184 185

Zależnie od zachowania się komór odróżnia się:

1)    posiać nicmiurowości zupełnej z nader częstymi skurczami komór,

2)    znacznie rzadszą posiać, którą cechują rzadkie skurcze komór.

W pierwszej z tych postaci (tachyarrhythmia perpetua) tony serca są bardzo częste, zupełnie niemiarowe, głuche, niejednakowo głośne, w drugiej zaś postaci |bradyarrhythmia perpetua) tony są również niemiarowe, lecz rzadkie, o częstości 60—50 (i nawet jeszcze mniej) na minutę, odstępy pomiędzy poszczególnymi ewolucjami serca bezładne.

Częsta jest także niemiarowość serca zależna od skurczów przedwczesnych (arrhythmia extrasystolica). Skurcze przedwczesne są wyrazem wzmożonej pobudliwości mięśnia sercowego. Powstają one wtedy, gdy na mięsień sercowy działa podnieta w tym okresie czynności serca, w którym mięsień sercowy po skurczu fizjologicznym odzyskał już częściowo zdolność oddziaływania na pobudzenia skurczem. Bardzo często wyzwalają je czynniki psychiczne (wzruszenia, przestrach itp.) i znaczne wysiłki fizyczne, zwłaszcza u osób z pobudliwym układem nerwowym. Dużą rolę w powstawaniu skurczów przedwczesnych serca odgrywają także samozatrucia (w mocznicy, w żółtaczce, cukrzycy, dnie, nadczynności tarczycy i in.) oraz zatrucia (nadużywanie tytoniu, mocnej herbaty, kawy, przedawkowanie naparstnicy itd.).

Skurcze przedwczesne serca mogą powstać także na drodze odruchowej. Tego pochodzenia skurcze przedwczesne spotyka się w przypadkach połykania powietrza (aerophagia), w bębnicy. w kamicy żółciowej, w chorobach kobiecych itd.

Spotyka się skurcze przedwczesne przede wszystkim w chorobach narządu krążenia organicznych (choroba wieńcowa, zawał serca, kardio-miopatia pierwotna) i czynnościowych oraz w chorobach innych narządów, jeżeli choroby te przebiegają ze wzmożoną pobudliwością mięśnia sercowego, na tle nadciśnienia tętniczego (choroba nadciśnieniowa, przewlekłe zapalenie kłębusz-kowe nerek i in.) lub niedokrwienia mięśnia sercowego, wywołanego np. przez obfity krwotok.

Pewną rolę w powstawaniu skurczów przedwczesnych serca odgrywają wpływyatmosferyczne, np. zmiany temperatury powietrza, wilgotności, wiatry, burze itd. Wiele osób z chorobą nadciśnieniową czuje się zupełnie dobrze w zimie i w Jecie, natomiast w związku ze skurczami przedwczesnymi uskarża się na serce w przejściowych porach roku, na wiosnę i na jesieni. U osób zdrowych nieraz pojawiają się skurcze przedwczesne serca, gdy osoby te znajdują się w warunkach ciśnienia atmosferycznego odpowiadających wzniesieniu się na 6000 metrów.

Pobudzenia wywołujące skurcze przedwczesne serca mogą powstawać w różnych miejscach mięśnia sercowego, mianowicie w węźle zatokowo-przedsion-kowym. w przedsionkach, na poziomie węzła przedsionkowo-komorowego i w komorach. Najczęstsze są skurcze przedwczesne komorowe, zwłaszcza pochodzące z lewej komory, oraz przedsionkowe.

Skurcze przedwczesne serca mogą pojawiać się jako skurcze odosobnione lub grupami. Występując w postaci salw wywołują one częstoskurcz napadowy. Takie salwy skurczów przedwczesnych pochodzenia komorowego spostrzega się najczęściej w ciężkim uszkodzeniu serca.

