Przestępczość wśród
nieletnich
Grupa Z-22
Czym jest przestępczość?
Przestępczość - przez pojęcie przestępczość rozumie się zbiór czynów zabronionych ustawowo pod groźbą kary, a popełnionych na obszarze danej jednostki terytorialnej
Obecnie najbardziej niepokojącym zjawiskiem jest tendencja wzrostowa przestępstw dokonywanych przez osoby nieletnie, uznanych jako szczególnie niebezpieczne dla życia i zdrowia:
kradzież cudzej rzeczy,
kradzież z włamaniem,
przestępstwa rozbójnicze,
bójka, pobicie,
przestępstwa narkotykowe,
gwałty
zabójstwa
Przestępczość nieletnich, podobnie jak i dorosłych, koncentruje się na terenach miejskich, szczególnie w dużych aglomeracjach. Występuje ona wraz z gwałtownym wzrostem miast, uprzemysławianiem kraju, towarzyszy postępowi technicznemu
Czym charakteryzuje się przestępczość wśród nieletnich?
Przestępczość nieletnich jako problem społeczny zawiera w sobie znaczny potencjał niebezpieczeństwa, częstokroć większy niż w pozostałych grupach wiekowych. Wejście nieletnich na drogę przestępczości pozostawia trwałe deformacje osobowości bardzo trudne do naprawienia w wieku dojrzałym. Z punktu widzenia interesu społecznego przestępczość nieletnich jest zjawiskiem niezwykle szkodliwym.
Sposób popełniania czynów w tych kategoriach przez osoby nieletnie cechuje „duża spektakularność”, są to często działania wręcz na pokaz, w sposób jawny na oczach innych uczestników, nacechowany swego rodzaju zuchwałością,
Nieletni często nie kryją się z tą działalnością, wręcz chwalą się swoimi wyczynami przed rówieśnikami oraz lokalnymi społecznościami
Zdarzenia przestępcze będące udziałem osób nieletnich w dużym stopniu nacechowane są elementami agresji tak fizycznej jak i psychicznej.
Przestępczość nieletnich cechuje również seryjność, tzn. nieletni popełniając przestępstwo i nie ponosząc za nie konsekwencji, bo nie zostało ono wykryte kontynuuje przestępcze działania z reguły do czasu “sprawy na policji”.
Świadczy o tym m.in. to, że ilość spraw przekazanych do sądów rodzinnych zawsze jest od 3 do 5 razy mniejsza niż ilość udowodnionych nieletnim czynów karalnych. Co roku jak wynika ze szczegółowych analiz, policja prowadziła szereg spraw wobec nieletnich, którym zarzucano popełnienie od kilku do kilkudziesięciu przestępstw. Brak reakcji ze strony osób dorosłych na zachowania nieletniego będące przestępstwem często skutkują tym, że dochodzi do popełnienia kolejnych przestępstw przez nieletniego. Zasadą jest również to, że zwiększa się częstotliwość popełniania czynów oraz ich tzw. ciężar gatunkowy.
Narkotyki często występują w tle przestępstw popełnianych przez osoby nieletnie, bądź zachowań wskazujących na postępującą demoralizację:
popełnianie innych przestępstw w celu zdobycia środków finansowych na narkotyki,
popełnianie przestępstw pod wpływem narkotyków,
popełnianie przestępstw “dyscyplinujących” - pobicia, groźby karalne, zmuszanie do określonego zachowania,
kreowanie swoistej “mody na narkotyki” przez środowiska młodzieżowe np. środowisko szkoły, środowisko placówki wychowawczej, środowisko osiedlowe.
„Przestrzeń szkoły” stanowi obszar intensywnego zainteresowania osób rozprowadzających narkotyki i to na tym poziomie rozpoczyna się często tworzenie swoistego łańcuszka powiązań, zależności i powinności na linii dealer-klient. Często również mamy do czynienia z prawidłowością, że klient staje się dealerem. Niepokojącym zjawiskiem w obrębie zjawiska przestępczości nieletnich jest rosnący udział w zdarzeniach wyczerpujących znamiona przestępstwa bądź wykroczenia osób, które nie ukończyły lat 13 - małoletnich, oraz obniżanie się wieku “inicjacji przestępczej”.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami osoby takie nie odpowiadają karnie za swoje czyny, prowadzone są jedynie czynności o charakterze opiekuńczo wychowawczym.
