! temperatury, obrzki, leukocytoza)
dziaanie alergiczne i pseudoalergiczne
Kryteria umoliwiajce rozrónienie zmian polekowych na skórze
|
Alergiczne |
Pseudoalergiczne |
Zmiany tylko u niektórych osób leczonych |
+ |
- |
Cechy kliniczne zale od waciwoci chemicznych i farmakologicznych |
- |
+ (zw. farmakol) |
Odczyn powstaje pod wpywem jednego zastosowania leku |
- |
+ |
Rozwój objawów poprzedza okres utajenia |
+ |
- |
Wystpowanie reakcji zaley od dawki leku |
- |
+ |
Odczyny polekowe na skórze zwizane z podawaniem leków doustnych
Wstrzs anafilaktyczny (Shock)
Pokrzywka (Urticarioa)
alergiczna - typu choroby posurowiczej
niealergiczna - Aspiryna
Rumie wielopostaciowy wysikowy (Erythrema exudativum multiforma)
odmiana zwyka
odmiana cika
zespó Steven-Johnsona (Syndroma Steven-Johnsona)
toksyczna nekroliza naskórka Lyeli (Necrolysis toxica epidermidis Lyeli) - „+” objaw Nikolskiego: spezanie naskórka pod wpywem bodców mechanicznych
Rumie trway (Erytrema fixum) Rumie guzowaty (Erytrema nodosum)
Alergiczne zapalenie naczy (Arteriolitis) - przebieg wzdu naczy
Bujajca jodzica i bromica (Jododermia,Bromodermia regetans)
Polekowe zapalenie skóry (Dermatitis medica mentosa)
zmiany rumieniowo-zapalne - Ampicylina
uogólnione zapalenie skóry (Erytrodermia) - Chloramfenikol
uogónione przebarwienie skóry - Arsen, preparaty Zota, Srebro
zmiany grudkowe przypominajce liszaj paski - leki przeciw malaryczne
zmiany przypominajce liszaj rumieniowaty (leki hypotensyjne)
OWRZODZENIA PODUDZI (ULCERA CRURIS)
Przewleke schorzenia czsto o wieloletnim przebiegu, w którym wykwitem jest owrzodzenie a istot s zaburzenia krenia krwi w koczynach dolnych.
Objawy i przebieg
wiek chorych 40-60 lat
umiejscowienie 1/3 dolna podudzi
mog by pojedycze lub mnogie, dotycz jednego lub obu podudzi
cechy morfologiczne
ksztat, wielko, gboko - róna
brzegi (dobrze ograniczone, czasami waowato wzniesione)
dno (ziarnica atoniczna, wydzielina surowiczo-ropna)
stan okolicznych wzów chonnych
skóra otaczajca przebarwiona o cechach wyprysku atroficznego
bolesno - róne nasilenie
przebieg przewleky lub nawrotowy
czciej dotyczy kobiet ni mczyzn
Pyodermia ! przewleky stan zapalny
Przyczyny
choroby naczy
ylnych - ylaki koczyn dolnych, zakrzepowe zapalenie y, niewydolno krenia (obrzki, zastój)
ttniczych - miadyca, choroba Burgera, zatory
zapalenie naczy :
maych - r.z.s., tocze rumieniowaty, twardzina, zespó Sjogrena (zanik gruczoó luzowych i zowych), choroba Behceta (obrzki pcherzowe na luzówce przewodu pokarmowego)
rednich i duych - guzkowe zapalenie ttnic
limfatycznych - obrzki limfatyczne
neuropatie: cukrzyca, wid rdzenia, jamnisto rdzenia
choroby metaboliczne: cukrzyca, dna moczanowa (podagra)
choroby krwi:
ukadu czerwonokrwinkowego
niedokrwisto sierpowata
talasemie
sferocytoza wrodzona
czerwienica - po przeciwbólowych - sulfonamidach
ukadu biaokrwinkowego
biaaczka
dysproteinemia
urazy: mechaniczne, termiczne, chemiczne
choroby nowotworowe: raki kolczysto-komórkowe, misaki, choniaki
zakaenia
bakteryjne (paciorkowce, gronkowce, mieszane)
grulica kiowa, pierwotniakowe, pasoytnicze
zapalenie tkanki podskórnej
niepodane objawy polekowe
pyoedermia gangrenosum
Rónicowanie
|
owrzodzenie y |
owrzodzenie ttnic |
wiek |
40-60 rok ycia |
mody wiek |
pe |
czciej kobiety |
czciej mczyni |
wywiad |
przebyte zakaenia zapalne zapalenie y |
nadcinienie palenie tytoniu cukrzyca |
umiejscowienie |
1/3 dolna podudzi |
w miejscu urazu, ucisk (czsto stopa) |
morfologia owrzodzenia |
nieregularne |
sztancowate |
skóra otaczajca |
o cechach zespou pozakrzepowego obrzk, wyprysk, przebarwienia zmiana ksztatu podudzi ylaki powierzchniowe |
zimna, byszczca skóra pozbawiona wosów |
ból |
podczas stania, ustpujcy po podniesieniu koczyn - niewielkie nasilenie |
chromanie przestankowe ból cigy (chory pi ze spuszczonymi nogami) |
ttno |
zachowane |
brak ttna poniej miejsca wystpowania |
Powikania zakrzepowe zapalenia y
wczesne - zator ttnicy pucnej
póne - zespó pozakrzepowy
Leczenie
zachowawcze
zewntrzne
ogólne
chirurgiczne
leczenie zewntrzne
kpiele odkaajce
nadmanganian potasu
woda utleniona
okady (dziaanie odkaajce, osuszajce)
Acidi borici
Natri chlorati
Argentum nitricum 0,5
Rivanoli 1-2%
Chloramini
oczyszczanie z tkanek martwiczych
ma salicylowa 10-20%
enzymy - Fibrolan (fibrynoliza, plazminaza, kolagenaza)
Iruxol mono
chirurgiczne oczyszczanie ran
antybiotyki lub inne chemioterapeutyki
Ung. Detreomycini 1-2%
Oxytarracini 3
Gentamycini 0,1-0,3
Neomycini 0,5-1
Argosulfan 2% = Dermazini
Chlorchinaldin
Polseptol
leki pobudzajce ziarninowanie i epitalizacj
Alantoina
Ma Mikulicza
Ma Wiszniewskiego
Ma Trama
Hypocalem - ma Topa
pochodne aminokwasów, witamin, hormonów
Metanabol
Pantenol
Solcoseryna
Nadtlenek benzoilu 10-20%
opatrunki Kleinowe:
Rp.
