17205 P1180297

34 Ryszard Woląoictóicz

nad chronologią tzw. okresu lateńskiego, którego młodszy podokres zwany póżnolateńskim stał się podzielny na fazy ^{1 2}.

Pomimo wynikających stąd większych możliwości poznawczych problem relacji kultury oksywskiej do kultury pomorskiej nie został dotąd ponownie podjęty. Sądzę, że dzisiejsze sympozjum stanowi dobrą ku temu okazję. W niniejszym referacie podejmuję próbę ujęcia wspólnego dla obydwu kultur schematu chronologii relatywnej porównywalnego z systemami chronologicznymi Latenu i Jastorfu, analizy trzech głównych przesłanek hipotezy o pomorskiej genezie kultury oksywskiej, wnioski na temat czynników kulturotwórczych powstania kultury oksywskiej i wynikające stąd sugestie na temat schyłku kultury pomorskiej na Pomorzu.

1. Chronologia okresu przed rzy m s k i e go. Nieodzownym warunkiem postępu w uprecyzyjnieniu datowania źródeł jest stosowanie podstawowego w archeologii instrumentu, jakim jest system chronologii relatywnej. Stwarza on możliwości dokonania w obrębie określonego zespołu źródeł wewnętrznego podziału chronologicznego niezależnego od innych podziałów, lecz z nimi porównywalnego za pośrednictwem ogniw zewnętrznych w postaci importów lub ich naślado-wnictw. Tylko taki system pozwala na ustalenie stopnia synchroniczności wewnętrznych systemów diachronicznych z systemami zewnętrznymi mającymi walor chronologii absolutnej. Klasycznym przykładem ograniczającego postęp badań systemu datacyjnego opartego na obcym zespole źródeł jest stosowany dotąd w Polsce system okresu lateńskiego, którego starszy podokres jest niesłusznie synchronizowany w całości z wczesnym i środkowym Latenem, natomiast młodszy podokres jest niesłusznie w całości synchronizowany tylko z późnym Latenem⁴. Podobnie jak na pozalateńskich obszarach Europy północno--środkowej również w Polsce powinien być stosowany niezależny od chronologii Latenu system przedrzymskiego okresu żelaza¹ (ryc. 1).

STAN BADAŃ

>IL DE BRAND (>87 L }

ISCHLER ( >8851

IOLLIER 11911) HODSON (7964)

EINECKE (1902)

JE NAVARRO [1959], W. KRAMER [1962], J.MEDUNA (1970]

,ENZ 119711; Z. WOŻNIAK 1197i)_ ,:J:

RN [1952,1970, 197L)

LLER-KARPĘ (7959)________

■JRZEWSK! (1965 J ŹDŻEWSKI (19671

1

*    K. Godłowskł, Z. W ożniaik 1970, s. 4—7.

2

   Por. K. Jażdżewski 1987 ta bola 3 1 4. Podział okresu lateńskiego w Pcfl-sce l jego syudau&iacja z Latenem są tu oparte wyłącznie na kryteriach chronologii absolutnej o umownie przyjętych datach, źródłowo nie uzasadnionych. W konsekwencji dokonano tylko umownego — bo źródłowo nie uzasadnionego — nadziału okresu lalcndsiego na wczesny oraz środkowy, zaś początki późnego cfcresu lateńdkśego w Polsce datowano wcześniej niż w kulturze lateńskiej. Przykład ten dowodzi niecdzownośei stosowania kryteriów chronologii relatywnej jako warunku poprawności.

' Tabelaryczne ujęcie (ryc. 1) zsynchronizowanych podziałów chronologii relatywnej w ramach systemu lateńskiego dla Europy objętej zasiągiem kultury, celtyckiej i systemu praedrzynakiego okresu Żelaza dis Europy pozatateń sklej