10004 ZT015 (3)

28 cześć 1. ZARZĄDZANIE systemem turystyki

jest tymczasowe i krótkotrwałe, a jednocześnie nie jest spowodowane przeprowadzką ani podjęciem nowej pracy.

Od strony użytkowej, a konkretnie dla celów statystycznych, zaistniała potrzeba odróżnienia turystyki od innych form podróżowania. Dany wyjazd uznaje się za turystyczny, jeśli pobyt mieści się w określonych ramach czasowych, tzn. obejmuje przynajmniej jeden nocleg (inaczej mówimy nie o turystach, lecz jednodniowych gościach lub wycieczkowiczach), ale nie trwa dłużej niż rok. Wyróżnia się rozmaite kategorie wyjazdów w zależności od celu wizyty, a do wytyczenia granic „normalnego otoczenia” stosuje się kryterium odległości.

Definicje podażowe

Zdefiniowanie turystyki w ujęciu podażowym nastręcza pewnych problemów praktycznych, gdyż tylko niektóre rodzaje przedsiębiorstw zarabiają wyłącznie na turystach, natomiast pozostałe obsługują także klientów miejscowych oraz inne rynki. Zaklasyfikowanie danego rodzaju działalności do biznesu turystycznego można uzależnić od tego, czy miałaby ona rację bytu bez turystów (choćby w okrojonej formie). To pozwala oprzeć się w badaniach ilościowych na standardowej klasyfikacji branżowej (standard industry classificańon - SIC). Z tej możliwości skorzystała WTO, która, chcąc przezwyciężyć problem braku powszechnie przyjętej definicji turystyki, opublikowała standardową klasyfikację branżową działalności turystycznej (standard industry classification of tourism activities - SICTA). W odniesieniu do popytowej definicji turystyki również można zastosować podejście ideowe lub użytkowe. W kategoriach ideowych branża turystyczna to wszystkie przedsiębiorstwa, organizacje i składniki infrastruktury służące zaspokajaniu potrzeb i pragnień turystów. Zagadnienie branży omówimy dokładniej w następnym podrozdziale.

Wziąwszy pod uwagę to, że turyści stanowią bardzo zróżnicowaną populację, ich sklasyfikowanie również może być przydatne. Do najbardziej oczywistych należy podział na turystów krajowych i międzynarodowych. Współgra on z wprowadzonym przez WTO podziałem turystyki na trzy podstawowe formy:

•    krajową - gdy mieszkańcy danego kraju jeżdżą po swoim kraju;

•    przyjazdową - gdy do danego kraju przyjeżdżają mieszkańcy innych krajów;

•    wyjazdową - gdy mieszkańcy danego kraju wyjeżdżają do innych krajów.

Można zatem wskazać kilka kluczowych elementów wspólnych dla wielu definicji turystyki. Po pierwsze, jednodniowi goście czy też wycieczkowicze nie są turystami, bo nie korzystają z noclegów. Po drugie, wyjazd nie powinien trwać zbyt długo (najczęściej jako górną granicę przyjmuje się rok). Po trzecie, turysta nie powinien zarabiać w miejscu, do którego wyjechał. Nie wszyscy autorzy jednak podzielają ten punkt widzenia.

Holloway (1994) uważa sformułowanie precyzyjnej, ideowej definicji turystyki za prawie niewykonalne. Mniej kłopotów, jego zdaniem, sprawiają definicje tworzone na potrzeby statystyki, ale pod warunkiem że wiadomo dokładnie, co prezentują poszczególne dane, i porównuje się tylko wielkości podobne.

Do wielu nieporozumień dochodzi nie tylko na tle definicji turystyki, lecz także postrzegania turystyki jako zjawiska samego w sobie. Na przykład Cooper i jego współpracownicy (1998) zestawili listę powszechnych, lecz nieprawdziwych wyobrażeń o turystyce i skonfrontowali je z rzeczywistością. Dlatego w tym miejscu warto podkreślić dwie rzeczy:

•    wbrew pozorom, większość ruchu turystycznego przypada na ludzi, którzy nie wyjeżdżają za granicę, lecz podróżują po własnym kraju, korzystając przy tym głównie z transportu naziemnego, a nie powietrznego;

•    turystyka obejmuje wyjazdy nie tylko w celach wypoczynkowych, lecz także biznesowych, naukowych lub edukacyjnych.

Na koniec należy zaznaczyć dla celów definicyjnych, że choć turystykę można postrzegać jako formę rekreacji, to z pewnością jest to pojęcie znacznie szersze. Często określa się ją po prostu jako jeden ze sposobów spędzania wolnego czasu. Tym samym wyklucza się z niej podróże służbowe.

System turystyki

Jak już stwierdziliśmy, turystyka obejmuje różnorodne rodzaje działalności gospodarczej i jest przedmiotem badań w wielu dziedzinach wiedzy. Ma to istotne znaczenie przy tworzeniu modelu teoretycznego turystyki. W literaturze przedmiotu można napotkać wiele różnych modeli - większość z nich odzwierciedla konkretny punkt widzenia, ale są i takie, które prezentują bardziej całościowe podejście. Choć są one dokładnie objaśnione w innych publikacjach, jednemu z nich warto się przyjrzeć bliżej. Wybraliśmy podstawowy model turystyki Leipera (rysunek 1.1)

RYSUNEK 1.1

Podstawowy model turystyki

Podróżni wyjeżdżający

Region tranzytowy

Podróżni powracając

_ Usytuowanie podróżnych,

turystów oraz branży turystycznej

Otoczenie: społeczne, kulturowe, gospodarcze, technologiczne, fizyczne, polityczne, prawne itd.

Źródło: I-ciper (I990b).