Zinci oxidati 25
Gelatyni 15
Glicerini 10,0
Ague destilatae ad 100,0
opatrunki okluzyjne syntetyczne
bony
hydrokoloidy
granulki dextranomeru (Aadex)
Alginiany
opatrunki piankowe (Codogard)
hydroele
leczenie ogólne
leki uszczelniajce naczynia
zwizki flawonowe
witamina C
leki przeciwzakrzepowe
Heparyna
Sinitrom
leki hamujce agregacj pytek i obniajce lepko krwi
kwas ASS
Polfilin
leki fibrynolityczne
Streptokinaza
Distreptokinaza
leki rozszerzajce naczynia i krwionone i poprawiajce gospodark lipidow
witamina PP
Powikania pio leczeniu miejscowym
kontaktowe zapalenie skóry
ostre
przewleke
cechy wtórnej alergizacji
Profilaktyka
waciwy tryb ycia
profilaktyka zakrzepowego zapalenia y
wczesne wykrycie chorób w których mog wystpowa owrzodzenia
wczesna kwalifikacja do zabiegów operacyjnych
CHOROBY WIRUSOWE SKÓRY
Wirusy
Najdrobniejsze formy ycia od kilku do kilkunastu A, twory ywe, namnaajce si na ywych komórkach. Zbudowane z kwasów nukleinowych (RNA, DNA), otoczone biakow otoczk (kapsyd zbudowany z kapsomerów)
Zakaenie wirusami
adsorpcja wirusów na powierzchni komórek
zniszczenie kapsydu
wniknicie do komórek gospodarza (bezobjawowo gdy si na tym etapie zatrzyma)
szybkie logarytmiczne namnaanie wirusa
zniszczenie komórek - dezintegracja
przenoszenie uwolnionych wirusów do nastpnych komórek
Oddziaywanie wirusów
utajone
wniknicie do komórek - udzia w procesach yciowych komórek bez spaczenia mitozy ! procesy rozrostowe
wczenie wirusów w czynnoci yciowe komórek ! wypaczenie mitozy ! nowotwór
Tropizm
Powinowactwo do okrelonych komórek, tkanek
dermatotropizm - powinowadztwo wirusów do tkanki skórnej
neurotropizm - powinowadztwo wirusów do tkanki nerwowej
Pópasiec - poczenie 2 form
Sposoby identyfikacji wirusów
badania negatywowe tkanek w mikroskopie elektronowym - b. kosztowne
badania cytologiczne - w danej tkance szukamy zwyrodnienia jder ! obecno wirusów
badania immunofluorescencyjne i immunoenzymatyczne - przeciwciaa przeciwko danemu wirusowi znakowane ! identyfikacja wirusów
przeszczepienie pobranego materiau na zwierzta dowiadczalne (na elementy komórkowe zwierzt dowiadczalnych)
oznaczenie w surowicy lub innych pynach przeciwcia gatunkowo swoistych przeciwko danym wirusom - odczyny immunofluorescencyjne lub immunenzymatyczne porednie - proste i tanie
GRUPA OPRYSZCZEK
Opryszczka zwyka (Herpes simplex)
Klinika
S to zmiany drobne pcherzykowe, na podstawie rumieniowej, umiejscowione gównie na twarzy (na granicy bon luzowych i skóry - czerwie wargowa) ze skonnociami do nawrotów i grupowania si. Pocztkowo wypenione treci surowicz ! ropn ! po kilkunastu dniach strupy. 2-3 dni przed wystpieniem zmian w miejscu ich wystpienia bolesno i pieczenie
Etiologia
wirus - Herpes simplex
typ I - powoduje zmiany na bonach luzowych jamy ustnej, wargach, rogówkach (naderki), twarzy, tuowiu i koczynach - rzadko na narzdach pciowych
typ II - zmiany w obrbie narzdów pciowych i poladków
Wykwit pierwotny
Pecherzyk w gbszych warswach naskórka, gdzie komórki wykazuj objawy zwyrodnienia balonowatego
Rónicowanie
pópasiec
liszajec pcherzowy
pcherzyca bon luzowych (pemphigoid)
afty (aphtae)
Leczenie
w zmianach mao nasilonych leczenie miejscowe
osuszajce i odkaajce (pasty cynkowe, aerozole z antybiotykiem - Viseptol)
leczenie ogólne
lek dziaajcy wybiórczo na DNA wirusów - Acyklovir (Zowirax, polski preparat Heviram)
i.v. 5 mg/kg co 8 h przez 5 dni
p.o. 200 mg 5x dziennie przez 5 dni
leki immunostymulujce - Izoprenosime
6 mg dziennie w okresie zmian czynnociowych
witamina B6
i.m. 50 mg 1x dziennie
witamian B12
i.m. 0,5 mg 3x w tygodniu
Acyklovit - miejscowo
maci, el
Zakaenie pierwotne (Eczema herpeticum)
Noworodki, dzieci - bez dostatecznego poziomu przeciwcia, z chorobami alergicznymi, o bardzo cikim przebiegu
Stan dziecka b. zy w postaci opryszczkowatego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (sepsa) ! wykwity pierwotne ! alergiczne zmiany skórne pcherzowo-ropne z zabbieniem w czci rodkowej i z tendencj do grupowania si (okres wylgania kilka, kilkadziesit dni) i na to nakada si opryszczka. Zakaenie Herpes simplex nie pozostawia odpornoci
Rónicowanie
liszaj pcherzowy noworodków
pyodermia
Leczenie
Miejscowe mao skuteczne i podawanie i.v. Aceklovir + -globulina + wit. C
Pópasiec (Zoster)
S to zmiany pcherzykowe i pcherzowe o jednostronnym ukadzie z nasilonymi zmianami bólowymi. Zazwyczaj pozostawia odporno.
