07 (33)

2 Część L Podstawy komumkacii

zdają sobie sprawę, kiedy reagują na wyraz twarzy przekazujący emocje. Czasami leż reagują na mikroekspresję, która pojawia tak szybko, że jest niezauważalna. Kiedy masz poczucie, że coś jest źie, to możesz odbierać mikroekspresję.

To, jak ludzie wykorzystują wyraz twarzy, różni się także w zależności od pld i pochodzenia kulturowego (Samovar, Mills, 1998; Wood, 1994). W Ameryce Północnej kobiety mają tendencję do większej ekspresji twarzy i większej liczby uśmiechów niż mężczyźni, nawet kiedy nic są naprawdę szczęśliwe. Mężczyźni okazują mniej emocji przez wyraz twarzy i rzadziej się uśmiechają. Chińczycy i Japończycy nic okazują w sposób swobodny emocji w sytuacjach publicznych. W tych kulturach, twarz jest czasami wykorzystywana do ukrywania, a nie do ujawniania uczuć. Z kolei przeciwnie zachowują się ludzie pochodzący z kultur Ameryki Łacińskiej i śródziemnomorskich, którzy często prezentują emocje na twarzy w bardziej swobodny sposób. Oto kilka sugestii, jak komunikować się przez wyraz twarzy.

■    Bądź świadomy tego, co komunikuje twoja twarz, szczególnie podczas gorącej dyskusji. Czasami stosowne i skuteczne jest pozwolenie innym na poznanie twoich uczuć, w innych sytuacjach, np. kiedy prowadzisz negocjacje, może to obniżać poziom twojej kompetencji.

■    Unikaj bnirrtslnu pnuaznego wyrazu twarzy, który może się zdarzyć, kiedy znajdujesz się w sytuacji, która rię mało interesuje. Inni ludzie patrząc na twoją twarz oceniają, czy zwracasz uwagę na to, co się dzieje.

■    Bądź wrażliwy na różnice związane z ekspresją twarzy, wynikające z różnic indywidualnych, płciowych lub kulturowych. Mimo że sześć rodzajów emocji uznaje się za uniwersalne, to dopasowanie w czasie i stosowność różnych wyrazów twarzy różni się w zależności od kultur)-. Jeżeli masz jakiekolwiek wątpliwości dotyczące czyichś uczuć, odłóż ocenę do chwili, kiedy już będziesz znal intencje i uczucia tej osoby.

Kontakt wzrokowy

Oczy stanowią integralną część twarzy i także wysyłają silnie oddziałujące wiadomości niewerbalne. Stosowne i skuteczne wykorzystanie kontaktu wzrokowe-go, nazywane także okulezją. korzystnie wpływa na to, czy jesteś postrzeganyjako wiarygodny, dynamiczny, łubiany i przekonujący (Aguinis. Simonsen, Picrce, 1998). Ludzie na ogól wykorzystują kontakt wzrokowy w dwóch celach: by komunikować zainteresowanie i bliskość oraz by wyrażać dominację, władzę i kontrolę. Osoba o większym poziomic władzy mniej angażuje się w kontakt wzrokowy i nie patrzy na drugą osobę. Osoba, która posiada mniej władzy, stara się utrzymywać kontakt wzrokowy i obserwuje osobę dominującą bardziej dokładnie w celu ustalenia, co ta osoba myśli i odczuwa.

Na poziomie interpersonalnym, podczas kontaktu wzrokowego, komunikujemy szczerość, zaufanie i przyjaźń. Kiedy dwoje ludzi jest ze sobą blisko, poziom intymności jest komunikowany przez przedłużone spoglądanie na siebie nawzajem.

185

Rozdział 5. Komunikacja niewerbalna

W sytuacjach zespołowych korzystamy z kontaktu wzrokowego, aby komunikować zrozumienie i budować poczucie jedności grupy. Skuteczni mówcy często nawiązuj;) kontakt wzrokowy ze słuchaczami, a dobrzy słuchacze okazują zainteresowanie i szacunek przez utrzymywanie kontaktu wzrokowego z mówcą.

By kompetentnie używać sygnałów niewerbalnych i właściwie je interpretować, należy uświadamiać sobie różnice w korzystaniu z kontaktu wzrokowego wynikające z różnic płciowych i kulturowych. Kobiety angażują się częściej i dłużej w kontakt wzrokowy niż mężczyźni i na ogół są bardziej uw ażne wzrokowo (Benic, Donaghy, Suwelack, 1998). Kobiety i mężczyźni sygnalizują zaimcrcsow-anic i zaangażowanie przez kontakt wzrokowy, ale mężczyźni korzystają z niego także w celu rzucania wyzwania lub potwierdzania swojego statusu i władzy. W kulturach zachodnich, takich jak Ameryka Północna i zachodnia Europa, bezpośredni kontakt wzrokowy komunikuje zainteresowanie i szacunek oraz wskazuje na gotowość komunikowania się. Przeciwnie postępują ludzie z kultur azjatyckich, rdzennie amerykańskich i latynoskich. Czują się źle, gdy w trakcie interakcji kontaktu wzrokowego jest zbyt dużo. W Japonii ludzie mogą prawic całkowicie unikać spoglądania w oczy innej osoby, a w Chinach, Indonezji i na obszarach wiejskich Meksyku oczy spuszczone w dół oznaczają szacunek (Samovar, Mills,

1998). Zastanów się nad następującymi sugestiami dotyczącymi kompetentnego wykorzystania kontaktu wzrokowego.

■    Wykorzystuj kontakt wzrokowy, aby komunikować zainteresowanie i uwagę, ale nie zmuszaj drugiej osoby do odwracania wzroku. Pamiętaj, że niektórzy' ludzie czują się dobrze podczas bezpośredniego kontaktu wzrokow-ego, ale większość ludzi źle się czuje, gdy ktoś na nich spogląda.

■    Ponieważ kontakt wzrokowy może być błędnie rozumiany, upewnij się że twoje intencje są jasne i obserwuj reakcje drugiej osoby, by uniknąć nieporozumień.

■    Ponieważ płeć i kultura wpływają na to, jak ludzie wykorzystują kontakt wzrokowy, zwracaj uwagę na niepisane zasady i dostosuj do nich swoje zachowanie.

5.4.3 Dotyk

Dotyk jest kolejną ważną formą komunikacji niewerbalnej, którą badacze społeczni nazywają haptyką. Zachowania dotykowe i kontakt fizyczny są uważane za podstawowe w rozwoju społecznym człowieka i w ułatwianiu komunikacji

w^r wielu różnych sytuacjach (Jones, Brown, 1996; McDaniel, Ander- _

son, 1998). Ludzie potrzebują dotyku i oferują innym wsparcie sprawa*. w*m? przez ciepłe dotknięcie ramienia lub przyjazny uścisk. W jednym Jak* rolę odeiywa dotyk z badań dotyczących komunikacji interpersonalnej stwierdzono, że ^w roł"^c,u t*³*** -^{13 0131}

dotykanie jakiejś osoby sprzyja odkrywaniu siebie i przyczynia się do * ^ui^{awn,af,lłJ 5}_

lepszej współpracy między ludźmi (Remland, Jones, 1994).

Oprócz ułatwiania interakcji, dotyk pomaga także wnioskować o charakterze relacji. Jeżeli przypomnisz sobie część wstępną, Jusrin pochyli! się nad stołem