1703 art301

znaczniejsze działanie przyciągania ziemskiego na wyspach niż na lądach.

Sprzeczność ta prowadzi do wniosków bardzo ciekawych. Jak to w r. 1868 okazał Fischer, powierzchnia morza nie posiada postaci prawidłowej kuli albo raczej elipsoidy, czyli, innemi słowy, morze nie posiada jednakiego poziomu, jak to w ogóle przywykliśmy sobie wyobrażać; w skutek mianowicie przyciągania wywieranego na wodę przez lądy wznoszące się znacznie nad dno oceauu, woda musi się na wybrzeżach podnosić, więcej lub mniej, zależnie od rozległości lądu i od gęstości pokładów, z których jest zbudowanym, tak jak podnosi się ona i obok ścian naczynia szklanego, lubo zjawisko to następuje tu z przyczyny nieco odmiennej. Wzdłuż przeto wybrzeży woda występuje nad powierzchnię prawidłowej elipsoidy ziemskiśj, co znów w środkowych okolicach oceanu sprowadza zaklęśnięcie się jej, tak jakby była obniżoną pod tę powierzchnię ide-aluą. Powierzchnia zatem morza nie jest wszędzie jednakowo od środka ziemi odległą, a różnica. między wysokością poziomu morskiego w pobliżu lądów a wysokością jego w stronach dalszych dochodzi kilkuset i więcej stóp. Wahadło więc zawieszone na lądzie stałym lub na jego wybrzeżu znajduje się dalej od środka ziemi niż wahadło umieszczone na małej, morskiój wysepce; pomimo przeto sąsiedztwa mas ciężkich ulega słabszemu już przyciąganiu i kołysze się wolniej.

O wielkości ziemi.    4