184 185 2

matki. Od tej chwili zaczęła lekceważyć jej polecenia, mimo kar. Straciła też oparcie w ojcu, który nie potrafił jej bronić, stał się również surowy, nie rozumiał jej.

Każdy członek rodziny musi mieć prawo do intymnego życia, a przewrażliwieni dorastający powinni być szczególnie troskliwie chronieni przed niedyskrecją dorosłych. Taktowna pomoc, spokojne rozmowy i łagodzenie napięć mogą wzmocnić więzi uczuciowe i pomóc w rozwiązywaniu powstających konfliktów.

Dorastający silnie przeżywa nieporozumienia między rodzicami. Wzmożony krytycyzm skłania do surowej oceny ich postępowania. Reaguje więc silnie na wszystkie kontakty pozamałżeńskie ojca i matki, śledzi, domyśla się, interpretuje, choć nie zawsze trafnie. Jeśli rodzice się rozchodzą i rodzina ulega rozpadowi, dorastający przeżywa to bardzo głęboko. Stosunek do osoby, która według niego stała się przyczyną tragedii, jest wyraźnie wrogi. W jego zachowaniu się mogą wystąpić poważne zaburzenia, niechęć do nauki, agresja, aż do ucieczki z domu włącznie.

Dwunastoletni Piotr został zatrzymany przez funkcjonariuszy MO w czasie swojej dziesiątej ucieczki z domu. Pochodził z rodziny rozbitej. Ciężko przeżywał rozłąkę z ojcem, którego kochał, a kontakty z nim po rozwodzie rodziców zostały przerwane (wyjazd ojca do nie znanej chłopcu miejscowości). Matka, alkoholiczka, zawarła związek małżeński z mężczyzną również nadużywającym alkoholu. Oboje w czasie libacji znęcali się nad Piotrem, zmuszali do picia trunków, palenia papierosów. Był bity przez matkę, musiał klęczeć z taboretem uniesionym do góry. Uciekał do babci, ale była to kobieta znana z kradzieży i oszustw, nakłaniała chłopca do okradania sklepów.

W czasie dłuższych i dalszych ucieczek chłopiec wpadł w środowisko homoseksualistów i w ten sposób zdobywał środki utrzymania. Badania przeprowadzone w Milicyjnej Izbie Dziecka wykazały, że Piotr wciąż miał nadzieję, że przerażona jego zniknięciem matka wreszcie zrozumie swoje błędy, przestanie pić alkohol, oddali znienawidzonego ojczyma, zajmie się synem.

Jest to przykład rodziny całkowicie zdemoralizowanej, ale ukazuje mechanizm zależności wykolejania się od środowiska rodzinnego i beznadziejną walkę dziecka o prawo do życia w naturalnej rodzinie.

ROZWÓJ MORALNY I SPOŁECZNY W OKRESIE DOJRZEWANIA

Rozwój moralności odbywa się pewnymi etapami. Małe dziecko w swym postępowaniu kieruje się, jak to już wiemy z poprzednich rozdziałów, kara-

185