19624 str69

NJULIOGRAFIA

L. G. Deruisseau: Les Modę5 Je la Renaissance •<iii'umne_> Bale 1948 (C-Ciba).

H. FlOerke: Die Moiieti der itaiieniachen Renaissance, Mtmdieu 1917.

G. de Francesco: Vent2\anische SeiJen, Basel 1939 1lI i ba» Rundschau).

P. Molmenu: La noria Je Yenczia rtelia vita priMta, Bergamo 1908.

£. PouDOHi-CALAAtANDRei: Le xesti delle donnę fiorentine nel Quatrocenlo, Firenze 1924.

W. Reeninocr : Der Fiorentiner Textilhandel im Mit-tetalter, Basel 1939 (C. R.).

UBIORY NIEMIECKIE PÓŹNEGO OKRESU ŚREDNIOWIECZA

324, Krócki i wąski cywilny ubiór męski, Ler.d-nvr_y około 1362 r.

Moda niemiecka miała zapewne w okresie średniowiecza dla współczesnych obserwatorów wyraźne lokalne właściwości, z których obecnie można zauważyć w dziełach sztuki jedynie drobne różnice w akcesoriach, np. w pasach, zaponach, czepcach, oraz dłuższym okresie noszenia pewnych ubiorów.

Źródła pisane — kroniki, które zostały opublikowane już w ciągu XIX w. — zawierają liczne nazwy lokalne ubiorów: notują również i opisują nowe ich odmiany. Zarówno opisy formy szat w kronikach, jak i daty ich występowania wskazują na równoczesne prawie pojawianie się tych samych typów kroju w ubiorach niemieckich i francuskich. Niemieckie nazwy ubiorów w modzie średniowiecznej sprawiały historykom pewne trudności przy ich interpretacji, zwykle jednak wyjaśniały wystarczająco ich znaczenie krótkie komentarze w źródłach, co pozwalało na wyszukanie odpowiedników we współczesnej modzie francuskiej. W okresie przemiany szerokiego i długiego ubioru męskiego XTY w. na odzież coraz węższą i krótszą forma przejściowa mody przejawia się współcześnie do połow7 stulecia we Francji i w Niemczech w postaci ubiorów z dużą ilością klinów wszywanych od W7sokości bioder. Podkreśla to opis kroniki limburskiej, która w 1350 r. zaznacza następną zupełną zmianę kroju przez odrzucenie poszerzających klinów' i znaczne skrócenie zwężonych przez to ubiorów. Niemiecka nazwa męskich ubiorów Rock odpowiada francuskiej gippon lub jaquet. Płaszcze niemieckie o dzwonowatej lub kolistej formie, nakładane przez głowę okrągło wyciętym otworem, mające nazwę Htmke. odpowiadają francuskim cloche. To samo źródło zaznacza utrzymanie dawnego kroju z klinami tylko w długich ubiorach ludzi starych, jak również stwierdza pojawienie się w 1362 r. w Niemczech wiązania nogawic z obcisłym ubiorem spodnim, zwanym Schappe lub Joppe. W 1356 r. wierzchni niemiecki ubiór mógł sięgać na szerokość dłoni ponad kolana. Ubiór wierzchni cywilny tej długości zwany był Lend-ner (ryc. 324), a gdy by! nałożony na kolczugę, nosił nazwę Wappenrock lub Ritlerrock (francuska nazwa zatrę d'armes). W 2. poł. XIV w. obydwa rodzaje ubioru, cywilny Lendner i rycerski Wappenrock lub Waffemock, uległy tak znacznemu skróceniu, że pas znalazł się na samym brzegu u dotu ubioru. Niemiecki Wappenrock był często grubo przeszywany na wacie, z widocznymi pręgami wgłębionymi od ściegów-, i mógł mieć dekorację heraldyczną lub wyszytą iinprcsę z osobistym godłem rycerza. Wappenrock przeszywany na wacie miał pokrycie z barwnej tkaniny jedwabnej wy-

261