Przyczyny przestępczości młodocianych
Przyczyny i okoliczności powodujące, że nieletni dopuszczają się przestępstw są liczne i różnorodne, a wśród znawców problematyki nie ma co do nich zgodności. Jednak biorąc pod uwagę powszechnie akceptowane przyczyny oraz skupiając się w szczególności na czynnikach gospodarczych i społeczno-środowiskowych można wyróżnić następujące:
pochodzenie nieletnich z rodzin rozbitych, a nawet same trudności wynikające czasem z prób pogodzenia życia zawodowego i rodzinnego przez rodziców;
marginalizacja społeczno-ekonomiczna lub ubóstwo, które również utrudniają odpowiedni proces socjalizacji nieletnich;
opuszczanie zajęć i niepowodzenia szkolne, pojawiające się już w wieku szkolnym etykietowanie i napiętnowanie społeczne;
bezrobocie, którego najwyższe wskaźniki notuje się wśród młodzieży;
obrazy i postawy pełne przemocy ukazywane przez niektóre środki społecznego przekazu w pewnych programach czy w grach wideo przeznaczonych dla nieletnich;
używanie narkotyków i substancji toksycznych;
niewystarczające nauczanie i przekazywanie wartości obywatelskich czy społecznych
Zespół tych czynników można zaobserwować w większym lub mniejszym stopniu we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Aby zapobiegać tym zjawiskom i zwalczać przestępczość nieletnich, społeczeństwa powinny stosować strategię łączącą środki:
zapobiegawcze,
interwencyjne
represyjne
Strategie zapobiegawcze i interwencyjne powinny mieć na celu integrację społeczną całej młodzieży, głównie za pośrednictwem rodziny, wspólnoty, rówieśników, szkoły, kształcenia zawodowego i rynku pracy. Środki prawne i represyjne powinny natomiast uwzględniać zasady legalności, domniemania niewinności, prawa do obrony, gwarancji procesowych, poszanowania życia prywatnego, proporcjonalności i elastyczności. Przez cały czas trwania procedury sądowej, a także przy wyborze kary i sposobu jej zastosowania, należy kierować się zasadą nadrzędnego interesu nieletniego.
Rola szkoły
Na nauczycielach i szkole spoczywa szczególny obowiązek reagowania na niepokojące sygnały w zachowaniu uczniów.
Szkoła z racji powszechnego charakteru i funkcji jest terenem, na którym w różnym stopniu i w różnej postaci, ujawniają się niemal wszystkie nurtujące młodzież problemy.
Szkoła zobowiązana jest do wczesnego rozpoznawania niedostosowania społecznego i podejmowania stosownych oddziaływań profilaktycznych, wychowawczych, a wobec uczniów niedostosowanych działań resocjalizacyjnych.
Właściwa reakcja wychowawcy, pedagoga czy wreszcie dyrekcji, adekwatna do sytuacji oraz powiadomienie w razie potrzeby stosownych instytucji mogą w istotny sposób zwiększyć skuteczność oddziaływań. Bardzo ważne jest umiejętne i w pełni profesjonalne przeprowadzenie interwencji z zachowaniem wszelkich praw zarówno dzieci jak i rodziców.
Ograniczenia tradycyjnych systemów wymiaru sprawiedliwości wobec nieletnich zaproponowane przez państwa unii Europejskiej:
raczej zapobiegać niż karać: do tego niezbędne są odpowiednie programy opieki społecznej, wsparcia na rynku pracy oraz wsparcia gospodarczego i wychowawczego;
ograniczyć do niezbędnego minimum stosowanie tradycyjnego systemu wymiaru sprawiedliwości i wdrożyć specjalnie opracowane systemy skupiające się na zjawisku przestępczości nieletnich, pozostawiając wyspecjalizowanym instytucjom (opiekuńczym i społecznym) pozostałe sytuacje, w których mogą się znaleźć nieletni;
ograniczyć interwencję państwa polegającą na karaniu, przy jednoczesnym wdrożeniu strategii zapobiegawczych w dziedzinie opieki społecznej nad nieletnimi, polityki socjalnej, rynku pracy, oferty możliwości spędzania wolnego czasu i ogólnie polityki na szczeblu lokalnym, stwarzając równocześnie większe możliwości działania społeczności lokalnej i innym grupom społecznym w rozwiązywaniu konfliktów i poszukiwaniu możliwych alternatyw (rodzina, pracownicy społeczni, szkoła, gmina, organizacje społeczne itp.).