Etiologia
Wirus wykazuje waciwoci neurotropowe, atakujc zwoje midzykrgowe (korzonki tylne) lub zwoje czuciowe nerwów czaszkowych, a take nerwy ukadu obwodowego.
Odmiany kliniczne
pópasiec zgorzelinowy (Zoster gangrenosus)
pópasiec krwotoczny (Zoster hemorrhagicus)
pópasiec oczny (Zoster ophtalmicus)
pópasiec uogólniony ,rozsiany (Zoster generalisatus)
Lokalizacja
ga nerwu trójdzielnego zmiany na skórze twarzy i przechodzi na skór:
gowy - oczodó
szyi
wzdu przebiegu nerwu barkowego
midzyebrowo na odpowiedniej wysokoci zwojów
koczyny dolne z zajciem zewntrznych narzdów pciowych
Pópasiec zgorzelinowy (Zoster gangrenosus)
Wynik wtórnej infekcji bakteryjnej ! gbokie naderki przechodzce w owrzodzenia
Pópasiec krwotoczny (Zoster hemorrhagicus)
Pcherze z treci krwist
Pópasiec oczny (Zoster ophtalmicus)
Zajmuje oczy - w wyniku przejcia zakaenia skórnego na gak oczn i rogówk ! po jej zniszczeniu moe dochodzi do lepoty
Pópasiec uogólniony
Ogniska o ukadzie jednostronnym, ale drobne ogniska pcherzowe po drugiej stronie klatki piersiowej o charakterze rozsianym. Towarzyszy rakom i choniakom.
Rónicowanie
opryszczki
róa pcherzowa
neuralgie innego pochodzenia
Leczenie
ogólne
Acyklovir - we wlewach doylnych
Heviran - doustnie - 200 mg 5x dziennie z przerw nocn 8h
witamina B1
witamina B12
antybiotyki o szerokim spektrum dziaania
rodki przeciwbólowe (Pyralgin, Pabialgin, Amizepin)
GKK - Encorton 10-20 mg/dob ! po ustaniu wysiewu pcherzyków, ale zapobieenie neuralgii
miejscowe
aerozole i pyny z lekami odkaajcymi i antybiotykami
pasty i kremy odkaajce (Viosept)
w okresie póniejszym (po ustpieniu strupów) mona stosowa aerozole, pasty i kremy z dodatkiem GKK (Oxycort, Pimafucort)
GRUPA OSPY
Ospa wietrzna
krowianka przeszczepiona
Guzy dojarek
Miczak zakany
Krowianka przeszczepiona
Etiologia
Wirusy z grupy Poxwirus officinale hodowany na zarodkach kurzych i rogówce królika
Zakaenie
Przypadkowe przeszczepienie wirusa z miejsca odczynu poszczepiennego
Wykwit pierwotny
Pcherz o mocnej i dobrze napitej pokrywie z wgbieniem i rozpoczynajcym si rozpadem
Doczyta: leczenie i rónicowanie
Guzy dojarek (Noduli mulgenitum)
Etiologia
Wirusy z grupy ospy, zbliony do krowianki, nie dajcy si hodowa na zarodkach kurzych
Wykwit pierwotny
Twardy, kopulasty guzek (1-2 cm.) barwy sino-brzowej, zagbiony w czci rodkowej - w miejscu kontaktu z chorym wymieniem (palce ! strup silnie przylegajcy)
Przebieg
Samoistne ustpowanie po 4-6 tygodniach
Doczyta: leczenie - zbdne i rónicowanie
Miczak zakany (Molluscum contagiosum)
Etiologia
Wirus z grupy ospy (Poxwirus) nie hoduje si na zarodkach kurzych, ani na zwierztach dowiadczalnych
Wykwit pierwotny
Twarde szaro-brunatne guzeki z wgbieniem w czci rodkowej zawierajcy tre kaszkowat o barwie perowej
Wystpowanie
rce
twarz
narzdy pciowe
Przebieg
Kilkomiesiczny z reguy bez podmiotowych objawów. Moe ustepowa samoistnie.
