16165 IMGh14

Małgorzata Kowalik-Olubińska

Zwiększanie szans edukacyjnych dzieci sześcioletnich

Nierówność szans edukacyjnych i niektóre jej przyczyny

Jednym z niepokojących zjawisk współczesnej rzeczywistości społecznej jest bardzo duża nierówność szans edukacyjnych dzieci i młodzieży, o czym przekonują liczne badania oraz potoczny ogląd rzeczywistości. W szczególnie niekorzystnej sytuacji znajdują się dzieci ze wsi, z rejonów nisko zurbanizowanych i uprzemysłowionych, z rodzin chłopsko-robotniczych, rodzin robotników o niskich kwalifikacjach oraz rodzin wielkomiejskich z warstw średnich¹. Zróżnicowanie to, wyrażające się znacznymi różnicami w osiągnięciach rozwojowych uwarunkowanych środowiskowo, daje się zauważyć już na progu szkoły podstawowej, później widoczne jest w okresie przejścia ze szkoły podstawowej do szkolnictwa średniego i manifestuje się w obszarze aspiracji, planów i losów edukacyjnych, a na progu szkolnictwa wyższego różnice sięgają już „30-krotnie mniejszej szansy dostania się na dzienne studia stacjonarne”². Młodzież z rodzin znajdujących się w niekorzystnym kulturowo położeniu jest „w wysokim stopniu dotknięta najcięższymi efektami niepowodzeń szkolnych: odpadem ze szkoły podstawowej i ponadpodstawowej, funkcjonalnym analfabetyzmem i półanalfabetyzmem. Wysoki poziom bezradności w rozumieniu sensu prostych tekstów w języku polskim wykazuje ponad 40 % takiej młodzieży już przy końcu szkoły podstawowej, a dorosła ludność z takich stref ubóstwa kulturowego w ponad 60% objawia analfabetyzm funkcjonalny”³.

Przyczyny nierówności szans edukacyjnych młodego pokolenia są, jak przekonują badacze, długotrwałe i wielorakie: ekonomiczne, demograficzne, społeczno-kulturowe, polityczne, pedagogiczne. Niezwykle istotnym źródłem nierówności szans edukacyjnych jest niedofinansowanie oświaty, brak jasnego systemu podatku lokalnego na cele oświatowe; wysokie koszty kształcenia dzieci w przedszkolu, a także

1

   Z. Kwieciński, Ślady, tropy, próby. Studia i szkice z pedagogii pogranicza, Poznań-Ólsztyn 2000, s. 357.

2

   Ibidem.

3

   Ibidem, s. 357-358. Por. też Z. Kwieciński, Blokada rozwoju, cz. I. Skutki nierówności na poziomie alfabetyzacji, „Kurier Pedagogiczny" 2003, nr 2. M. J. Szymański, Kryzys i zmiana. Studia nad przemianami edukacyjnymi w lalach dziewięćdziesiątych, Kraków 2002.