ograniczyć do minimum środki i kary pozbawienia wolności, stosując je tylko w sytuacjach wyjątkowych;
uelastycznić i zróżnicować środki karne, które powinny być uzależnione od sytuacji nieletniego, od okoliczności, od postępów i przebiegu wykonywania lub stosowania danego środka, jako rozwiązania alternatywne wobec pozbawienia wolności;
stosować wobec nieletnich sprawców wykroczeń wszystkie prawa i zabezpieczenia, z których korzystają dorośli w procesie karnym (uczciwy, bezstronny i sprawiedliwy proces);
sprawić, by oficjalne organy kontroli społecznej będące częścią systemu wymiaru sprawiedliwości wobec nieletnich były bardziej profesjonalne i wyspecjalizowane.
Nieletni przestępcy zmorą śląskiej policji
Dzieci i nastolatki coraz częściej łamią prawo. Stają się przy tym bardziej agresywne i zdeprawowane. Kary ich nie odstraszają, a bezkarność wprost zachęca do popełniania dalszych czynów - alarmują socjologowie
Policja przyznaje, że przestępczość wśród nieletnich jest jednym z największych problemów, z jakim boryka się na Śląsku. I nie chodzi już tylko o przypadki kradzieży jabłek z sadu czy też piórnika z plecaka kolegi. Nastolatki terroryzują już swoje szkoły, ulice czy wręcz całe osiedla i dokonują przy tym najcięższych przestępstw.
- Bezradność społeczna w walce z takimi zjawiskami powoduje, że nieletni szukają granicy swojej bezkarności. Często ta granica pojawia się dopiero wtedy, gdy dochodzi do morderstwa - mówi dr Krzysztof Łęcki, socjolog z Uniwersytetu Śląskiego. Tak było kilka miesięcy temu w Piekarach Śląskich, gdzie 13-letnia dziewczyna z trzema rówieśnikami przez kilka godzin torturowali starszą sąsiadkę. Chcieli od niej pieniędzy. Lekarze byli potem w szoku, że kobieta przeżyła te męki.
Dlaczego młodzi ludzie schodzą na drogę przestępstwa? Zdaniem socjologów tego zjawiska nie można tłumaczyć wyłącznie biedą oraz brakiem perspektyw. - Przecież prawo łamią też dzieci z tzw. dobrych domów - przekonuje dr Łęcki.
Coraz częściej stoją za tym również nuda oraz chęć eksperymentu. Nastolatki chcą zobaczyć, co się stanie, jeżeli np. coś ukradną. - Jest taka stara maksyma, że być może kary nie odstraszają, ale bezkarność wprost zachęca do dalszego popełniania przestępstw. W tym wypadku sprawdza się ona co do joty - mówi dr Łęcki.
Najsłabszym elementem w walce z nieletnimi bandytami jest prawo. Osoba niepełnoletnia nie może bowiem odpowiadać za swoje czyny przed sądem. Staje tylko przed obliczem sądu rodzinnego. - Prawda jest jednak taka, że wachlarz stosowanych kar jest niewielki. Jeżeli są już orzekane, to ich egzekucja jest wielką fikcją - przekonuje jeden z funkcjonariuszy zajmujących się przestępczością nieletnich. Prowadzi to do tego, że nastolatki śmieją się policjantom w twarz.
Największa przestępczość nieletnich:
Dąbrowa Górnicza (14,1 proc. wszystkich przestępstw),
Piekary (13,8),
Mysłowice (11,7),
Katowice(10,8).
Najmniejsza przestępczość nieletnich:
Żywiec (2,8),
Ruda Śląska (3,6)
Zawiercie (4,2)
Przestępczość wśród nieletnich
Bezpieczeństwo publiczne - 8 -