Rónicowanie
kpki óte
rogowiak
prosaki
Leczenie
Mechaniczne usunicie mas
GRUPA BRODAWEK
Wywoane HPV (Human papiloma virus)
Brodawki zwyke (Verrucae vulgares) - HPV2 (4 i 7)
Brodawki paskie (modocianych) (Verrucae planae - juveniles) - HPV3 (10)
Brodawki przejciowe (Intermediatae warts) - HPV3, 10, 26, 27, 28
Brodawki stóp (Verrucae plantares)
mozaikowe (Mosaic warts) - HPV1
cysty podeszwowe - HPV1 60, 65 (47)
Epidermodysplasia verruciformis - HPV3, 5, 8, 14
Kykciny koczyste (Condyloma acuminata)
Potencjalnie onkogenne wirusy wykrywane w skórze
41 - w brodawkach i rakach skóry
48 - rak kolczystokomórkowy
49 - w brodawkach skórnych w przebiegu immunosupresji
5, 8, 14 - rak skóry chorych na Epidermodysplasia verruciformis
Potencjalne onkogeny genitalne
42, 44, 53, 54, 58, 59
Brodawki zwyke (Verrucae vulgares)
Umiejscowienie
na zewntrznej czci doni
palce rk
way paznokciowe
niekiedy pod pytk paznokciow
Wykwit pierwotny
Grudka barwy cielistej, wyniosa nad powierzchni skóry, nie sprawiajca wikszych dolegliwoci (ból wystpuje, gdy brodawka wystpuje pod pytk paznokciow)
Przebieg
Wielomioesiczny a nawet wieloletni
Róznicowanie
Grulica brodawkujca (Tuberculosis verrucosa)
Brodawczak (papilloma) i brodawka ojotokowa (Verruca seborrhoica)
Rak brodawkujcy (Carcinoma verrucosum)
Brodawki paskie (modocianych) (Verrucae planae - juveniles)
STANY PRZEDRAKOWE I RAKOWE
Stany przedrakowe
Cechy skóry starczej
szaroótawe zabarwienie
przebarwienia, odbarwienia
sucho, zuszczanie
cieczenie i amniejszenie sprystoci
teleangiektazje ! rozrost naczy skóry
Stany przedrakowe, z których czsto rozwijaj si nowotwory
Keratosis senilis
Cornu cutaneum
Xerodermia pigmentosum
Radiodermitis
Keratosis arsenicalis
Leukoplakia
Stany przedrakowe, z których rzadko rozwijaj si nowotwory
Przewleke stny zapalne z bliznowaceniem
Przerose blizny po oparzeniach
Rogowacenie starcze (Keratosis senilis)
Nagromadzenie si mas rogowych na skórze odsonitej (twarz, rce). Pocztkowo niewidoczne ale wyczuwalne, mnogie ! powikszaj si i rogowaciej. Gdy dookoa zmiany powstanie czerwony rbek, nacieczenie, pkanie ! rozwijaj si nowotwory skóry.
Leczenie
krioterapia
chirurgicznie
koagulacja
maci:
5-chlorouracylowa
Retin-A 1%
Róg skórny (Cornu cutaneum)
Rozwija si przewanie na podou skóry starczej, a u dzieci na podou stanu zapalnego (ale nie jest u nich stanem przedrakowym)
Nacieczenie podstawy ! powoli wyrastaj zbite masy rogowe o powierzchni szorstkiej, czarnej.
Silnie przylegajce ! zdrapanie ! powierzchnia lekko krwawica
Leczenie
j/w - najlepiej chirurgicznie
Skóra pergaminowata i barwnikowata (Xerodermia pigmentosum)
Bardzo rzadkie schorzenie, czsto rodzinnie dziedziczone (autosomalne recesywne), czsto u dzieci osób blisko ze sob spokrewnionych, o cechach wybitnej nadwraliwoci na wiato soneczne. O cechach plam soczewicowatych i piegowatych.
Cechy
Brak endonukleazy
Zmiany
pamy soczewitowate
plamy piegowate
odbarwienia
zaniki
teleangiektazje
Nastpstwa
Po pewnym czasie dochodzi do rozwoju nowotworów (brodawczaki, raki, misaki, czerniaki)
Leczenie
filtry o wskaniku protekcji 40
retinoidy - hamowanie nowotworu
Rogowacenie arsenowe i smoowcowe (Keratosis arsenicalis et picea)
Styczno ze zwizkami arsenu. Picie wody ze zwizkami arsenu moe da zmiany nawet po 20 latach.
Zmiany na
doniach
stopach
Rogowacenie starcze na powierzchni grzbietowej, moszna (kominiarze)
Uszkodzenie porentgenowskie skóry (Radiodermitis)
Leczenie zmian nowotworowych promieniami ! zniszczeniu ulegaj chore tkanki i tkanki lece obok ! bliznowacenie. Skóra miejscami cieczaa , ale ogólnie twarda. Teleangiektazje, bruzdowanie. Przy pkniciu bdz brodawkowaniu moe doj do rozwoju nowotworu.
Rogowacenie biae (Leukoplakia)
Ogniska (plamy) biaawe na luzówkach i przejciu luzówek w skór (np. narzdy pciowe)
Jednostajna powierzchnia, gadka, lnica (czasem chropowata). Zmiana ta powstaje pod wpywem dranienia (proteza, pokarm)
Rónicowanie
liszaj paski
Leczenie
usunicie chirurgiczne
NOWOTWORY
Cechy nowotworu
miejsce wyniose
nacieczenie podstawy
brodawkowanie brzene
Rak in situ (miejscowy)
Choroba Bowena - HPV 16 i 18, 33, 35
Zmiany bardzo powierzchowne, rzadko ponad powierzchni, o ksztacie dowolnym i powolnym przebiegu
Erytroplazja Queyrata HPV 16
Bona luzowa ! sino-czerwona plamka lub wolno rosncy naciek. Powierzchnia gadka, lnica.
Leczenie
laseroterapia
chirurgicznie
RAKI NASKÓRKA
Rak podstawnokomórkowy (Carcinoma basocellulare - CCD)
rak posdtawnokomórkowy guzowaty
rak posdtawnokomórkowy bliznowaciejcy
rak posdtawnokomórkowy przerosy
rak posdtawnokomórkowy barwnikowy
rak posdtawnokomórkowy wrzodziejcy
Powstaje ze zmian przedrakowych, na nieodsonitych powierzchniach.
Pocztkowy wykwit: guzek rozrastajcy si obwodowo (w ksztacie wianuszka z pereek) z centralnym owrzodzeniem
Leczenie:
maci (5-chlorouracylowa)
krioterapia mniejsze zmiany
chirurgia
rentgenoterapia wiksze zmiany
Rogowiak (Keratocytoma)
Wystpuje jako guz pojedyczy lub mnogi. Wystpuje gównie na twarzy, ale take w innych miejscach.
W jego centralnej czci - masy rogowe. Samoistnie ustpuje.
