11265 skanowanie0038 (29)

Nlowtpólmlornoił

twierdząc, że ani autorowi, ani czytelnikowi nie powinno się dawać pierwszeństwa. Kathy Mezei opisuje proces przekładu jako „złożony akt czytania i pisania”, rozumiejąc, że tłumacz jest zarówno pisarzem, jak i czytelnikiem: „Tłumacząc, czytam tekst [...] następnie czytam go jeszcze raz i jeszcze raz, a następnie piszę w swoim języku , własnymi słowami: zapisuję swoje odczytanie, a to odczytanie pisze od nowa moje pisanie”¹. Jest to idea przekładu zupełnie różna od idei George’a Steinera, któiy postrzega przekład jako czynność polegającą na „zawłaszczającej penetracji” tekstu źródłowego, wskutek której dochodzi do „pojmania” tekstu, a tłumacz następnie kompensuje akt agresji gestem restytucji^{2 3 4 5 6}.

Inna kanadyjska badaczka przekładu, Barbara Godard, powiązała feministyczne badania nad przekładem z postmodernistyczną teorią przekładu i stwierdziła, że choć „różnica” tradycyjnie była w przekładzie toposem negatywnym, w przekładzie feministycznym jest czymś pozytywnym:

Jak pragnie wykazać teoria feministyczna, różnica to jeden z najistotniejszych czynników w procesach poznawczych i praktyce krytycznej [...]. 'Hu- j mączką feministyczna, deklarując swoją krytyczną różnicę, swoją radość^ \ z powodu nieskończonych ponownych odczytań i ponownie przepisanych tekstów, nie kryje śladów swojej manipulacji tekstem. Kobiece traktowanie tekstu w przekładzie polega na tym, że taka tłumaczka zajmuje miejsce tłumacza skromnego, usuwającego się w cień⁴⁸.

Według Godard, tłumaczka feministyczna nie jest skromna, obnosi się z tym, że posiadła i przejęła tekst; nie usuwa się w cień i, podobnie jak brazylijscy tłumacze „lucyferyzujący”, rości sobie prawo do kształtowania tekstu źródłowego i manipulowania nim. Kolejna przedstawicielka szkoły kanadyjskiej, Suzanne de Lotbiniere--Harwood twierdzi, że jej praktyka przekładowa jest działalnością

polityczną, a także, iż „przekład jest aktem inwencji językowej, który często nie tyle zdradza tekst oryginalny, ile go wzbogaca”⁴³.

Brazylijską i kanadyjską grupę teoretyków przekładu łączy pewien cel, jakim jest opiewanie roli tłumacza, sprawienie, by stal się on widzialny w akcie transgresji, któiy ma zrekonstruować dawni* patriarchalne/europejskie hierarchie. Przekład w ich ujęciu to rzeczywiście działalność polityczna, i to wielkiej wagi. Haraldo i Augusto de Campos poprzez przekład deklarują swoje prawo jako Itru-zylijczyków do nowego odczytania i przejęcia kanonicznej literatury europejskiej, zaś Kanadyjki postrzegają przekład jako zjawisko fundamentalne dla ich istnienia jako osób dwujęzycznych oraz jako feministek walczących z wartościami fallo-/logocentrycznymi. Obie grupy badaczy pragną znaleźć taką praktykę i terminologię transla-torską, która oddawałaby zerwanie z dominacją spuścizny europejskiej nawet w samym akcie jej przekazywania. Na swój sposób obydwie grupy, jedna poprzez metaforyczny język krwi i śmierci, druga poprzez serię metafor wywodzących się od pojęcia „języka macierzystego” [mother tongue], proponują postkolonialną koncepcję prze kładu, kontestującą dawne poglądy imperialistyczne. Juk przypoini* na Henri Meschonnic: „Imperializm kulturowy zazwyczaj zapomina

0    własnej historii, do tego stopnia, że nie rozumie wpływu priBkiftuU na kulturę”⁴⁴. W postimperialistycznych badaniach literackich lim damentalne jest więc radykalne przemyślenie roli przekładu Miniona kultury badana poprzez historię przekładów i ich recepcji w ItOH tekście docelowym może rzucić nowe światło na wawnętrzue relac je w ramach literatury, wykraczając poza krytykę kanonicznych hlerar chii autorów „wielkich” i „pomniejszych” czy też podział na lepM/e

1    gorsze okresy aktywności literackiej. Stworzona przez Hven Zoharu teoria polisystemów stanowi jedną z dróg prowadzących do laldego właśnie procesu odnowy myślenia; równocześnie działalność dwoję-zycznych kanadyjskich tłumaczek feministycznych oraz tłumaczy 2® szkoły brazylijskiej pokazuje, że istnieją alternatywne metody pod- ⁷

1

   K. Mezei, The Reader and the Decłine..., „Tessera: L’Ćcriture corame Lec-ture” 1985/wrzesień, s. 21-31.

2

   G. Steiner, Po wieży Babel, przeł. O. i W. Kubińscy, Kraków: Universitas,

3

2000; idem, Ruch hermeneutyczny, przeł. O. i W. Kubińscy, w: Współczesne teo

4

rie..., s. 329-334-

5

⁴⁸ B. Godard, Theorizing Feminist Discourse/Translation, w: Ti'anslation...,

6

red. S. Bassnett, A. Lefevere, s. 89-96.

7

S. de Lotbinlńre-Harwood, About the her In othar, przedmowa cło: I« G#U* vln, LoUwsfrom An Othar, Toronto: Women’s Prosu, 1989, o, 9.

'U II, Meschonnic, PropottUiuM pour niw poćlh/ua da la truductbn, w: Poili' la poótlęuo, Parła: Oallimurd 1.973, t, U, m, 308,