15432 SDC10980

1 tekst cyrylicki	I transkrypcja fonetyczna	transkrypcja półfonctyczna	transliteracja
KtHASb	ki ritff b	kbnęfb	kbnędsb
AoyuiA	duia	duia	duia
BAbKfc	I vl’kb, X)l’bkb	vlbkb, vjkb	vlbkb
I ABpAAMb	awaamb	awaamb	Awaamb
ucoycb	isusb	isusb	Isusb
MOH	tnoib	mojb	moi
Moero, Moiero	mofego	mojego	moegOy mojego
TB<TB, TBOłń	tvoia	tvoja	tvoi, tvoja
H6CTM	n’est’i	nesti	nesti
CAłlUlATM	slyiafi	slyiati	slyiati
MA^TH, MAłATM	laiat'i	lajati	lalti, lajati
AOAHTH	yod'it'i	yoditi	choditi
•BKO, WtKO	tako	jako	Iko, jako
CbAC	s’bd’e	sbde	sbde
Ne	n*e	ne	ne

§ 7. Ogólna charakterystyka scs. systemu fonológicznego

a. Samogłoski

samogłoski	pełne		zredukowane
	ustne	nosowe	ustne
szeregu tylnego	a o u y	e	^8
szeregu przedniego	i e j	1 i	(i b J

t

Powyższy zasób fonemów samogroskowych jest zgodny z końcowym stanem prasłowiańskim. Samogłoski szereg# tylnego (tylne) wymawiane były z cofnięciem języka ku tyłowi, z uniesieniem ku podniebieniu miękkiemu i dlatego nie wpływały na zmianę sąsiadujących spółgłosek, które pozostawały twarde. Samogłoski szeregu przedniego (przednie) natomiast były wymawiane przy uniesieniu języka bardziej ku przodowi i podniebieniu twardemu (łac. palatum) i w związku z tym zmiękczały w większym lub mniejszym stopniu spółgłoski poprzedzające, a niekiedy także następujące. Zagadnienie to będzie omówione szczegółowo później.

b. Sonanty (spółgłoski zgłoskotwórcze) r, l

sonanty	przednie (miękkie, palatalne)	f i
	tylne (twarde, niepalatalne)	T l

Głoski te mogły, podobnie jak samogłoski, pełnić funkcję zgloskotwórczą, tj. być ośrodkiem sylaby w położeniu pomiędzy innymi spółgłoskami, np. krtkt M kfkt, nmrbtb = Sbmftb, shnbce =ś sinice, vlbki = tl’kb itp. Zdolność tę spółgłoski płynne r, l zawdzięczają swojej artykulacji półotwartej (spółotwartej, sonornej). Jak już wyżej wspomniano (por. § 6, 5), charakter zgłoskotwórczy r, l oddawały graficznie znaki s, 6. W zabytkach scs. przeważają połączenia n, h nad połączeniami n>, Ib. Przyjmuje się, że istniejące w języku ps. i w klasycznym okresie scs. odmianki twarde i miękkie sonantów uległy później zmieszaniu i zredukowaniu do artykulacji twardej. Sonanty przednie (miękkie) w okresie swojego istnienia mogły, podobnie jak samogłoski szeregu przedniego, zmiękczać sąsiadujące spółgłoski.

c. Spółgłoski

spółgłoski	zwarto- wybuchowe	zwarto- szczelinowe	szczelinowe |	półotwarte płynne	(sonorne) nosowe
wargowe	| 1		(f) V |	I	« ^!
przedniojęzykowe	t d		s z	r l	n
przedniojęzykowe palatalne		c ? l (I)	s' i i
średniojęzykowe palatalne	H ii		i (i)	i r	ń
tylnojęzykowe	1 1		X

W przedstawionym wyżej zasobie fonemów spółgłoskowych należy wskazać na dwie ważne opozycje cech fonologicznych. Są to:

1) Opozycja twardości i miękkości. Twardymi stale były w języku scs. k, g, x, miękkimi natomiast c, %, l, s’, i, i (w ścisłej transkrypcji fonetycznej c\ y’, l, s’, i, i), t’, d\ j, i, V, ń. Tu trzeba dodać, że scs. i ps. j miało raczej charakter niezgłoskotwórczego }'. Być może, dialekt sołuński epoki cyrylo-metodejskiej miał jeszcze t\ d’ g tj, kt\ dj, ale zachowane odpisy tekstów klasycznych z tego okresu oraz słowiańskie nazwy miejscowe w Grecji mają już tylko it, id — zgodnie z późniejszym rozwojem niektórych dialektów bułgarsko-macedońskich. Literacki język bułgarski uznał za normę it, id, współczesny macedoński natomiast przyjął k\ gⁿ.

Pozostałe spółgłoski, mianowicie p, b, t, a, s, z, v, m, «, r, l w położeniu przed samogłoskami szeregu tylnego były twarde (niepalatalne), a przed samogłoskami szeregu przedniego ulegały zmiękczeniu, jednak w stopniu słabszym niż poprzednio

¹ Por. Z. Stieber, Zarys gramatyki porównawczej jeżyków słowiańskich, cz. X, Warszawa 1969, s. 77.

29