206 207

Przesłuchanie dziecka

fakty dowodowe w sposób odmienny",⁸²³ stąd też organ procesowy, dla oceny zeznań świadków, powinien znać kryteria, świadczące o wiarygodności zeznań. Obszerny katalog tych kryteriów przedstawił F. Amtzen. Wyróżnił on:

„1. Kryteria wiarygodności, które wynikają z przebiegu zeznania: stałość zeznania w wielu czasowo odległych badaniach, rodzaj i sposób powstawania późniejszych uzupełnień.

2.    Kryteria wiarygodności, które wynikają z treści zeznania: stopień szczegółowości i osobliwości treści podawanych przez świadka:

rozmowy,

procesy psychiczne, zjawiska abstrakcyjne, fakty niezrozumiałe,

wielopostaciowe powiązania z okolicznościami zewnętrznymi,

komplikaqe,

łańcuchy reakcji,

powiązania treści,

nasuwające się szczegóły,

treści typowe dla przestępstwa.

3.    Kryteria wiarygodności, które wynikają ze sposobu zeznawania:

uczuciowe uczestnictwo w przeżywanych raz jeszcze faktach, nieudolność,

nie sterowany sposób zeznawania.

4.    Kryteria pochodzące z «węższego zakresu» zeznawania: możliwe do ustalenia motywacje".⁸²⁹

Znajomość tych kryteriów⁸³⁰ umożliwia przesłuchującym ocenę zeznań składanych przez poszczególnych świadków, następstwem czego mogą być poprawne ustalenia faktyczne. ^{1 2}

8. Dokumentacja przesłuchania

Podstawowym dokumentem sporządzanym podczas przesłuchania jest protokół, mówi o tym art. 143 § 1 pkt 2 k.p.k. Zgodnie z art. 147 § 1 czynności protokołowane mogą być utrwalone za pomocą urządzeń rejestrujących obraz lub dźwięk. Paragraf 2 tegoż artykułu idzie dalej, bowiem określa sytuacje, w których rejestruje się przesłuchanie świadka lub biegłego za pomocą urządzeń rejestrujących dźwięk, jeśli względy techniczne nie stoją temu na przeszkodzie.

A. Protokół

Jak już wyżej wspomniano, protokół przesłuchania jest podstawową formą dokumentowania przesłuchania. Zgodnie z dyspozycją art. 148 k.p.k. protokół przesłuchania powinien zawierać oznaczenie czynności (w przypadku przesłuchania świadka — protokół przesłuchania świadka), miejsca, czasu oraz osoby uczestniczące w przesłuchaniu, następnie przebieg samej czynności. Paragraf 2 tego artykułu między innymi wskazuje na konieczność wciągnięcia do protokołu składanych zeznań, wyjaśnień i oświadczeń z możliwą dokładnością.

Protokół przesłuchania nie jest jednak najdoskonalszą formą dokumentowania zeznań. Bardzo dobitnie, ale i z przesadą, wyraził swoją opinię o protokole E. Locard, stwierdzając że: „spisane zeznanie jest tylko zmumifikowanym trupem, z którego znikło wszystko, co w nim było żywotne i szczere".³ E. Locard chciał tutaj z pewnością podkreślić te braki protokołów, które nie są w stanie oddać nastroju przesłuchania, zachowania przesłuchującego, przesłuchiwanego — jego zachowania, brzmienia głosu, mimiki, jednym słowem emocji, które mu towarzyszą podczas przesłuchania. Trudno jest bowiem operować na piśmie słowem mówionym.⁴ Zdaniem J. Gurgula: „samo modelowanie szyku słów zeznań (wyjaśnień) na modlę upodobań przesłuchującego w istotny sposób może zniekształcić ich znaczenie i intencję".⁵

207

1

¹⁰⁸ Wyrok SN w sprawie KRN 315/58; podaję za: M. Płachta, Wiarygodność zeznań świadka.

Niektóre problemy logiczne, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 1984, z. 2, s. 162.

2

F. Amtzen, Psychologia zeznań..., op. cit., s. 61; szerzej na ten temat: s. 62-201.

Także na temat kryteriów wiarygodności: M. Steller, T. Boychuk, Children as Wilnesses in Sexual Abuse Cases: Iiwestigaliue Intcroieio and Assessment Techniques, materiały z konferencji naukowej: Psychology and Law, Oxford, 16-19 september 1992, s. 51-56.

3

E. Locard, Traitś de criminalistique, t. 7, Lyon 1940, s. 230 podaję za: J. Gurgul, Problemy dokumentowania zeznań i wyjaśnień. Nowe Prawo 1977, nr 7-8, s. 1066.

4

“ P. Horoszowski, Od zbrodni..., op. cii., s. 131.

5

J. Gurgul, Problemy..., op. cii., s. 1067.