Morbus Paget
Rak ródnaskórkowy
w obrbie brodawki sutkowej ! z przewodów mlecznych. Dochodzi do wcignicia brodawki sutkowej
w obrbie narzdów pciowych ! z przewodów apokrynowych
Rónicowanie
luszczyca
wyprysk
Czerniak zoliwy (Melanoma malignum)
Czerniak o wzrocie dwufazowym:
powierzchownie - szeroko
w gb
Odmiany:
lentio maligna melanoma
superficial spreading melanoma
Przyczyny:
Dranienie:
wiato
mechanicznie
chemicznie
Wskaniki do oceny zoliwoci
Kryteria zoliwoci w/g Clarka
zmiana ograniczona tylko do naskórka - chirurgicznie cakowicie wyleczalna
pknicie naskórka i zajcie warstwy brodawkowatej
zajta warstw brodawkowata i podbrodawkowata
zajcie warstwy siateczkowatej
zmiana dochodzi a do koci
Klasyfikacja Breslowa
grubo - poniej 0,76 - 93% przeycia
grubo powyej 3,00 - 50% przeycia
Wskanik mitozy
obraz histologiczny
Lymphocytoma cutis
choroba Hodkina
nie typu choroby Hodkina - w zalenoci od stopnia zrónicowania komórek limfatycznych
choniaki o mniejszym stopniu zoliwoci (mycosis fungoides) Zespó Sezary`ego, Pagetoid, reticulosis
choniaki o wikszym stopniu zoliwoci
Ziarniak grzybiasty (Mycosis fungoides)
Jest to choniak typu T, cechujcy si proliferacj komórek T pomocniczych typu 2 (Th2), o szczególnie przewlekym przebiegu, w którym zmiany chorobowe - rumieniowe, naciekowe i guzowate - wystpuj w skórze, w pónych okresach zajte bywaj równiw wzy chonne i narzdy wewntrzne.
Wyróniamy 4 postacie:
okres wstpny (Status praemycoticus) - zuszczanie naskórka na bocznych powierzchniach tuowia ! zmiany zapalne ustpuj po leczeniu UV. Stan poprzedzajcy - wid skóry.
okres naciekowy (Stadium infiltrativum) - gdy nie pomaga fototerapia ! radioterapia (tusze rentgenowskie - caej skóry)
Cytostatyki
Winkrystyna
okres guzowaty (Stadium tumorosum) - rozpadaj si guzy, zmiany take w narzdach wewntrznych.
Posta erytrodermiczna (Erythrodermia) - ogólny stan zapalny skóry ze widem.
WENEROLOGIA
Choroby przenoszone drog pciow (Sexually transmitted diseases STDs)
KLASYCZNE |
NOWEJ GENERACJI |
rzeczka ki wrzód mikki ziarnica weneryczna pachwin ziarniak pachwinowy |
nierzeczkowe zapalenie dolnych odcinków dróg moczowo-pciowych o etiologii nieznanej - nieswoiste o etiologii znanej - bakteryjne, pierwotniakowe, drodakowe, wirusowe |
|
opryszczka pciowa |
brodawki pciowe |
|
miczak zakany |
|
zakaenie HIV |
|
wierzb, wszawica |
INNE CHOROBY PDP
Cytomegalia
Hepatitis A, B, C, D
Salmonellosis
Giardiasis
Amebiasis
Shigellosis
Campylobacteriosis
Zakaenie HTLV-1
Choroby weneryczne - choroby przenoszone drog pciow.
Rzeczka i Kia
Podlegaj obowizkowej rejestracji we wszystkich krajach wiata.
500 lat temu wyprawa Columba przeniosa na kontynent Europejski ki - kia zawleczona.
1946 - wprowadzenie do leczenia Penicyliny ! spadek zachorowa na ki i rzerzczk, a w poowie lat 70 wzrost.
Wskanik szerzenia si choroby przenoszonej drog pciow (Ro)
Ro = cD
- prawdopodobiestwo zaraenia podczas pojedyczeko kontakyu pciowego
c - czsto zmiany partnerów (liczba nowych partnerów w okrelonym czasie)
D - czas trwania zakanoci choroby
Wskanik szerzenia si choroby przenoszonej drog pciow (Ro) wiadczy o intensywnoci szerzenia si zakae chorób przenoszonych drog pciow STDs.
Mona wpywa poprzez:
skrócenie czasu trania choroby ! wczesne leczenie
mona ograniczy (wyczy) kontakty seksualne
Markery i czynniki ryzyka chorób prznoszonych drog pciow (wpywajce na Ro)
MARKERY |
MARKERY/CZYNNIKI |
CZYNNIKI |
stan cywilny rasa miejsce zamieszkania (wie, miasto) stan socjoekonomiczny |
wiek pe palenie alkohol narkomania inne choroby PDP |
zachowania seksualne * liczba partnerów (wtym nowych, przygodnych) preferencje seksualne praktyki seksualne |
|
zachowany napletek metody antykoncepcji |
zachowania zdrowotne ** nie stosowanie rodków ochronnych nie zgaszanie si do lekarza nie podawanie kontaktów nie stosowanie leczenia |
* zasadniczym czynnikiem ryzyka jest ekspozycja na chorob PDP
** czynniki ryzyka zaraenia lub powika chorób PDP
Na zakaenia wirusowe, chlamydiowe - zapadaj osoby z wyszych grup spoecznych
Na zakaenia bakteryjne - osoby z niszych warstw spoecznych
Wane okrelenia epidemiologiczne
High - frequency transmitters (core group members) - osoby, których zachowania seksualne usposabiaj do zaraenia siebie i swoich partnerów chorobami PDP
Receivers - osoby o wysokim ryzyku zaraenia chorob PDP przez swoich partnerów
Zapobieganie
wczesne wykrywanie i ich leczenie
wczesne wykrywanie zakae u partnerów seksualnych, identyfikowanie tych partnerów i stosowanie leczenia (naraenie na zakaenie)
Zawiadamianie partnerów (Partner notification - PN)
Badanie kontaktów.
Spektrum czynnoci w wyniku których partner osób zaraonych STD lub HIV s informowani o ekspozycji na zaraenie, moliwoci uzyskania porady i pomocy medycznej.
