13932 img259 (11)

64 Druidzi

jako jeden z pierwszych, wspomina o takich tonsurach. Lucat Mael i Caplait, dwaj druidzi, którzy nauczali Ethne i Fidelmę, córki arcykróla Laoghaire, przycinali włosy w sposób zwany airbacc giunnae. Według P.W. Joyce’a ma to oznaczać „ogrodzenie wycięte we włosach”, albowiem po ostrzyżeniu głowy pozostawiano pasmo włosów ciągnące się od jednego ucha do drugiego. Joynt uważa jednak, że termin ten oznacza raczej „czołową część tonsury”. Imię druida, Mael (łysy), jak już wcześniej wspomnieliśmy, może również oznaczać tonsurę. Łacińscy pisarze pisząc o tym druidzie nazywają go Lucat Calvuc, nawiązując do słowa cafous - „łysy”.

Po nadejściu chrześcijaństwa tonsura druidów została zachowana, ale przekształciła się w oznakę przynależności religijnej, choć glosariusz Ferfesa 0’Mulchonry (Annales Rioghachta Eireann) określa tonsurę jako berrad mog, czyli tonsura cmlis. Najdokładniejszy opis tonsury znajdujemy w liście Ceolfrida do Naitona, króla Piktów, gdzie charakteryzuje się ją jako wygolony od ucha do ucha przód głowy, z długimi włosami rosnącymi z tyłu. Oczywiście późniejsi chrześcijańscy pisarze celtyccy nie wywodzili tonsury od druidów, lecz od świętego Jana.

Rzymscy przeciwnicy Kościoła Celtyckiego, zwłaszcza Aldhelm z Malmes-bury, starali się udowodnić, że taka tonsura pochodzi od Szymona Maga. W Żywocie Trójdzielnym świętego Patryka i Żywocie Patryka Tirechana znajduje się wzmianka o Cass Mace Glais, świniopasie arcykróla Laoghaire, któremu obcięto włosy w tonsurę po tym, jak przyjął chrzest z rąk Patryka. Jednakże według Gougarda, Patryk sprzeciwiał się celtyckiej tonsurze i zagroził ekskomuniką tym irlandzkim duchownym, którzy odmówiliby ostrzyżenia się morę romano. Znakomita praca Gougarda twardo trzyma się doktryny rzymskiej, o czym należy pamiętać przy korzystaniu z niej. Gdyby jednak przyjąć punkt widzenia Gougarda, to należy zauważyć, że Patrykowi nie udało się dokonać zmian i sam w końcu zaakceptował celtycką tonsurę.

W czasie synodu w Whitby w 664 roku doszło do konfliktu między Kościołem Celtyckim a Rzymskim, jedną z przyczyn była kwestia tonsury. Już wcześniej synod w Toledo w 633 r. potępił tonsurę brytyjskich Celtów, którzy osiedli w Galicji i Asturii. Jednakże jeszcze w roku 818 można ją było znaleźć w Landevennec w Bretanii, gdy opatowi Marmonocowi nakazano wprowadzenie reguły benedyktyńskiej w miejsce reguły Guenole, znanego w Kornwalii jako Winwaloe. Landevennec stanowiło wówczas intelektualną stolicę Kościoła Celtyckiego w Bretanii.

Według Roczników z Tigernach, rzymska tonsura przyjęła się na wyspie łona dopiero po roku 714. Nawet po tym czasie brytyjscy Celtowie nosili celtycką tonsurę, choć trudno ustalić jak długo. Istnieją zapisy świadczące, że członkowie zakonu Culdees (irl. Cele De - słudzy Boży), utworzonego przez Maela Ruaina (zm. 792 r.), założyciela klasztoru w Tallaght, nosili taką tonsurę wędrując po Szkocji jeszcze w czternastym wieku.

Komentatorzy, którzy uznawali druidów jedynie za „duchownych”, mieli kłopot z wyjaśnieniem faktu noszenia tonsury nie tylko przez ludzi związanych z obrządkami religijnymi. „Niewątpliwie - twierdzi Gougard - przywilej noszenia tonsury nie ograniczał się w społeczeństwie celtyckim jedynie do druidów”. Według mnie natomiast świadczy to raczej o tym, że druidzi nie byli wyłącznie kapłanami. Istnieje wszakże jeszcze jeden argument. W wielu społecznościach na całym świecie tonsura wyróżniała zarówno kastę wojowników, jak i ludzi wykształconych oraz duchownych. W społeczeństwie celtyckim spotykamy się również z tonsurą u wojowników bretońskiego króla Warc’ha II (ok. 577-594 n.e.), który skutecznie zjednoczył Bretanię w czasie walk przeciwko Frankom.

W dzisiejszym, popularnym i romantycznym wyobrażeniu druidzi to szacowni mężczyźni ubrani w białe szaty. Tymczasem historyczni druidzi, jak się wkrótce przekonamy, to zarówno mężczyźni, jalf i kobiety, którzy pobierali się i mieli dzieci. W starożytnych sagach irlandzkich istnieje wiele wzmianek o dzieciach druidów, z wielu antycznych tekstów wynika, że druidzi stanowili kastę

0    charakterze dziedzicznym. Jeżeli chodzi natomiast o białe stroje, to pierwszy zapis na ten temat pojawia się już u Pliniusza. W Żywocie Patryka, spisanym przez Tirechana, Rechard i jego ośmiu towarzyszy, czyli dziewięciu druidów Amalgaida, których Patryk pokonał sprowadzając na nich cudowny ogień, również występuje w białych szatach. Z kolei Strabon twierdzi, że druidzi ubierali się w różnokolorowe szaty wyszywane złotem. Niektórzy pisarze skłaniali się ku twierdzeniu, że owe różnokolorowe szaty to wczesna forma tartanu (szkockiej kraty). Z irlandzkich tekstów wynika również, że druidzi mieli prawo nosić złote naszyjniki, zwyczajową ozdobę bohaterów. Tulchinne, kolejny druid z Tary, nosił pstry płaszcz, złote kolczyki w uszach i potrafił żonglować dziewięcioma mieczami, które nosił przy sobie. Słynny Mug Ruith staczał magiczne bitwy ubrany w „ciemnoszarą skórę byka, a głowę miał przybraną piórami ptaków”. Strabon sportretował druidów jako bosych, tymczasem w sadze Tam Bó Cuailnge (Uprowadzenie stad z Cuailnge) druidzi noszą sandały, a arcydruid ma na głowie dębowy wieniec i złotą tiarę przyozdobioną „kamieniami węży” („jaja druidów” u Pliniusza). Do celebrowania obrzędów przywdziewa białą szatę spinaną złotą zapinką.

Zapiski w literaturze irlandzkiej stanowią nasze główne celtyckie źródło dotyczące druidów, ale wzmianki o nich pojawiają się również w innych tradycyjnych literaturach świata celtyckiego.

Można śmiało założyć, że druidzi występowali na wyspie Man (Ellan Yannin), skolonizowanej przez irlandzkich osadników w trzecim i czwartym wieku naszej ery. Język kolonizatorów irlandzkich wyparł wówczas wcześniejszy język celtycki z podgrupy brytańskiej. Zapisy mańskie, w przeciwieństwie do staro-

1    średnioirlandzkich zaczęły powstawać dopiero w szesnastym i siedemnastym wieku. Jednakże folklor i nazwy miejscowe wyspy Man pełne są odniesień do