Pojawiając się z pewną regularnością skurcze przedwczesne serca mogą

JIM

prowadzić do miarowej niemiarowości, czyli alorytmii (dawna nazwa: innomiarowość); (arrhythmia rhythmica s. allorrhyihmia extrasystolica). Gdy skurcz przedwczesny powstaje po każdym skurczu prawidłowym, otrzymuje się tętno bliźniacze {pulsus bigeminus, bigeminia cordis). Pojawienie się po każdym skurczu prawidłowym dwóch skurczów przedwczesnych daje tętno trojacze (pulsus trigeminus, trigeminia cordis) itd.

Gdy liczba następujących po sobie przedwczesnych skurczów komorowych jest duża, powstaje częstoskurcz komorowy.

Ze skurczów przedwczesnych serca różnego pochodzenia jedynie skurcze przedwczesne komorowe mogą być niejednokrotnie wykryte bez zastosowania graficznych metod badania z badaniem elektrokardiograficznym włącznie. Za przedwczesnymi skurczami serca przemawiają dość typowe dolegliwości, w wielu jednak przypadkach chorzy wcale ich nie doznają. Mianowicie odczuwane skurcze przedwczesne serca wywołują nawet u osób ze zdrowym sercem bardzo przykre gniecenie lub ściskanie w piersiach, dochodzące czasami do uczucia bólu, uczucie zrywania się serca lub ustawania jego czynności, niemiłe uczucie uderzenia o ścianę klatki piersiowej, zależne od uderzenia pierwszego prawidłowego skurczu następującego po skurczu przedwczesnym. Często chorzy miewają zawroty głowy, niekiedy nawet omdlewania. Szczególnie dolegliwe są skurcze przedwczesne serca pojawiające się salwami. Czasami skurcze przedwczesne wywołują suchy kaszel i bezsenność. Dolegliwości są częste, gdy chory leży, wtedy bowiem czynność serca jest wolniejsza, wskutek czego łatwiej wślizgują się skurcze przedwczesne.

Dolegliwości, zależne od skurczów przedwczesnych serca, są częstsze u osób młodych ze zdrowym sercem, natomiast dokuczają one stosunkowo rzadko w organicznych chorobach serca, nawet w zwyrodnieniu mięśnia sercowego. f Tutaj skurcze przedwczesne serca raczej wykrywa się podczas badania, tam natomiast niepokoją one chorych i zmuszają ich szukać porady lekarskiej.

Za skurczem przedwczesnym pochodzenia komorowego przemawiają następujące objawy, które stwierdza się podstawowymi metodami badania fizycznego:

1)    uderzenie koniuszkowe słabsze niż poprzednie z wydłużoną przerwą po słabszym uderzeniu;

2)    osłuchowo bezpośrednio po 2 prawidłowych tonach serca — skurczowym i rozkurczowym — dwa inne, wcześniej pojawiające się i jakby z dala płynące, przy czym pierwszy z tonów dodatkowych często miewa, w przeciwieństwie do słabo wypełnionej fali tętna, odcień poniekąd kłapiący, prawdopodobnie wskutek silniejszych drgań płatków zastawki dwudzielnej w związku ze słabym wypełnieniem krwią serca; odcień ten jest tym głośniejszy, im wypełnienie komór jest mniejsze;

3)    na tętnie bezpośrednio po prawidłowej fali przedwcześnie występująca fala słabsza z dłuższą po niej przerwą; fala ta jest tym słabsza, im wcześniej po skurczu prawidłowym powstaje pobudzenie do skurczu przedwczesnego;

4)    jeżeli skurcz przedwczesny jest bezskuteczny, tak że wywołuje tętno wypadające, to w sercu prócz dwóch prawidłowych tonów słyszy się tylko jeden dodatkowy ton, powstaje wtedy rytm na trzy tempa; różni się on od rytmu cwałowego dźwięcznością tonu dodatkowego, a od rozdwojenia drugiego tonu — siedzibą na koniuszku serca i odmiennym odcieniem.

113