Zasady zawiadamiania partnerów
poufno
dobrowolno
dostno pomocy
ochrona przed dyskryminacj
Sposoby
przez zakaonego pacjenta (patient referral)
przekazanie informacji
towarzyszenie w przyjciu do zakadu opieki zdrowotnej
przekazywanie karty kontaktów
przez pracownika opieki zdrowotnej - po dostarczeniu informacji przez pacjenta z zachowaniem poufnoci.
przez pacjenta z udziaem pracownika opieki zdrowia
Prewencja pierwotna (zapobieganie)
edukacja zdrowotna
uwiadamianie grup naraonych na zakaenie
promowanie uywania prezerwatyw
redukcja partnerów
zwikszenie dostnoci do zakadów opieki zdrowotnej
lepsza dostpno diagnostyczna
leczenie profilaktyczne
leczenie masowe (objawowe)
screening (w Polsce w kierunku kiy)
jednopartnerstwo
Czynniki patogenne przenoszone drog pciow
BAKTERIE |
WIRUSY |
INNE |
Neisseria gonorrhoeae Chlamydia trachomatis |
Human immunodeficiency viruses t. 1, 2 |
Trichomonas vaginalis Phthirus pubis |
Treponema pallidum |
Herpes simpelx virus t. 2 |
Sarcoptes scabiei |
Calymmatobacter granulomatosis Ureaplasma urealyticum |
Human papilloma virus t. genitalis HPV 6, 11, 16, 18, 31, 33, 35, 39, 42-45, 51-56 |
|
Hemophilus ducreyi |
Cytomegalovirus |
|
Molluscum contagiosum virus |
- pierwotniaki, pasoyty, grzyby
Wrzód mikki weneryczny (Chancroid)
Wystpuje czsto w krajach rozwijajcych, a w rozwinitych w postaci epidemicznej
Czynnik zakany
G(-) paeczka - Hemophilus ducrei. W celach diagnostycznych pobieramy materia z owrzodzenia i oceniamy w preparacie bezporednim. Mona hodowa. 1-14 dni wylganie
Klinicznie
Objawy wystpuj szybko. Pocztkowo krosty ! owrzodzenie (kilka, kilkanacie zmian)
bolesne
pokryte tkankami martwiczo-ropnymi
krwawi pod wpywem lekkiego nacisku
wzy chonne powikszone ! ulegaj rozmikaniu i przebijaniu (rozpad)
Rónicowanie
kia - duszy czas wylgania
Leczenie
Tendencja u chorych na STP - podawanie jednej dawki antybiotyku
Azitromycyna 1g
Ceftraxom 250 i.m.
Erytromycyna 4xd 500 mg. 7 dni
alternatywnie
Amoxycylina 3xd 500 mg. 7 dni
Ciprofloxacin 2xd 500 mg. 3 dni
Ziarnica weneryczna pachwin (Lymphogranuloma)
Czynnik wywoujcy
Chlamydia tracheomatis typy L1 - L3
Diagnostyka
Trudnoci z hodowl. Stosuje si badanie immunologiczne. Inkubacja - kilka tygodni.
Zmiany
wielopostaciowe
grudki
pcherzyki
owrzodzenia
Liczne, szybko samotnie ustpuj. Zakaenia do wzów chonnych i zajmuj naczynia chonne. Dochodzi do:
powikszenia wzów chonnych
zastój chonki ! obrzki narzdów miednicy mniejszej
rozpad wzów chonnych i powstaj przetoki np. cewki moczowej ! zakaenie cewki moczowej ! deformacje anatomiczne
Leczenie
Tetracykliny
Doxycyclina 100 mg 2xd 14 dni
Tetracyklina 500 mg 4xd 14 dni
Erytromycyna 500 mg 4xd 14 dni
Sulfonamidy 1 g 4xd 14 dni kobiety w ciy
Ziarniak pachwinowy (Donovanosis)
Czynnik wywoujcy
Calimatobacterium granulomatosis
Diagnostyka
dugi czas wylgania - kilka tygodni
Zmiany
Bardzo powierzchowne owrzodzenia w obrbie skóry okolicy pciowej + okolica pachwinowa.
Nie daj zmian w obrbie wzów chonnych.
Owrzodzenia pezakowate, powierzchniowe, szerz si obwodowo. Mog by rozlege.
Bakterie dostaj si do krwiobiegu ! przerzuty
narzdy wewntrzne
koci
Leczenie
Biseptol 480 mg 2 tabl., 2xd, 21 dni
Tetracyklina 500 mg, per os 4xd, 21 dni
Doxycyclina 100 mg 2xd 21 dni
KIA - SYPHILIS (LUES)
Ukadowa choroba zakana (Treponema pallidum sspp. pallidum) cechujca si wieloletnim przebiegiem z nastpujcymi po sobie okresami objawowymi bezobjawowymi. Moe dotyczy kadej tkanki (gównie naczyniowej) i przenosi si z matki na pód.
Kia nabyta (Lues aquisita)
Po zakaeniu (skóra uszkodzona, bona luzowa nieuszkodzona) Treponema pallidum szybko dostaje si do regionalnych wzów chonnych i do krwiobiegu. Reakcje gospodarza:
okoonaczyniowy naciek z limfocytów, plazmocytów, fibroblastów; obrzk i proliferacja endothelium maych naczy (endarteritis obliterans)
tworzenie kompleksów immunologicznych
Zakano 30-70%
kia wczesna (Lues recens)do 2 lat po zakaeniu
okres inkubacji (3 tyg.)
