20314 P3270058

XU1 MORFOLOGIA POWIEŚCI realistycznej K STRUKTURA FABULARNA XL1II

XU1 MORFOLOGIA POWIEŚCI realistycznej K STRUKTURA FABULARNA XL1II

BNfeechstron-u, |deologii pbidrknii iuipracy

literatury tendencyjnej, propagować jakiegoś doraźnej miazgo | enuncjacji prasowych programu ideowego, a piętnować, demaskować wyłącznie ujemnych stron życ ludzkiego, jak pisarze satyryczni Nastawiali się na cą poznawcze, chcieli ukazać życie „prawdziwe”, zgodą 1 intersubiektywnym doświadczeniem odbiorcy, życ „zwykłego człowieka”, pozbawionego wszelkich właściwo! romansowych herosów.

W powieści wydarzenia i postacie są reprezentatywni dla określone] epoki i warstwy społecznej. Do XVIII wiek piBgza-ęJę fpaktowali tej reguły, podejmowali kwest] na tyle uniwersalne, że mogły dotyczyć każdego wymiar czasopnestrMntaego. Dopiero Walter Scott, a szczególni Stendbal i Balzac nadali opisywanym faktom znamion

ej i środowisko

W powieści realistycznej bohater kontaktuje się z in nyml postaciami tóe jako człowiek i człowiekiem, ale jakt chłop I ziemianinem, gospodarz 1 parobkiem, robotni] z dozorcą, ojciec | óseektan, tnąż | żoną itd ³³, zawsa więc pełni określoną Reprezentatywność, na. Dotyczy statusu społecałdgo' kultury, obyczajowości, SjwfiF^Ł się, mówienia, myślenia, form spożywania pokarmów, stosunków Ślimak występuje w Placówce chłop. Jako chłop jest pokorny i

* Zob. E. Auerbach, Mtmeeti.    H^T

wioną w literatum Zachodu, przeł. i wstępem opatrzył 7 1₀ btcki, t II, Warszawa 1968, s. JO-311.    *

"Zob. M. Bach* In, Problemy poetyki DoiUtmki^ prze* N. Modzelewska, Warszawa 1970, | P -^*ww«po,

dzica, dobroduszny i opiekuńczy wobec służby, nieśmiały wobec proboszcza. Jako chłop czuje się głową rodziny, chociaż ma respekt przed żoną; dzieci trzyma w karbach, ale jest dla nich pobłażliwy. Jako chłop cechuje się niezaradnością, brakiem inicjatywy. Jako chłop będzie bronił swojej ziemi do upadłego.

Socjologicznie nacechowane są również postacie Owczarza, starej Sobieskiej, Grzyba, Hamera, dziedzica, Jo-sela i innych. Prawdziwość ich polega właśnie na tym, że nie pomyślą i nie zrobią niczego, co nie mieściłoby się w etosie ich warstwy społecznej. Są społecznie zdeterminowani, poddani wpływom środowiska.

Typowości towarzyszy indywidualizacja osobowościowa postaci. Mają one własny zespół predyspozycji psychicznych: charakter, temperament, wrażliwość, wyobraźnię, upodobania, skłonności.

Ślimak jest spokojny, powolny, zgodliwy, ustępliwy, niezbyt rozgarnięty, waha się często przed podjęciem decyzji, unika ryzyka i gwałtownych zmian. Żona przewyższa go inteligencją, przedsiębiorczością, rozwagą, dobrym rozeznaniem w sytuacji. Jędrka rozsadza energia, ale też opanowują niepokoje wzrastającej miłości do bakałarzów-ny. Stasiek — nad miarę wrażliwy i utalentowany — patrzy na świat w zupełnie niezwykły sposób. Inny jest dziedzic, inny szwagierek; inaczej zachowuje się stary Grzyb, inaczej młody. Owczarz jakby wyzbył się całkowicie ludzkich potrzeb marząc tylko o przetrwaniu i rozczulając się nad swoją dolą nieszczęsną. Sobieska, wiecznie zamroczona, kultywuje najprościej pojętą radość życia; głupia Zośka nie potrafi obronić się przed swymi instynktami.

Na skutek połączenia typowości i indywidualizacji psychika bohatera została znacznie wzbogacona. Nie jest on, jak w powieści tendencyjnej, przygodowej czy satyrycznej, jednoznacznie pozytywny czy negatywny. Ma zalety