13806 IMG 13

CzęU 1, rozdział II

Przeto analizować, czyli roz-r.    « ci(ia , *«-* _bi<j_r    ni_c j_{nnefęo n}j_c ; f

te jedna Madame nazywa fif rox-    '    °

Mmi (ematym) jak tylko uważać w porządku na-stępnym własności jakiegoś przedmiotu celem nadania im w umyśle porządku jednocześ-nego, czyli takiego, jaki mają w naturze. Wszystkich nas natura tą drogą prowadzi, sposób więc rozbiorowy (metho-dus analytica), o którym rozumieją, jakoby filozofom tylko był wiadomy¹, znany jest wszystkim, i mówić mogę, że się nic nowego czytelnik ode mnie nic nauczył; bo tylko to dałem mu postrzec, co sam zwykł czynić.

Chociaż jednym rzutem oka mnó-RoibUr mytu tak iif odtytea _st_WQ przedmiotów W okolicy, któ-

jak i rozbiór przedmiotów zmyśla-    *    ,    '

^ch    rąśmy poznali, rozeznajemy, ni

gdy jednak z większym rozeznaniem przedmiotów tych nie widzimy, jak wtedy, gdy wzrok nasz sam siebie ogranicza i gdy mało przedmiotów razem widzi: bo zawsze mniej ich rozeznać, niżeli widzieć możemy.

Toż samo się też i ze wzrokiem umysłu dzieje. Mam wiele wiadomości, z którymi się obeznałem, razem w umyśle obecnych: widzę je wszystkie, ale nierównie je rozeznaję. Dla rozeznania więc tego wszystkiego, co się razem w umyśle maluje, rozkład uczynić powinienem, tak jak czyniłem rozkład tego, co się oczom moim razem ukazało; słowem, myśl moję rozebrać powinienem.

Rozbiór ten myśli tak czynię, jak czyniłem rozbiór przedmiotów zewnętrznych. Rozkładam ją na części, te części porządkiem następnym w umyśle wystawiam, abym potem w porządku jednocześnym znowu je złożył; rozkład ten i skład czynię podług stosunków, jakie między przedmejszymi i im podległymi rzeczami zachodzą; a jako rozbioru okolicy czynić nie mógłbym, gdyby wzrok mój całkiem² jej nie obejmował, myśli też mojej czynić także rozbioru nie mógłbym, gdyby umysł mój równie jej w całku nie obejmował. W jednym i drugim przypadku trzeba razem widzieć; inaczej nie byłoby żadnej pewności, że się wszystkie części jedna po drugiej widziało^{3 4}.

Rozdział III

Rozbiór tworzy dowcipy w poznawaniu trafne

Czucie uważane pod tym względem, że przedmioty zmysłowe w myili maluje, jen wlaicuoie to, co wyobrażeniem nazywamy

Każdy łatwo postrzec może, że nie inaczej przedmioty zmysłowe poznajemy, tylko przez czucie³, które od nich odbieramy; bo czucie obrazy tychże przedmiotów w duszy maluje.

Jeżeli pewni jesteśmy, że gdy przedmioty są obecne, nie inaczej je widzimy, tylko w czuciu, jakie natenczas

1

W II i III wyd.: „w mniemaniu niektórych filozofom tylko wiadomy*.

2

   W znaczeniu: „całkowicie, w całości" (tj. gdyby wzrok nie obejmował całej okolicy).

3

   We wszystkich trzech wydaniach „widziały". Jest to niewątpliwy błąd zecerski (w oryginale: d*avoir vu Vune afires Vautre toatfj Us parties).

4

   Tu i w wielu innych miejscach tłumacz oddaje liczbę mnogą oryginału, Us sens alians, przy pomocy liczby pojedynczej, pisząc „czucie" i zacierając w wyniku charakter pluralistyczny doktryny autora. Tendencja ta staje się jeszcze silniejsza w wyd. II i III, w których tłumacz notorycznie unika liczby mnogiej „czucia, czuciów" itd. zastępując ją przez omówienia, jak „rodzaje czucia"* „gatunki ęzucia" itd.