zakaenie wczesne zmiany pierwotne
kia I okresu
(6 tygodni)
kia I okresu surowiczoujemna kia I okresu surowiczododatnia
(-) odczyny kardiolipidowe 3 tygodnie odczyny klasyczne 3 tygodni osutka kiowa wczesna
kia II okresu
(9-15 tydzie)
kia II okresu wczesna kia II okresu nawrotowa
(9-15 tydzie) (od 15 tygodnia do 2 lat)
kia bezobjawowa (lues laten recens)
Stan bezobjawowego zakaenia po ustpieniu objawów wczesnych. Wzgldnie bezobjawowy przebieg choroby w okresie 2 lat od zakaenia
kia póna (lues tarda)
(powyej 2 lat)
kia utajona póna (lues latens tarda) kia póna objawowa - kia III okresu
moe poprzedza zmiany narzdowe (lues tarda sympthomatica)
narzdowa (visceralis) kia póna
ukadu nerwowego |
skóry |
sercowo-naczyniowa |
b. luzowych |
narzdów miszowych |
koci |
W kile pónej nadwraliwo na Treponema pallidum
tworzenie nacieków (kilaków), rozpad, nekroza, zwóknienie; postpujce uszkodzenia tkanek, gównie ukadu sercowo-naczyniowego i nerwowego. OUN ulega zakaeniu ju w okresie kiy wczesnej. W czasie 5-10 lat po zakaeniu powstaj zmiany w oponach i naczyniach, nastpnie w miszu OUN (mózgu i rdzenia)
KIA WCZESNA
Kia I okresu
Wykwit pierwotny
Owrzodzenie w okolicy pciowej o równych brzegach, dnie nieckowato zagbionym, o twardej podstawie, przykryte luzowat wydzielin, skóra dookoa owrzodzenia niezmieniona.
Zmianom miejscowym towarzyszy: powikszenie wzów chonnych w danej okolicy (najczciej pachowe lub miednicy mniejszej). S one widoczne, twarde, niebolesne, przesuwalne wzgldem podoa.
Lokalizacja
prcie
okolica narzdów pciowych
pochwa
szyjka macicy
lokalizacja nietypowa
rozlane zapalenie odzi
objaw pierwotny olbrzymi
objaw pierwotny mikro (poronny)
objaw pierwotny zgorzelinowy
stwardnienie pierwotne
objaw pierwotny otarcia
objaw odbitkowy - 2 powierzchnie stykowe
objaw szczelinowy (odmiana objawu odbitkowego)
umieszczenie pozapciowe (warga dolna, przedsionek jamy ustnej, palce rk, gardo
Powikanie objawu pierwotnego
nieodprowadzalno napletka
zadziergnicie napletka
owrzodzenia
Rónicowanie kiy I okresu
opryszczka pciowa
wrzód mikki
LGV
carcinoma - rak narzdów pciowych
balanitis erosiva
rumie trway
Uwaga! Wszystkie owrzodzenia narzdów pciowych wymagaj diagnozowania w kierunku kiy
Kia II okresu
Zmiany w kile II okresu
skóra (osutka)
narzdy wewntrzne
nerki ! biakomocz (zmiany lekkie), nerczyca (zmiany b. cikie)
wtroba ! ótaczka
uogólnione powikszenie wzów chonnych
okciowych - najbardziej - wzdu minia trójgowego
karkowych
nad- i podobojczykowych
odczynowe bóle stawowe
bóle gowy
sztywno karku
zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
bielactwo kiowe (kark)
ysienie
zmiany w obrbie bon luzowych - jama ustnej, narzdów pciowych
skóra
donie
nogi
gowa - granica skóry owosionej i nieowosionej, twarz
tuów
Grudki osutkowe ! rozpad ! przechodzenie w krostk kiow
Grupuj si w fadach skóry i tam pozostaj zlewajc si ! kykciny paskie (Condylomata lata), ulegajc rozpadowi, a poza fadami bledn i zanikaj
luzówki
S to zmiany towarzyszce zmianom skórnym - wykwity plamiste (plamy opalizujce) ! grudki ! ulegaj rozpadowi ! naderki
ysienie kiowe
wczesne w przebiegu kiy wczesnej - nie róni si od innych zmian tego typu
ysienie ogniskowe - w kile II okresu - nawrotowej i dotyczy okolic:
skroniowej
potylicznej
S to drobne ogniska pozbawione wosów
bielactwo kiowe
Dotyczy gównie kobiet. Plamy odbarwionej skóry na:
szyi
karku
Drobne plamki rónej wielkoci przechodzce na ramiona. Rónicowa z upieem pstrym.
Rónicowanie osutek kiy II okresu
osutka wczesna |
osutka nawrotowa |
jednopostaciowa (plamy, grudki) obfita symetryczna wykwity powierzchniowe jednakowej wielkoci nie grupuj si nie szerz si obwodowo ustpuj bez ladu trwaj krótko |
wielopostaciowe (plamy, grudki, krosty) mniej obfita niesymetryczna wykwity gbsze rónej wielkoci dookoa wykwitu rbek zuszczajcego naskórka grupuj si szerz si obwodowo mog ulec zbliznowaceniu dugo trwaj (kilka dni lub tygodni) |
Rónicowanie kiy II okresu
Moe ona upodabnia si do wielu chorób
osutki polekowe
upie róowaty Gilberta
róyczka
mononukleaza zakana
rumie wielopostac
grzybica
uszczyca
Condylomata lata
brodawki pciowe
ylaki odbytu
pcherzyca bujajca
Kia III okresu
Kia póna skóry, b. luzowych i koci
Kia póna - silna odpowied komórkowa moe zlikwidowa zakaenie zupenie.
Kia póna skóry, b. luzowych i koci s ze sob powizane poniewa kilaki (guzy rozpadajce si) rozprzestrzeniaj si ze skóry na koci.
Na skórze:
kia guzkowo-pezajca
kia guzkowo-wrzodziejca
Zmiany szerz si obwodowo powoli, o ksztacie nerkowatym ! póniej bliznowacenie nacieków ! bliznowacenie mozaikowate
Kia póna narzdowa
OUN - mózg i rdze krgowy
serce, aorta
narzdy wewntrzne:
wtroba
puca
odek
jdra
Kilaki ulegajc rozpadowi i sczy si wydzielina podobna do gumy arabskiej.
