11825 P1190769

83

82

z. Lokalna HBP? 1 knltzry o tradyojach kol tary oirmikl g«nnro» vj w strsfls niżowej 1 md Bałtyki—

Bi ftrall Bita obejmującego północno-wschodnią część Polaki, aa półnoo od MilfCB kol tury Ghioploe-Veaele oru na przyległych terenach Biało na i, wedle wszelkiego prawdopodobieństwa U do woseanmgo okresu opoki brązu przetrwały lokalne grupy ludności o tradycjach kał tury tomiki sznurowej lub wiązane z zespołem kultur ceramiki delkew-griebykowe j, albo o mieszanym charakterze z elementami obu kultur. Heine tu wyzienić kulturo niemeńską obejmującą w zasadzie do-raeoM Niemna i przyległo terytoria, wysuniętą na zachód, na Mazowoao grupę linińską /Linia woj. Warszawa/, grupo poleską kultury ceramiki •darowej, wyiśgmleną v bajanie Prypeci, ozy tok grupą mazurską o mio-•ttBji charakterze s elmntami kultury ceramiki sznurowej i kultury ceramiki Bolkowo grzebykowej, to strefy pomiędzy dolną Wisłą a dolny* Iloma, ludność tych kultur ozy grup o gospodarce w zasadzie lewieeko-hcdowlenej zasiedlała strefę leśną altu i zamieszkiwała krótkotrwale użytkowane osiedla i obozowiska. Obiekty te, zakładana aa ogół aa wyduaoh piaszczystych, dostarczają drobnych ułamków oe-rauiki dekorowanej odciskami asnora lub ornamentem dolkowo-grzebykowym osy krettoskaui oraz materiałów krzemiennych /drobne narzędzia, odpadki/. Sądzi elf na podstawie pewnych podobieństw w formie i de-koraoji oermaiki, a# grupy owe lub przynajmniej i oh część wzięły udział w prooeslo formowania się północnych grup kultury trzoinie-ekiej /zwłaszcza grupy masowiecko-podlasklej/ ozy kultury eoóniokiej.

Odmienny obrus przedstawia kultura rsuoewska, kultura w zasadzie neolityczna, o elementaoh zarówno kultury oeramlkl sznurowej, Jak 1 kultury oeruuikl dołkowo-grzobykowoj, która jednak mogła przetrwać ai do poetątków epoki brąso. Zajmowała ona wybrzoża południowego Bałtyku. Stanowiska jaj snauy e Zatoki Puckiej, Mierzei Wiślanej i Mierzei EureśekioJ. Ludność pędziła tryb iyola osiadły, zajmowała się głównie rybactwem preybrzeiayn, zbieractwem i łowieotwem morskim i lądowym. Pewno znaczenie miała tok hodowla zwierząt. Zamieszkiwano osiedla zabudowana domami wzniesionymi w konstrukcji słupowej /Rzuoe-we woj. Gdańsk, Buchacz woj. Elbląg/. Ludność wykonywała różne ozdoby /zawieszki, tarczki, paciorki/ a bursztynu. Znane są te* przykłady plastyki flfuralnej, wiątące się stylistyosmie z kręgiem wuohodnlo-baltyokim.

13. ZESPÓL KULTUR TRZCEflEC-KOMAitóW-SOŚNICA

Na rozległym terytorium rozciągającym się od dorzeoaa środkowej Varty na aa chodzi o, poprzez dorzecze górnej i środkowej Wiały a* po środkowe dorzecze Dniepru na wschodzie i dorzecze górnego Etolestni na południowym wschodzie, poozynająo od drogiej połowy I okresu epoki brązu, zaczęła się formować grupa blisko ze sobą spokrewnionych kultur, określana jako zespół Trzcinieo-Komarów-Sośnica# Kol tory te wy* kształciły się na podłogo wosesnobrązowyoh kultur wykazujących tradycjo kultury oeramlkl sznurowej. V procesie ioh forsowania się, a takie ich dalszego rozwoju, pewien wpływ odegrały oddziaływania południowe, głównie zakarpaokiz, reprezentowane poozątkowo przez wpływy ze strony kultur: madsiarowakiej 1 Otoman! na kulturę trzoiniaoką, a kultury Coetlęa i - być noto - Monteoru na kulturę komarowską. Wpływy te, o różnym nasileniu w poszczególnych regionach • byś moie - przyczyniły się do silniejszego zróżnicowania wewnętrznego w oałyu zespole, W Bledszych okrasach /II - III okres epoki brązu/ wysunięta na zachód kultura trzolnlucka dostała się pod wpływy ze strony kultury plllńsklsj, a zwłaszcza ze strony kultury przedłużyokieJ, należącej de zespołu kultur mogiłowych. Natomiast zajmująca południowo-wschodnią osęśó terytorium kultura komarowa ka została ogarnięta przez kulturę No aa. Kultury zallozane do zespołu Trzclnlso-Koaarśw-Sośnioa posiadały bardzo wiele cech wspólnych. Jest to widoczne zwłaszcza w podstawowych i najbardziej rozpowszechnionych formach oeramlkl i motywach zdobni-czy oh. Podobieństwa te wpływały na powstawanie znacznych nieraz kontrowersji pomiędzy różnymi badaczami /m.ln. A, Gardawski, I. $viserników/ przy wytyczaniu zasięgów poszczególnych kol tor wchodzących w obręb omawianego tu zespołu. Zespół kultur Trzciniec-Iomarów-Sośniot Jest dla nas tym bardziej interesujący, że niektórzy badacze /A. Gardawski, V. Hensel/ identyfikują ludność tyoh kultur z Prmsłowlsnsml.

0 ile poszczególne kultury zaliczane do omawianego tu zespołu w olągu II okresu epoki brązu wykazywały szereg wzajemnych podobieństw, o tyle poozynająo od HI okresu tej epoki losy poszczególnych otęści składowych owego zespołu potoczyły się w zupełnie różnych kierunkach. Zachodnia połać, reprezentowana przez kulturę trzolnlecką, stała się bazą dla rozwoju wschodniej odmiany kultury łużyckiej• Południowa ozęśó, zajęta przez kulturę kom&roweką, została ogarniętą przez kulturę holihradzką, powiązaną genetycznie z terenami górnego Foelsla 1 Siedmiogrodu. Natomiast część wschodnia, obejmujące dorzecze środkowego Dniepru, naje labie J poddana obcym wpływom, przekształciła się w Innym Jeezozo kierunku, dając w Gf okolę kulturę osaraoleską. Ile można więc wskazać w młodszych okresach opoki brązu jednej kultury łub