Kia sercowo-naczyniowa
Zmiany dotycz przede wszystkim ciany ttnicy gównej i zastawek serca
niepowikane zapalenie ttnicy gównej
zapalenie ttnicy gównej ze zweniem ujcia naczy wiecowych
ttniak ttnicy gównej
zapalenie ttnicy gównej z niedomykalnoci zastawki póksiycowatej
kilaki minia sercowego
rozlane kiowe zapalenie minia sercowego
Kia ukadu nerwowego
Kia oponowo-naczyniowa
bezobjawowa kia ukadu nerwowego (wczesna i póna
ostre kiowe zapalenie opon mózgowych
kia oponowo-naczyniowa mózgu
kia oponowo-naczyniowa rdzenia
kia naczyniowa mózgu i rdzenia
kilak mózgu i rdzenia
W pynie mózgowo-rdzeniowym musimy stwierdzi czy (+) odczyny krtkowe
Kia miszowa
wid rdzenia - zwyrodnienie sznurów i korzeni tylnych rdzenia dajce objawy w zalenoci od lokalizacji
poraenie postpujce - zajcie opon, nerwów czaszkowych i naczy
Kliniczne objawy widu rdzenia krgowego
Objawy podmiotowe |
Objawy przedmiotowe |
bóle strzelajce ataksja parestezje zaburzenia czynnoci pcherza moczowego przeomy odkowe (i z innych narzdów wewntrznych) utrata wzroku nietrzymanie stolca osabienie potencji |
zmiany w renicach renice Argyll Robertsona zniesienie odruchów gbokich (skokowych, kolanowych, okciowych) objaw Romberga zaburzenia czucia gbokiego (niezborno gównie koczyn dolnych) zaburzenia czucia powierzchniowego poraenie nn. czaszkowych zanik nerwu wzrokowego ! lepota obnienie napicia miniowego |
Kliniczne objawy poraenia postpujcego
Objawy podmiotowe |
Objawy przedmiotowe |
wczesne nadmierna draliwo zaburzenia pamici zmiany osobowoci osabienie zdolnoci skupiania uwagi zaniedbanie wygldu zewntrznego bóle i zawroty gowy bezsenno póne otpienie intelektualne zmiany nastroju (euforia, depresja) spltanie i dezorientacja urojenia konfabulacje napady padaczkowe |
czste zmiany w renicach renice Argyll Robertsona spowolniaa dysartyczna mowa maskowaty wyraz twarzy drenia jzyka, twarzy, rk zaburzenia pisania i czytania psabienie lub wzmoenie odruchów gbokich rzadkie objawy ogniskowe niedowad nerwu twarzowego zanik nerwu wzrokowego zaburzenia w sferze ruchowej (niezborno, chwiejny chód) postpujce zniedonienie i wyniszczenie |
Kia wrodzona (Lues congenita)
Schorzenie ukadowe wystpujce u podu - do zakaenia dochodzi przez oysko. Jeeli noworodek zaraa si w czasie porodu - kia nabyta.
Do zakaenia dochodzi powyej 3 miesica ciy. Zaley od stanu oyska - komórek trofoblastu (rola ochronna).
Profilaktyka na wykrywanie kiy jest obowizkowa u kobiet w ciy. Badania w kierunku kiy s wykonywane przy pierwszej wizycie u ginekologa kobiety w ciy. Jeeli wynik dodatni leczenie wprowadzone od razu. Im wczeniej leczenie penicylin tym mniejsza szansa zakaenia podu. Kada kobieta rodzca nie moe by wypisana ze szpitala bez bada serologicznych w kierunku kiy.
Przebieg kiy wrodzonej
u kobiety leczonej lub niedostateczne leczonej w czasie ciy
obumarcie podu w onie matki spowodowane ki
urodzenie martwego podu po 20 tyg. ciy
urodzenie dziecka o wadze > 500 g u którego rozwijaj sizmiany charakterystyczne dla kiy
Kia wrodzona wczesna (do 2 r..)
Objawy typowe dla II okresu kiy nabytej, ale wystpuj odrbnoci:
osutki plamisto-grudkowe, pcherzowe, naciekowe, sapka kiowa (coryza syphilitica) - zajcie luzówki jamy nosowej - noworodki oddychaj przez nos
zmiany narzdowe: wtroby, ledziony, jder, niedokrwisto wtórna, osteochondritis, periositis, osteomyelitis, zmiany dystroficzne
Kia wrodzona póna (od 3 r..)
Objawy typowe dla kiy pónej nabytej oraz swoiste dla kiy wrodzonej:
triada Hutchinsona:
ródmiszowe zapalenie rogówki
uszkodzenie narzdu suchu
deformacja zbów staych
zmiany kostne
znamiona kiy wrodzonej (blizny lub znieksztacenia po wygojonych wczesnych i pónych kiowych zmianach skórnych i kostnych)
zby Hutchinsona
nos siodekowaty
podniebienie gotyckie
blizny Parrota
zmtnienie rogówki
podudzia szablowate
guzy czoowe
guchota
zanik nerwu wzrokowego
zwóknienie jder
Rozpoznanie kiy wrodzonej
pewne
wykazanie obecnoci krtkó bladych w zmianach chorobowych, oysku, ppowinie lub materiale autopsyjnym (ciemne pole widzenia. IF porednia, barwienie srebrem, RIT)
prawdopodobne dotyczy:
kadego noworodka urodzonego z matki nieleczonej lub niedostatecznie leczonej w czasie ciy
kadego noworodka lub starszego dziecka z (+) odczynami kiowymi przy wspólistnieniu:
charakterystycznych zmian klinicznych
swoistych zmian w rtg. koci dugich
(+) VDRL w pynie m-rdzeniowym
podwyszonej pleocytozy i biaka w pynie m-rdzeniowym
miana VDRL 4x wyszego ni u matki
(+) 19S - IgM FTA-ABS - odczyn z frakcj 19S surowicy dziecka